گفته های «محمدعلی بنی اسدی» در مورد تصویرسازی و مرتضی ممیز

شاید برای گفتن از مرتضی ممیز و تصویرسازی بتوان با بسیاری گفت وگو کرد و شاید بهترین گزینه هم برای این صحبت محمدعلی بنی اسدی باشد که در پایان نامه کارشناسی ارشد خود بخشی را به بررسی آثار مرتضی ممیز اختصاص داده است بنی اسدی را بیشتر به تصویرسازی می شناسیم ولی تاکید دارد که باید به او نقاش بگوییم

●او مقصر است

شاید برای گفتن از مرتضی ممیز و تصویرسازی بتوان با بسیاری گفت وگو کرد و شاید بهترین گزینه هم برای این صحبت محمدعلی بنی اسدی باشد که در پایان نامه کارشناسی ارشد خود بخشی را به بررسی آثار مرتضی ممیز اختصاص داده است. بنی اسدی را بیشتر به تصویرسازی می شناسیم ولی تاکید دارد که باید به او نقاش بگوییم. او در بحث و گفت وگو در مورد ممیز حساسیت عجیبی به خرج می دهد که شکل وسواس به خود گرفته است. اصرار دارد که ممیز همه هنر را تجربه کرد و گرافیست ماند ولی تاکید هم دارد که آنچه از ممیز باقی مانده تصویرساز خوبی است. با علاقه در مورد ممیز و کارهایش صحبت می کند، البته بسیاری این را خاصیت دوری و از دست دادن می دانند ولی بنی اسدی در مورد آثار ممیز تحقیق کرده و نقد و ستایش کارهایش را علمی به قلم آورده. محمدعلی بنی اسدی از نقاشی های پدر گرافیک ایران آغاز می کند و اینکه: «به هر حال ممیز در دانشکده نقاشی می خواند و با کسانی همکلاس بود که نقاش بودند.» او اصرار دارد تعاریف مختلف از تصویرسازی و گرافیک موجبات شبهاتی در فهم مشترک ایجاد می کند: «با تمام تعاریف در مورد تصویرسازی و گرافیک باید گفت آنچه از ممیز باقی مانده تصویرساز خوبی است.» وی ادامه می دهد: «ممکن است ممیز دغدغه قرار گرفتن تصویر در صفحه را هم داشته باشد، زمانی ما تصویرسازی می کنیم و بعد تصور می کنیم که این تصویر چگونه در صفحه جای می گیرد، هر چه این حساسیت بیشتر شود به موارد فنی کار اهمیت بیشتری داده می شود و به نقاشی کاربردی نزدیک می شویم که از وجوه تصویرسازی است.» بنی اسدی در مورد متون سفارشی برای انجام شدن و به تصویر درآمدن حساسیت بسیاری دارد و می گوید: «نهایتاً نقاشی که براساس متن سفارشی مشخص با مخاطب مشخص کار شود، آرام آرام به میل به گرافیک نزدیک می شود.» این نقاش که با کارهای تصویرسازی بسیار زیاد شناخته شده ولی اصرار دارد که همه او را فقط یک نقاش بدانند و بس، معتقد است در تنوع کاری ممیز خود او هم مقصر است. چون: «خصلت اصلی ممیز این است که کارهای مختلف و متفاوتی انجام می دهد و شاید بخشی از این نگاه که چرا ممیز زمانی نقاشی می کند، بعد تصویرساز می شود و سپس به گرافیک می رسد در این نکته پنهان باشد که امروز ما همه چیز را تخصصی می بینیم. چرا ممیز ترجیح می دهد این گونه کار کند که در همان دوره یک بار به من پاسخ داده که: ترجیح می دهم کارم را تغییر دهم.» محمدعلی بنی اسدی توضیح می دهد: «ابتدا به ساکن ممیز را طراح بسیار خوبی می دانیم، طراحی که قادر است هرآنچه طلب کند به نقش برساند و به تصویر بیاورد، اینجا جست وجوی ممیز آن گونه ادامه پیدا می کند که از وسایل مختلف استفاده کند که هم در چاپ محصول خوبی به دست آورد و هم به بیان خواسته های او کمک کند، کمک به نزدیک تر شدن لحن ادبیاتی که براساس آن طراحی می کند.» بنی اسدی به ۲۵سالگی ممیز تاکید دارد و آثاری که از آن دوره به جا مانده است، آثار تصویرسازی وی که عمدتاً در «کتاب هفته» آن دوران به چاپ رسیده و معتقد است که کارهای گرافیکی ممیز پس از تصویرسازی های این دوره بیشتر می شود و به گرافیک و کارهای کاربردی نزدیک می شود.

