فضائی ـ سفینه‌ها

اصطلاح سفینه فضائی در اینجا که سفینه فضائی گفته می‌شود که از مدار زمین می‌گریزد می‌باشد. قبلاً روسیه شوروی سابق درین زمینه نخستین اقدامات فضائی را آغازگر بود. در ۱۹۵۹ روس‌ها …

اصطلاح سفینه فضائی در اینجا که سفینه فضائی گفته می‌شود که از مدار زمین می‌گریزد می‌باشد. قبلاً روسیه شوروی سابق درین زمینه نخستین اقدامات فضائی را آغازگر بود. در ۱۹۵۹ روس‌ها لونای یک را به فضا پرتاب کردند که از ۵۹۹۸ کیلومتری ماه گذشت. در پی این اقدام بزرگ بود که پرواز لونا ۳ ـ برگرد ماه انجام گرفت و نخستین عکس‌های ماه را از بخش نامرئی ماه بزمین فرستاد.

ترقی و تکامل سفینه‌ها در ایالات متحده آمریکا نیز در آنزمان گردش بدور ماه بود. پس از چندین شکست به سری سفینه‌های پیشتازها Pioneer توجه گشت و ناساسری رنجرها را Ranger را به‌فضا فرستاد در نخستین مراحل، این سفینه بر سطح ماه به‌سختی بر می‌خوردند و پاره‌ای از عکس‌های گرفته شده را از ماه بزمین می‌فرستاد و چند سفینه نیز توفیقی درین برنامه نیافتند اما سرانجام رنجر ـ ۷، رنجر ـ ۸ و رنجر ـ ۹ جمعاً ۱۷۰۰۰ عکس از ماه در ۱۹۶۳ به زمین فرستادند.

در ۱۹۶۶ روسیه شوروی سابق در گام‌های بلند بعدی خود یعنی با فرستادن لونا ـ ۹ این سفینه به آرامی بر سطح ماه فرود آمد و سه روز از ماه تصاویر تلویزیونی بزمین فرستاد. در پی آن ایالات متحده آمریکا با اعزام ارسال سری Surveyor پیروزی‌های درخشانی بدست آورد از جمله در چهار ماه پس از سفر لونا ـ ۹ به آرامی کپسولی به سطح ماه فرود آورد و این سفینه بیش از یازده هزار عکس بزمین فرستاد.

درین روزگار ایندو کشور میسیون‌های متعددی به زهر و مریخ فرستادند. بزرگترین پیروزی درین زمینه از آن ایالات متحده آمریکا بود که اعزام مارینر ـ ۲ بسوی زهره در سال ۱۹۶۲ در فاصله ۳۴،۷۴۵ کیلومتری زهره قرار گرفت. مارینر نخستین عکس‌هائی از فاصله ۹۸۴۴ کیلومتری مریخ گرفت و بزمین فرستاد. روسیه شوروی سابق پیش از اقدام آمریکائی‌ها میسیون‌هائی به زهره فرستاد که اطلاعاتی از جو و درجه گرمای این سیاره بزمین فرستاد این ماهواره ونرا ـ ۷ بطور طبیعی در ۱۹۷۰ بر سطح زهره فرود آمد و نخستین سفینه‌ای بود که اطلاعاتی ازین سیاره بزمین فرستاد. ونرا ـ ۹ و ونرا ـ ۱۰ با دوربین‌های عکاسی عکس‌هائی بزمین فرستاد درین احوال آمریکا ـ مارنیر ـ ۱۰ را به زهره فرستاد و این سفینه عکس‌هائی از سیاره ابر پوش بزمین فرستاد.

سیاره مریخ هدف و گام نخستین برای پرتاب سفینه‌های متعددی بود. مارینر ـ ۶ و مارینر ـ ۷ در ۱۹۶۹ در مدار ۵۴۷۰ کیلومتری مریخ قرار گرفتند و سطح آتشفشان مریخ را به زمینیان نشان دادند. یکی از مهمترین پیروزی‌ها میسیون‌های مارینر ـ ۹ بود که در ۱۹۷۱ در مدار مریخ قرار گرفت و بچرخش درین مدار ادامه داد. بدبختانه با بروز یک توفان گرد وغبار شدید سطح مریخ را از نظرها پنهان کرد، اما سفینه بطور اتفاقی بیش از ۷۰۰ عکس از سیاره مریخ بزمین فرستاد که آتش‌فشان‌های خاموش دره‌هایگود چون بستر گراند کانیون و بستر خشک رودهای باستانی را نشان می‌داد.

برنامه وایکینگ‌ها که در سطح بسیار بالائی از موفقیت صورت گرفت، ایالات متحده را به پیروزی میسیون سیاره مریخ رسانید. و آن شامل اوربیتر بزمین فرستاد سطح سیاره قرار گرفت. وایکینگ ۱ ـ ووایکینگ ۲ ـ که در ۱۹۷۶ از سیاره مریخ با ارسال هزاران عکس رنگی با کیفیت بالا بزمین فرستادند. درین مأموریت فضائی بررسی‌های همه جانبه از خاک عکس‌های سیاه و سفید استریو آنالیزهای شیمی حیاتی و امکان زندگی (در مریخ مورد نیاز دانشمندان برای درک و شناخت نمونه‌های بهتر می‌باشد. اوربیترهای وایکینگ نقشه‌های متعددی از سطح مریخ با ابزارهای کارآ برداشتند و بزمین فرستادند دو سفینه فضائی دیگر ایالات متحده آمریکا برای درک و شناخت اعماق فضا قابل توجه است و ایندو پایونر ـ ۱۰ و پایونر ـ ۱۱ می‌باشد از جمله شناخت مشتری بود. پایونر ـ ۱۱ عکس‌هائی از مشتری و لکه‌های معروف سرخش فرستاد. در ۱۹۷۹ از سیاره زحل که از حلقه‌های متعدد بدور آن و دهها نکته جالب دیگر برای زمین فرستاد. بعد از بررسی سیاره مشتری پایونر ـ ۱۰ بسوی فضاهای ژرف و گسترده خارج از منظومه شمسی شتافت و این نخستین دستگاه ساخت آدمی بود که به خارج از منظومه شمسی راه یافت.

