اشعه ایکس

اشعه ایکس بخشی از طیف الکترومغناطیسی است. طیف الکترومغناطیسی یا الکترومانیتیک از پرتوهای کیهانی که طول موج کوتاهی دارند شروع می‌شوند و تا امواج بی‌سیم که دارای طول موج بلندی …

اشعه ایکس بخشی از طیف الکترومغناطیسی است. طیف الکترومغناطیسی یا الکترومانیتیک از پرتوهای کیهانی که طول موج کوتاهی دارند شروع می‌شوند و تا امواج بی‌سیم که دارای طول موج بلندی هستند ادامه پیدا می‌کند. چون اشعه ایکس دارای طول موج کوتاهی است بنابراین از اجسامی که نور مرئی قادر به عبور از آنها نیست می‌تواند عبور کنند. اشعه ایکس را در سال ۱۸۵۹ کنراد رونتگن آلمانی کشف کرد و این کشف نقطه شروعی بود برای کار رادیولژی پزشکی رادیوتراپی و سایر علوم پزشکی.

امروزه دستگاه‌های جدید مولد اشعه ایکسی به‌صورت کاملی درآمده اما روش تولید اشعه ایکس در همه آنها اساساً به‌همان شکل اولیه‌ای است که خود رونتگن مورد استفاده قرار می‌داد. جریان الکتریکی با ولتاژ زیاد از میان تیوبی خالی شده از هوا می‌گذرد و این موجب می‌شود تا دسته‌ای الکترون از سطح فلزی که بطور الکتریکی گرم شده (کاتود) بگیرد و به نقطه‌ای از فلز دیگر (آنود) اصابت می‌کند. وقتی الکترون از کاتود به سمت آنود پرتاب می‌شود سراسر تیوب را می‌پیماید و زمانیکه به آنود برخورد کردند اشعه ایکس تولید می‌شود.

اشعه ایکس ـ ماشین:

اشعه ایکس امواجی بر قاطیسی (الکترومانیتیک) با طول موج بسیار کوتاه است که خاصیت نفوذ کردن در اجسام صلب دارد و سبب پیدا شدن تصویری بر روی دستگاه تصویر (تشخیص) می‌شود یا اگر به مقدار زیاد به کار رود تغییراتی در بافت‌ها پدید می‌آورد ”درمان“. دستگاه تولید کننده اشعه لوله‌ای است که در آن جریان برق با فشار برقی بالا به اشعه ایکس تبدیل می‌شود. جریان برق سبب آن است که الکترون‌ها به هدفی فلزی برخورد کنند و این اتم‌های تحریک شده فلز را به آن وا می‌دارد که اشعه ایکس از خود صادر کند. لوله تابه‌ای از پرتوها همچون یک نور افکن فراهم می‌آورد. دستگاه‌های ارسال پرتو و مخروط‌ها و اسباب‌های تنظیم ولتاژ و چیزهای دیگر جهت تابش و میزان کارائی تابه را به دلخواه تغییر می‌دهند. تقریباً هر اندامی را در بدن انسان می‌توان با اشعه ایکس مورد اکتشاف قرار داد و این بدان معنی است که در همه میدان‌های پزشکی معاینه با اشعه ایکس وسیله تشخیص یا شرکت در درمان صحیح است. در نتیجه می‌توان به پرتوشناس همچون ”کارآگاهی“ در مبارزه ضد بیماری نظر کرد.

اشعه ایکس در میان اشکال مختلف انرژی تشعشعی که برای درمان به‌کار می‌رود، پرتوهای ایکس از همه رایجتر است. دامنه این پرتوها از اشعه‌ای که با ۴۰۰۰۰ ولت فشار برق حاصل می‌شود تا اشعه‌ای که ولتاژ مولد آن به میلیون‌ها می‌رسد، امتداد دارد. ماشین‌های رادیواکتیو برای سرطان‌هائی که در جاهای مخصوص قرار گرفته‌اند مزیت دارند. پرتوهای ایکس حاصل از ولتاژ پائین برای درمان بیماری‌ها و آماسه‌های سطحی پوست به‌کار می‌رود. ولتاژهای بالاتر مخصوص بیماری‌های زیر پوست قرار گرفته و در قسمت‌های عمقی بدن است.

