راهی برای بخشیده شدن گناهان

بعضی از اعمال نیک اثر گناهان را هم در دنیا محو می کند و هم در آخرت, مانند اسلام آوردن و توبه و نیز بعضی از کارهای نیک است که اثر بعضی از گناهان را از بین می برد مانند نمازهای واجب که باعث محو سیئات می گردد و نیز مانند اجتناب از گناهان کبیره که موجب آمرزش گناهان کوچک می شود

بعضی از اعمال نیک اثر گناهان را هم در دنیا محو می‌کند و هم در آخرت، مانند اسلام آوردن و توبه و نیز بعضی از کارهای نیک است که اثر بعضی از گناهان را از بین می‌برد مانند نمازهای واجب که باعث محو سیئات می‌گردد و نیز مانند اجتناب از گناهان کبیره که موجب آمرزش گناهان کوچک می‌شود.

● عوامل بخشش گناهان

در آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام)، امور و عوامل مختلفی ذکر شده‌اند که موجب آمرزش گناهان و محو اثر آنها می‌شوند. برخی از این عوامل در تحت اختیار و اراده شخص می‌باشند و برخی نیز از تحت اراده او خارج بوده و غیراختیاری می‌باشند. شکی نیست که اجمالاً کارهای شایسته و ناشایست (حسنات و سیئات) روی یکدیگر اثر متقابل دارند و ما حتی نمونه‌های این موضوع را در زندگی روزمره خود می‌یابیم، گاه می‌شود که انسان سالیان دراز زحمت می‌کشد و با تحمل مشقت فراوان سرمایه‌ای می‌اندوزد، اما با یک ندانم کاری یا هوسبازی یا بی‌مبالاتی آن را از دست می‌دهد، این چیزی جز نابود کردن حسنات مادی سابق نیست که در قرآن از آن تعبیر به حبط شده است و گاه به عکس، انسان مرتکب اشتباهات فراوانی می‌شود و بار خسارت‌های سنگینی را بر اثر آنها به دوش می‌کشد، اما با یک عمل عاقلانه و حساب شده یا مجاهده شجاعانه، همه آنها را جبران می‌نماید.بعضی از اطاعتها و اعمال نیک هست که اثر گناهان را هم در دنیا محو می‌کند و هم در آخرت، مانند اسلام آوردن و توبه. نیز بعضی از کارهای نیک است که اثر بعضی از گناهان را از بین می‌برد مانند نمازهای واجب که باعث محو سیئات می‌گردد و نیز مانند اجتناب از گناهان کبیره که موجب آمرزش گناهان کوچک می‌شود.اکنون به برخی از عوامل آمرزش و محو اثر گناهان که در قرآن آمده اشاره می‌کنیم:

۱ توبه واقعی و استغفار و جبران و اصلاح گذشته.مهم ترین عامل اختیاری که موجب آمرزش گناهان و محو اثر آنها در دنیا و آخرت می‌شود، توبه به معنای رجوع و بازگشت از گناه است و هر گناهی که از آن توبه شود (توبه‌ای کامل و همراه با شرایط توبه)، آمرزیده می‌شود.قرآن کریم در آیات متعددی مردم را به توبه و رجوع از گناه و بازگشت به درگاه الهی تشویق و ترغیب کرده و آن را واجب شمرده است: «وَتُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْموْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ »: و همگی به سوی خدا باز گردید‌ ای مومنان تا رستگار شوید (نور،۳۱) .در این آیه در کنار بیان ثمره مهم توبه که رستگاری ابدی است؛ فرمان صریح وجوبی بر انجام توبه داده است.« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحًا عَسَی رَبُّکُمْ أَن یُکَفِّرَ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ»:‌ای کسانی که ایمان آورده اید! به سوی خدا توبه کنید! توبه‌ای خالص. امید است پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغ‌هایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است، وارد کند (نحریم، ۸) .این آیه صریحاً به صورت امر وجوبی بر همه مومنان توبه خالصانه را واجب و لازم شمرده است و قرآن کریم می‌فرماید که خداوند توبه بندگانش را می‌پذیرد:«أَلَمْ یَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ»: آیا نمی‌دانستند که فقط خداوند توبه را از بندگانش می‌پذیرد و صدقات را می‌گیرد و خداوند توبه پذیر مهربان است؟» (توبه، ۱۰۴)«قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ»: بگو‌ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، به درستی که خداوند بخشنده مهربان است و به درگاه پروردگارتان باز گردید و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آنکه عذاب سراغ شما آید، سپس از سوی هیچ کس یاری نشوید (زمر، ۵۳).«إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَبَیَّنُواْ فَأُوْلَـئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ» (بقره، ۱۶۰)البته توبه کتمان حق، بیان کردن آن و توبه ترک نماز، قضای آن و توبه تلف‌کردن مال مردم، پرداخت آن است.۲ ترک گناهان کبیره سبب بخشایش سایر گناهان است. «إِن تَجْتَنِبُواْ کَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُم مُّدْخَلاً کَرِیمًا» (نساء، ۳۱)۳ انجام دادن کارهای نیک. «انّ الحَسَنات یُذهِبنَ السیّئات». به چند نمونه از این کارهای نیک اشاره می‌کنیم:

الف) دادن قرض‌الحسنه

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: إِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ: اگر به خداوند قرض‌الحسنه دهید آن را برای شما مضاعف می‌کند و شما را می‌آمرزد (تغابن- ۱۷).

ب) صلوات فرستادن بر محمد و آل او

امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: هر که نمی‌تواند کاری کند که به سبب آن گناهانش زدوده شود، بر محمد و آل او بسیار درود فرستد، زیرا آن گناهان را ریشه‌کن می‌کند.

ج) خوش‌اخلاقی

امام صادق (علیه‌السلام): همانا خوش‌خویی گناه را می‌گدازد، همچنان که آفتاب یخ را و بدخویی کردار را تباه می‌سازد، همچنان که سرکه عسل را.پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله) فرمودند: چهار چیز است که هرکس داشته باشد، اگر سر تا پا غرق گناه باشد، خداوند آن گناهان را به حسنه و نیکی تبدیل می‌کند: راستی، شرم، خوشخویی و سپاسگزاری.

۴- نماز جماعت

در حدیث می‌خوانیم: شخصی پس از نماز، خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و گفت: من خلافکارم! مرا حدّ زده و تنبیه کنید! حضرت فرمود: چون در نماز جماعت شرکت کرده‌ای خدا تو را می‌بخشد؛ (البته حساب مال مردم جداست.)

۵- پاک کردن مال از حرام

از امام صادق علیه‌السلام سوال شد: شخصی از راه طاغوت دارایی و درآمدی را به دست آورده و به فقرا کمک می‌کند و آیه «انّ الحَسَنات یُذهِبنَ السیّئات» (هود، ۱۱۴) را دستاویز قرار می‌دهد. حضرت فرمود: «انّ الخطیئة لا تکفر الخطیئة» (تفسیر نور، ج ۵، ص ۳۹۱، به نقل از تفسیر کنز الدقائق) با گناه نمی‌توان گناهی را پوشاند. آنچه را به دست آورده، مال حرام است و تصرّف در مال حرام - به هر شکل- حرام است.

۶- گذشت از خطاها مردم

قرآن ابتدا می‌فرماید: «وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا» سپس می‌فرماید: «أَلَا تُحِبُّونَ أَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» (نور، ۲۲) مردم باید از خطای یکدیگر بگذرند، کدورت‌ها را کنار بزنند، آیا دوست ندارید که خداوند شما را ببخشاید؟