مقام والای مادر در قرآن

نوع دستورهایی كه اسلام به زن و مرد می‏دهد، در عین حال كه یك راه مشتركی برای هر دو قائل است ولی راه مخصوص را هم از نظر دور نمی‏دارد، وقتی احترام به پدر و مادر را بازگو می‏كند، برای …

نوع دستورهایی كه اسلام به زن و مرد می‏دهد، در عین حال كه یك راه مشتركی برای هر دو قائل است ولی راه مخصوص را هم از نظر دور نمی‏دارد، وقتی احترام به پدر و مادر را بازگو می‏كند، برای گرامی داشت مقام زن، نام مادر را جداگانه و بالاستقلال طرح می‏كند. قرآن كریم می‏فرماید:

(اِمّا یَبلُغَنّ عِندك الكِبَر احَدُهُما او كِلاهما فلا تَقُل لهما اُفٍ و لا تَنهَرهُما و قُل لَهُما قولاٌ كریماٌ) (۱)

"اگر یكی از آن دو یا هر دو، در كنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها حتی «اوف‏» مگو و به آنها پرخاش مكن و با آنها سخنی شایسته بگوی." و در جایی دیگر می‏فرماید:

ما سفارش كردیم به انسان كه احسان را نسبت ‏به پدر و مادر فراموش نكند: (و وصّینا الانسانَ بِوالدیهِ احساناٌ) (۲)

و انسان را نسبت‏به پدر ومادرش به احسان سفارش كردیم. (وقَضی ربُّك الاّ تعبُدوا الا ایاهُ و بالوالدَینِ احسانا (۳)

پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را مپرستید و به پدر ومادر خود احسان كنید. و در جای دیگر احسان به پدر ومادر را در كنار عبادت حق یاد می‏كند:

آیات قرآن كه در مورد حق شناسی از والدین آمده است ‏بر دو قسم است: یك قسم حق شناسی مشترك پدر ومادر را بیان می‏كند وقسم دیگر، آیاتی است كه مخصوص حق شناسی مادر است، قرآن كریم اگر درباره پدر حكم خاصی بیان می‏كند فقط برای بیان وظیفه است،

(انِ اشكُر لی و لِوالدیكَ) (۴) شكرگزار من و پدر و مادرت باش.

اما با همه این تجلیل‏های مشترك، وقتی می‏خواهد از زحمات پدر و مادر یاد كند، از زحمت مادر سخن می‏گوید، نه از زحمت پدر، آنجا كه می‏فرماید:

(و وصّینا الانسانَ بِوالدیه احساناٌ حَملتهُ امُّه كرهاٌ و وضَعته كرها وحَملُه و فِصالُه ثلاثون شهرا) (۵)

زحمات سی ماهه مادر را می‏شمارد، كه: دوران بارداری، زایمان، و دوران شیرخوارگی برای مادر دشوار است. و همه اینها را به عنوان شرح خدمات مادر ذكر می‏كند. قرآن كریم به هنگام یادآوری زحمات حتی اشاره‏ای هم به این موضوع ندارد كه: پدر زحمت كشیده است.

بنابراین، آیات قرآن كه در مورد حق شناسی از والدین آمده است ‏بر دو قسم است: یك قسم حق شناسی مشترك پدر و مادر را بیان می‏كند و قسم دیگر، آیاتی است كه مخصوص حق شناسی مادر است، قرآن كریم اگر درباره پدر حكم خاصی بیان می‏كند فقط برای بیان وظیفه است، نظیر:

(وعلی المولودِ له رزقُهُنَّ و كِسوَتُهُنَّ بِالمَعروف) (۶)

خوراك و پوشاك مادران به طور شایسته به عهده پدر فرزند است.

ولیكن هنگامی كه سخن از تجلیل و بیان زحمات است، اسم مادر را بالخصوص ذكر می‏كند.

پی‏نوشت‏ها:

۱- اسراء، ۲۳.

۲- احقاف، ۱۵.

۳- اسراء، ۲۳.

۴- لقمان، ۱۴.

۵- احقاف، ۱۵.

۶- بقره، ۲۳۳.

منبع:

جوادی آملی ، عبدالله، زن در آینه جلال و جمال، ص ۱۷۷