تقوا؛ معیار سنجش ارزش انسان

تقوا به معنای نگهداری و خویشتنداری است به تعبیر دیگر تقوا یک نیروی کنترل درونی است که انسان را در برابر وسوسه و طغیان نفس حفظ می کند. همچنین تقوا به این معناست که انسان خود را …

تقوا به معنای نگهداری و خویشتنداری است به تعبیر دیگر تقوا یک نیروی کنترل درونی است که انسان را در برابر وسوسه و طغیان نفس حفظ می کند. همچنین تقوا به این معناست که انسان خود را از آنچه که دین خطا و گناه شمرده حفظ نموده و مرتکب آنها نشود. بزرگان برای تقوا سه مرحله قائل شده اند.

۱) نگهداری نفس از عذاب جاویدان از طریق اعتقادات صحیح.

۲) پرهیز از هر گونه گناه اعم از ترک واجبات و فعل و معصیت.

۳) خویشتنداری در برابر آنچه قلب آدمی را به خود مشغول می دارد و از حق منصرف می سازد.

در زندگی اجتماعی جاذبه ها و وسوسه های دنیوی فراوانی وجود دارد که انسان مومن و معتقد به خدا با استفاده از تقوا و پرهیزگاری، خود را از گناه این وسوسه ها حفظ می نماید. این عمل به دو صورت صورت می گیرد : اوّل اینکه انسان خود را از محیط گناه و مکان هایی که احتمال ارتکاب گناه در آنها وجود دارد، دور نگه دارد. یعنی انسان از قوه ایمان و تعهد اخلاقی خود آگاه است و اگر احتمال ارتکاب به گناه را در چنین محیط هایی بدهد سعی در دوری از این مکان ها نماید. دوم آنکه در خود نوعی مصونیت اخلاقی ایجاد کند تا اگر حتی در محیط گناه هم قرار گیرد با توکل به خدا و در سایه تقوا و ایمان دچار عمل گناه نگردد. نوع اول تقوایی است از ضعف و نوع دوم از قوت. معمولاً مردم تقوا را نوع اول می دانند ولی لازمه این نوع پرهیزگاری این است که انسان خود را از مردم دور نگه دارد و

گوشه گیر و منزوی باشد.‏

تقوای واقعی این است که انسان با اقشار و طبقات مردم و در محیط های مختلف اجتماع زندگی کند ولی هیچ گاه وسوسه و هوای نفس او را مرتکب اشتباه و گناه نکند. این نوع تقوا از تقویت روح، نیروی اراده و ایمان غنی فرد سرچشمه

می گیرد. حضرت امام رضا (ع) می فرمایند: ایمان یک درجه برتر از اسلام است و تقوا درجه ای بالاتر از ایمان و یقین درجه ای بالاتر از تقواست. قرآن بزرگترین امتیاز

انسان ها را در نزد خداوند تقوا قرار داده "گرامی ترین شما در نزد خدا، با تقواترین شماست" و آن را تنها معیار سنجش ارزش انسان ها می شمرد. گروه های مختلف انسانی، زن و مرد، عرب و عجم، سیاه پوست و سفید پوست همه در برابر خدا یکسان بوده و هیچ کدام برتری نسبت به دیگری ندارد جز کسانی که تقوا و پرهیزکاری را پیشه کرده اند.‏

تقوا آثار و نتایجی را دارد:

۱) روشن بینی و بصیرت

۲) حل مشکلات و آسان شدن کارها و بیرون آمدن از تنگناها. در این زمینه خداوند می فرماید: "و من یتّق الله یجعل له من امره یسراً". یعنی هر کس تقوای الهی داشته باشد خداوند یک نوع آسانی در کار او قرار می دهد.‏

اما تاثیر تقوا در حکمت و عقل نیز فراوان است. انسان دو نوع عقل دارد عقل عملی و نظری. عقل عملی آن است که مبنای علوم زندگی و اصول اخلاقی است، ولی عقل نظری علوم طبیعی و ریاضی و فلسفه الهی است. انسان با عقل عملی، مفهوم خوبی و بدی، حسن و قبح را تشخیص

می دهد، ولی با عقل نظری درباره واقعیتهای علوم قضاوت می کند. تقوا در عقل عملی اثر کامل دارد و یک نوع روشن بینی می دهد و دریچه حکمت را به روی انسان می گشاید، در اثر تقوا انسان خوب و بد و درستی و گناه را از هم تشخیص و تمییز داده و مرتکب آن نمی شود. با نیروی ایمان و تقوا انسان راه را از چاه تشخیص می دهد.

معصومه نعمتی