این نقاش فعالیت های ممیز را به دو دوره تقسیم می کند؛ یکی تصویرسازی در مجلات «کتاب هفته» و دیگری فعالیت در مجله رودکی: «عمدتاً در مجله رودکی به نوعی ادامه تصویرسازی او برای مجلات مختلف صورت می گیرد. در این میان کارهای بسیاری انجام داده و برای کودک و نوجوان تصویرسازی کتاب انجام داده است.» بنی اسدی رنگین ترین کار ممیز را در دوره ای می داند که تصویر رنگی کار نمی شده: «ممیز در کتاب «حقیقت و مرد دانا»ی بهرام بیضایی بسیار رنگی کار می کند، البته به نسبت کارهای پیشین ولی همچنان رنگ ها در کار او تخت است.» او مرتضی ممیز را گرافیستی می نامد که «طراحی بسیار قوی ای دارد و از رنگ به صورت تخت در آثار خود بهره می برد.» و ادامه می دهد:«ممیز اثری را باور دارد که در چاپ بهتر درآید.» او باز هم به کارهای ممیز در مجله رودکی تاکید کرد که آنها را مثال زدنی عنوان می کند و بسیار پیشرفته و خوب می داند: «اگر ممیز این روند را ادامه می داد راهی برای تصویرگری و شیوه خوب تصویرگری در پیش می گرفت. من دریغ دارم که چرا این مسیر را ادامه نداد. دو، سه بار این مسئله را به او گفتم و خودش هم تائید کرد.» در این بخش تصویرسازی کارهای مرتضی ممیز بیشتر مورد تحلیل بنی اسدی قرار می گیرد که معتقد است: «در بخشی از تصویرسازی قصه های مجله رودکی ممیز به جنسی از تصویرسازی آبستره نزدیک می شود که نوعاً نقاشی خوبی هم بودند، تاکید ممیز در این تصویرسازی ها براساس ریتم بود.»

و ادامه می دهد: «خود من بعدها با کنجکاوی خودم فهمیدم این ریتم ها توانسته به جنس حال و هوای ایرانی نزدیک شود، به رغم اینکه ممکن است سطح ظاهری اثر این تصور را به آدم ندهد.» تفاوتی میان تصویرسازی و گرافیک نمی توان برای مرتضی ممیز قائل بود یا ارجحیتی به آن نسبت داد چون هر دو را با هم دارد ولی او به عنوان گرافیست شناخته شده است و بنی اسدی در این مورد می گوید: «به هر حال او یک گرافیست است و نه تصویرساز، ما فرض می کنیم او از تصویرسازی شروع می کند و بعدها در حاشیه گرافیک تصویرسازی هم انجام می دهد، ولی هیچ وقت این تصویرسازی آن قدر پررنگ نمی شود که مثل دوره نخستین کار او سطح کاری اش را بپوشاند.»

وی ادامه می دهد: «وقتی برای کتاب هفته کار می کرده، صفحه آرایی هم می کرده ولی جنس آرمانی این تصویرسازی ها نشان دادن کارش بوده ولی بعدها در تصویرسازی خودش را پخش می کند و از خودش مایه می گذارد ولی این اتفاق در پوسترها بیشتر اتفاق می افتد، به خصوص جشنواره فیلم که خودش را بیشتر نشان می دهد.» او اضافه می کند: «به نظرم می آید او از یک جایی از نقاشی وارد حیطه کارهای کاربردی یا گرافیک می شود، گاهی از خط بیشتر استفاده می کند، خط هایی که بیشتر روایتگرند و هر چه از این بیان کم می کند و خودش را خلاصه می کند به سمت کارهایی می رود که ما به عنوان گرافیک می شناسیم، بعد آرم می زند، پوستر می سازد و تصویرسازی بعدی اش موجزتر است ولی در تمام عمر از عکس به عنوان موثرترین المان ها استفاده می کند و دستگاهی دارد که می تواند به راحتی چاپ عکس تهیه کند و این چاپ عکس می تواند با ترام های متفاوت باشد.» بنی اسدی ادامه می دهد: «بقیه دغدغه او بازی کردن با عکس و ترام های مختلف است که در کلیت کار بیشترین حجم را دارد و طراحی خطی در کارهایش کم رنگ تر می شود.» بنی اسدی می گوید: «در دوره ای که ممیز کار می کند مسئله چاپ خیلی مهم است و این نکته که کار بعد از چاپ چگونه می شود و محصول پس از چاپ چه می شود. برای نمونه ممکن است در آن دوره کارهای خیلی ظریف خطر نداشتن محصول خوب پس از چاپ را داشته باشد و محدودیتی را ایجاد می کند، این تحمیل بخشی از کار او را می سازد.

---