پیام احمدی نژاد به اوباما یا برای تاریخ

پیام تبریک رئیس جمهوری اسلامی ایران به باراک اوباما رئیس جمهور منتخب ایالات متحده امریکا در شرایطی ارسال شد که علی رغم اصرار برخی مخالفان دولت که هنوز در شوک این پیام به سر می برند, این نخستین باری نبود که مرقومه ای از تهران به واشنگتن می رسید اردیبهشت ماه ۸۵ نیز احمدی نژاد با اشاره به تناقضات شکل گرفته در صحنه بین المللی براساس رفتار دولت ایالات متحده, در نامه ای ۱۷ صفحه ای به رئیس جمهور امریکا سؤالاتی مطرح کرد

۱) پیام تبریک رئیس جمهوری اسلامی ایران به باراک اوباما رئیس جمهور منتخب ایالات متحده امریکا در شرایطی ارسال شد که علی رغم اصرار برخی مخالفان دولت که هنوز در شوک این پیام به سر می برند، این نخستین باری نبود که مرقومه ای از تهران به واشنگتن می رسید؛ اردیبهشت ماه ۸۵ نیز احمدی‌نژاد با اشاره به تناقضات شکل گرفته در صحنه بین المللی براساس رفتار دولت ایالات متحده، در نامه ای ۱۷ صفحه ای به رئیس جمهور امریکا سؤالاتی مطرح کرد.

رقبای سیاسی احمدی نژاد اگرچه با خاستگاه های متفاوت به نقد این نامه و نامه های مشابه بعدی به صدر اعظم آلمان و رئیس جمهور وقت فرانسه رفتند اما در میان انبوه تولید یادداشت، گزارش و اخبار منفی در قبال این رویکرد جدید دیپلماتیک، وجه مشترک استدلال مخالفان، عدم اعتنای رئیس جمهور امریکا و بی پاسخ گذاشتن این نامه و در نتیجه تحمیل نوعی تحقیر به ملت ایران بود.

اکنون پس از گذشت ۵/۲ سال از آن نامه نگاری، بار دیگر پیامی این بار نه از ساختمان سفید پاستور تهران به کاخ سفید امریکا بلکه به منتخب سیاه‌پوست مردم امریکا که هنوز در آستانه ورود به کاخ سفید قرار دارد، ارسال شده است. به نظر می رسد عدم تبیین مبانی، چارچوب های نظری، شرایط ارسال پیام و واکنش های آن، آنچنانکه حساسیت رسانه های بین‌المللی را برانگیخته و بیش از ۶۰۰ هزار خبر، گزراش و تحلیل درخصوص آن منتشر شد، در داخل کشور مورد توجه قرار نگرفته است.

۲) بررسی هر پدیده ای در عالم بدون درنظرگفتن شرایط و زمینه های حول آن، بررسی ناقصی خواهد بود.

"احمدی نژاد؛ به مثابه یک رسانه"، شاید این جمله را نخستین بار ۳ سال قبل پروفسور سید حمید مولانا مؤسس و مدرس وقت گروه ارتباطات دانشگاه واشنگتن دی.سی و مشاور فعلی رییس جمهور بیان کرد. احمدی نژاد همان قدر که طی این ۳ سال، به سمت رسانه سازی به شیوه های مألوف اصحاب قدرت نرفت، خود به تنهایی به رسانه ای قدرتمند و فرامدرن تبدیل شد که رسانه های سنتی و مدرن ناگزیر از دنبال کردن او بودند و توان نادیده انگاشتن‌اش را نداشتند. اثرگذاری فزاینده این رسانه انسانی است که خبرنگاران رسانه‌های بزرگ دنیا را وامی‌دارد نظر اوباما را در قبال پیامش جویا شوند.

۳) نامه‌نگاری‌های احمدی‌نژاد مبتنی بر مبانی دینی و انقلابی است و مخاطب آن افکار عمومی و تاریخ است. نامه پیامبر اکرم(ص) به پادشاهان روم و ایران و حبشه، بیش از آنکه روح ناپاک خسرو پرویز را -که با دیدن مکتوبی که به نام خدای یگانه آغاز شده بود، آن را پاره کرد-، هدف گرفته باشد، تاریخ و و وجدان عمومی بشریت را مخاطب قرار می داد.

۴) اوباما با شعار نفی و "تغییر" از مردم امریکا رأی گرفت و هنوز نیز در ساختار قدرت ایالات متحده مستقر نشده است. یادآوری آنچه که رأی‌آوری وی قائم به آن بود، زمینه مطالبه آتی را فراهم سازد و این می‌تواند آغاز مناسبی برای در تنگنا قراردادن به منظور تغییر درونزا در سیاست های ایالات متحده با ابزار افکار عمومی باشد.

۵) ۲۰ سال قبل، امام راحل‌(ره) در روزهایی که شوروی به عنوان یک ابرقدرت و قطب شرق در مقابل امریکا قطب غرب مطرح بود و از سویی وارد درگیری با نیروهای افغان نیز شده بود، با اعزام سفیرانی از جنس فرهنگی- مذهبی به این کشور، پیام تاریخی خود را به میخائیل گورباچف که از قضا وی نیز با شعار "تغییر" البته نه با انتخاب ملت بلکه با اراده حزب کمونیست به قدرت رسیده بود، ارسال کردند.

این نامه در شرایطی منتشر شد که اتحاد جماهیر شوروی هنوز درگیر جنگ سرد بود و حاکمیت کمونیسم به مقدرات مردم در جمهوری‌های این کشور برقرار بود، ولی امام خمینی در نامه تاریخی خود از صدای شکسته شدن استخوانهای مارکسیسم سخن به میان آورد و گورباچف را از روی آوردن به غرب برای حل مشکلات اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی برحذر داشت.