احتمالاً مشهورترین سفینه‌های فضائی ویجر ـ ۱ و ویجر ـ ۲ بودند که از زحل، مشتری و اورانوس و نپتون گذشتند و ویجر ـ ۲ از منظومه شمسی خارج و راهی فضای بیکرانه شد.

در ۱۹۸۹ سفینه فضائی ماژلان که عکس‌هائی از ابرهای سیاه زهره با دوربین‌های عکاسی مخصوص بزمین فرستاد علاوه بر این از وجود وضعیت محیط زهره عکس‌هائی فرستاد. پس از درنگ بسیار سفینه ماژلان به کشف خرده سیاره گاسپرا Gaspra پرداخت و آنگاه بسوی هدف مهم دیگر خود سیاره مشتری شتافت. ماژلان که در ۱۹۸۹ زمین را ترک کرد به اکتشاف و چرخش و گردش بین سیاره‌ای ادامه داد. ماژلان در ۱۹۹۵ به سیاره مشتری نزدیک و موفق به ارسال عکس‌های جالبی ازین سیاره غول بزمین شد.

مریخ یک هدف دلخواه بود که دوباره برای سفینه‌های فضائی در دهه ۱۹۹۰ مورد توجه واقع شد. هرچند موفقیت‌های چندی درین برهه اززمان بدست آمد. در ۱۹۹۳ سازمان ناسا یک میلیارد دلار برای مشاهده این سیاره و سفرهای سفینه‌های فضائی بسوی مریخ که از ارتباط رادیوئی بدور بود هزینه کرد. چه هرگز صدائی دوباره ازین سیاره شنیده نشد. در ۱۹۹۶ روس‌ها سفینه‌ای بسوی مریخ فرستادند که پس از پرواز به اقیانوس اطلس فرو افتاد. سرانجام در ۱۹۹۷ ناسا سفینه Pathfinder را بر سطح مریخ فرستاد و دستگاهی ربوتی بر سطح مریخ قرار داد و دستگاه Soyourner نخستین سفینه‌ای بود بر سطح مریخ به حرکت درآمد در نیمه دهه ۱۹۹۰ ماه هدف سفینه‌های فضائی بر سطح ماه فرود نیایند در ۱۹۹۴ سفینه کله منتین Clementine نقشه‌های توپوگرافی از سطح ماه فراهم و ارسال کرد و در اوایل سال ۱۹۹۸ سفینه Lunarp Rospector وجود آبراه را در کره ماه اعلام داشت و محل آب را نواحی سایه‌دار برخی از دهنه‌های آتشفشانی نزدیک قطب ماه ابراز کرد. با حتمی بودن وجود آب در کره ماه برقرار کولونی‌های دائمی در کره ماه امکان‌پذیر دانسته شد.

سفینه‌های بدون سرنشین به اکتشاف خارج از منظومه شمسی ادامه می‌دهند در ۱۷ اکتبر ۱۹۹۷ سفینه کاسینی Cassini به فضا فرستاده شد تا در برنامه سال ۲۰۰۴ به حوزه سیاره زحل وارد شود. این سفینه با تجهیزات لازم بسوی این هدف و مأموریت شتابان روان است و پس از انجام مأموریت، دانسته‌های بسیار از شناخت سیاره زحل به دانش ما افزوده خواهد شد. برخی مجادلات پیرامون پرواز کاسینی در گرفته است و برخی بر آنند که زحل می‌تواند منابع سودمندی برای آدمی داشته باشد.

برنامه سفینه‌های بدون سرنشین مانند قرن بیستم در آینده ادامه خواهد یافت. هنگامی‌که ویجرها و پایونرها به فضا فرستاده شد و از آن پس نسل جدید سفینه‌ها به فضا فرستاده خواهد شد و ما اینک تنها از گوشه کوچکی از جهان مسکون آگاهی داریم.

در دهه ۱۹۹۰ شاتل‌ها به انجام مأموریت‌های خود ادامه می‌داده‌اند به‌طوری‌که تا ۱۹۹۸ نود مأموریت فضائی را به انجام رسانده‌اند. در ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸ چندین بار شاتل‌های فضائی با ایستگاه فضائی میر پهلو گرفتند و مأموریت‌هائی انجام دادند و در دسامبر ۱۹۹۸ نخستینفرمانده زن یک میسیون یعنی خانم الین کالینز نود و سومین مأموریت فضائی شاتل را به‌عهده داشت. شاتل‌های فضائی جنبه‌های تجاری و جلب سود مادی نداشتند شاتل. فضائی آتلانتیس در اوایل ۲۰۰۱ به ایستگاه فضائی بین‌المللی پیوست و پس از انجام مأموریت خود در اواخر اسفند ماه ۱۳۷۹ بزمین بازگشت.