اشعه ایکس ـ ماشین:

دستگاهی که اینک کاربرد آن رایج است حاصل اختراع کولیج (۱۹۱۶) می‌باشد در یک محفظه کاملاً تهی، منبع الکترون‌ها مانند لوله‌های الکترونی عبارت از یک افروزه تنگستن گرم نشده است. در این محفظه الکترون‌های شتابدار با یک ولتاژ مثبت از ۵۰ تا KV۱۰۰ بر روی آنتی کاتود بصورت یک کانون کوچک کاملاً محدود، به کمک یک الکترود طراحی شده بر مبنای اثر (WEHNELT) متمرکز گردیده است.

مسأله اساسی در کاربرد منبع اشعه ایکس آن است که در بسیاری از موارد ابعاد منبع باید کوچک باشد، مثلاً، کانونی که تحت زاویه تابش ۶ درجه به اندازه ۲MM۱ دیده شده با خط کوچکی به ابعاد MM۱ در MM۱/۰ هم ارز است. تا به الکترونی، که در یک لوله معمولی، بر روی یک کانون می‌تابد و توان KW۱ به آن می‌دهد. همه این توان در آنتی‌کاتود عملاً به حرارت تبدیل می‌شود زیرا توانی که به شکل اشعه ایکس صادر شده نسبتاً ناچیز است. این حرارت باید به‌وسیله هدایت دفع شود. از این‌رو برای اطمینان از عمل کرد آنتی‌کاتودها را که همیشه فلزی هستند، با جریان آب یا روغن سرد می‌کنند، فلزاتی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، فلزات دیر گدازند. مانند تنگستن یا مولیبدن، یا فلزاتی مانند مس و نقره که قابلیت هدایت بسیار خوبی دارند.

اشعه ایکس، به توسط پنجره‌ای که حداقل جذب ممکن را باید داشته باشد، از لوله خارج می‌شود در مورد اشعه ایکس با طول موج‌های کوتاه (لوله‌های پزشکی) شیشهٔ نازک به‌کار می‌برند و برای طول موج‌های در حدود یک آنگستروم از بریلیوم استفاده می‌شود. مولد برق (یک ترانس فشار قوی با یک راستگر) مشکلات فنی ویژه‌ای به بار نمی‌آورد. لوله‌های با توان ضعیف خود راستگر هستند، غلافی که از روغن پر شده شامل ترانس و لوله است به‌کار بردن چنین دستگاهی خیلی ساده است (لوله‌های ایکس برای دندان‌پزشکان)

‌‌● اشعه گاما (رادیوم): پرتوهای گاما عبارت از اشعهٔ بسیار نفوذکننده‌ای هستند که از رادیوم برمی‌خیزند. آنها را برای درمان آماسه‌های بدخیم (سرطانی) به‌کار می‌برند و تغییراتی که پدید آورند مانند تغییراتی است که از اشعه ایکس با ولتاژ بالا و بمب کبالت پدید می‌آید. رادیوم ارزنده‌ترین عاملی است که در درمان سرطان اندام‌های تناسلی زنان به‌کار می‌رود.

اشعه مثبت POSTTUVE RAYS:

جریان یون‌هائی است که دارای بار برقی مثبت هستند و می‌توان از تخلیه برقی، در گازهای رقیق آن‌را بدست آورد.

‌● اشعه مجرائی CANAL RAYS: یون‌های مثبتی است که هنگام تخلیه برقی در گازها تولید می‌شود و تحت تأثیر اختلاف پتانسیل موجود در دو طرف گاز، به سوی قطب منفی هدایت می‌شود. این یون‌ها از مجراهائی‌که روی قطب منفی تعبیه شده است گذشته، در آن سوی آن منتشر می‌شود.