براین باورم که پیام احمدی نژاد به اوباما نیز از همین جنس و برگرفته از آن الگوست. احمدی نژاد با یادآوری فرصت‌های زود گذر خدمت،‌ اوباما را به پاسخگویی سریع به مطالبه تحول اساسی و صحیح در سیاست های داخلی و خارجی دولت امریکا فرا می‌خواند و از او می‌خواهد در جهت اجرای تعلیمات پیامبران الهی گام بردارد تا بلکه خسارات گذشته تا حدودی جبران شود.

۶) در قبال ارسال این پیام، مخالفت جدی از سوی مخالفان ابراز نشد و تنها روزنامه متعلق به شهرداری تهران، روزنامه جمهوری اسلامی و احمد توکلی نماینده تهران به نقد این اقدام پرداختند. منطق احمد توکلی اما در میان منتقدان جالب تر از همه بود آنجا که به مثابه مشتاقان زائدالوصف رابطه با امریکا، از اینکه احمدی‌نژاد با چنین اقدامی فرصت‌ها(؟!) را می‌سوزاند، انتقاد کرده است.

این البته نخستین باری نیست که توکلی از سیاست خارجی احمدی‌نژاد انتقاد می‌کند. آذر ماه سال گذشته نیز پس از آنکه احمدی‌نژاد از اجلاس شورای همکاری خلیج فارس بازگشت، توکلی انجام این سفر را نادرست خواند و از آن برداشت انفعالی کرد. این درحالی بود که رهبر انقلاب کمتر از یک ماه بعد با اشاره به اشکال تراشی غیرمنطقی برخی مخالفان دولت تأکید کردند: «ممکن است کسانی که این کارها را میکنند، ندانند چه تأثیر سوئی این کار دارد. این، همان ایجاد یأس است؛ یعنی نقطه‏ی مقابل اعتماد به نفس. این، حالت ایجاد خودباختگی و انفعال و خودکم‏بینی است. خیلی از کسانی که در این میدانها تلاش میکنند، فعالیت میکنند، متأسفانه نمیفهمند و توجه ندارند که تأثیر کارشان چیست. اینها آدمهای بدخواهی نیستند. البته بعضی بدخواه هستند، اما غالباً بدخواه نیستند؛ ملتفت نیستند، ارزیابی درستی از کار خودشان ندارند. دولت تصمیم اقتصادی میگیرد، اعتراض پشت سر اعتراض، آن هم با لحنهای اهانت‏آمیز؛ تصمیم سیاسی میگیرد، همین طور؛ تصمیم بین‏المللی میگیرد، همین طور؛ به فلان سفر میرود، همین‏طور؛ به فلان سفر نمیرود، همین طور. وقتی ما سوار این اتوبوس شدیم و به این راننده اطمینان کردیم، دیگر سر هر پیچی که نباید گفت آقا مواظب باش، آقا دستم فلان شد، دلم لرزید. خب دارد رانندگی میکند، میرود دیگر. این در حالی است که این دولت انصافاً دولت پرکار و در بعضی از خصوصیات نمونه است.»

توکلی البته پس از انتشار بیانات رهبر انقلاب، عذرخواهی کرد اما اکنون، بار دیگر، ظرف کمتر از یک سال پس از آن ماجرا،و تنها ۲ روز پس از تأکید صریح رهبر انقلاب بر خودداری از بی‌بندوباری سیاسی در مقابل دولت به این اقدام دست زده است.

۷) دیپلماسی شفاف دولت نهم در مقابل دیپلماسی پنهانی تعریف می‌شود که نتیجه آن نامه نگاری سال ۲۰۰۳ با دولت امریکا بود. نامه ای که توسط صادق خرازی در سفارت سوئیس در تهران تقریر شد و اساس آن، تضمین جمهوری‌اسلامی به تعطیلی فعالیت هسته‌ای و دست برداشتن از حمایت از جنبش‌های مقاومت (حزب الله، حماس و ...)‌ در قبال حذف نام ایران از لیست کشورهای محور شرارت و برخی مشوق های اقتصادی بود. این نامه ۲ سال قبل ابتدا توسط شبکه خبریBBC و چندی بعد در روزنامه واشنگتن پست منتشر شد اما اثری از آنچه که امروز توکلی، روزنامه جمهوری و روزنامه شهرداری تهران در مقابل دیپلماسی شفاف احمدی‌نژاد، بروز دادند، در قبال آن ابراز نشد.

۸) واکنش اوباما در قبال این پیام با واکنش‌ بوش متفاوت بود. بوش اگر دشمن دیوانه جمهوری اسلامی بود، اوباما دشمن هوشمند است و شاید به همین جهت نیز احساس خطر بیشتری از او می شود. اوباما از از ارسال پاسخاین نامه خبر داده است.

پاسخ اوباما احتمالاً برخلاف پیام احمدی‌نژاد که ناظر به مبانی بود، چندان مبنایی نخواهد بود و حول اتهامات کهنه‌ای مانند تسلیحات هسته‌ای حمایت از تروریسم، نقض حقوق بشر و زنان،‌ تهدید اسرائیل و موارد مشابهی تنظیم می‌شود.

اوباما می‌توانست مانند بوش بگوید پاسخی به این پیام نخواهد داد اما حال که وارد این بازی که طراح آن احمدی‌نژاد است، شده، در مقابل پاسخ خود باید منتظر پاسخ دیگری از تهران باشد. ادامه این دور تا هرکجا که رئیس جمهور جدید امریکا تاب بیاورد، از آنجا که ناظر به مبانی گفتمانی است، به نفع انقلاب اسلامی خواهد بود.

احسان صالحی