مروری بر جایگاه گفتگو, روابط عمومی و ارتباطات در قرآن كریم

تاكنون مقالات و كتابهای بسیاری در باب ارتباطات و گفتگو به رشته تحریر در آمده كه هر كدام در حد و اندازه خود زوایایی از دنیای پر رمز و راز این مقوله را مورد نظر و بررسی قرار داده است
گفتگو و ارتباطات به عنوان یك ابزار استراتژیك برای نیل به اهداف سازمانی می تواند عامل مهمی در كاهش هزینه ها و مشكلات سازمانها و مؤسسات قلمداد شود

گفتگو ، یكی از كاملترین و مؤثرترین شیوه‌های تبادل اطلاعات و برقراری ارتباط است.

فعالیتهایی نظیر بازاریابی، چانه زنی، تبلیغات، جلسات مشورتی، معاملات و … به مدد عنصر گفتگو تحقق می‌یابند.

تاكنون مقالات و كتابهای بسیاری در باب ارتباطات و گفتگو به رشته تحریر در آمده كه هر كدام در حد و اندازه خود زوایایی از دنیای پر رمز و راز این مقوله را مورد نظر و بررسی قرار داده است.

گفتگو و ارتباطات به عنوان یك ابزار استراتژیك برای نیل به اهداف سازمانی می‌تواند عامل مهمی در كاهش هزینه‌ها و مشكلات سازمانها و مؤسسات قلمداد شود.

نگارنده در این نوشتار سعی كرده تا با مرور تمام سوره‌های قرآن كریم، موضوع گفتگو، ارتباطات و روابط عمومی را از منظری جدید مورد كنكاش و توجه قرار دهد. باشد كه این امر بتواند نقطه عطفی در راه تحقیقات و مطالعات بعدی محسوب گردد. در این مقاله موضوعات و مباحث زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند:

هدف از گفتگو و برقراری ارتباطات در قرآن

معرفی خداوند در قرآن

مخاطبان قرآن (خداوند) برای گفتگو و ارتباطات

انواع ارتباطات و گفتگو در قرآن

زبان و لحن گفتگو و ارتباطات در قرآن

ارتباطات و قدرت نفوذ در دیگران

ویژگیهای كاركنان و مدیران روابط عمومی و ارتباطات از دیدگاه قرآن

●●مقدمه:

تاكنون در زمینه روابط عمومی و ارتباطات مطالب بسیاری گفته و نوشته شده كه هركدام در جای خود به گوشه‌ای از دنیای گسترده و پیچیده این دانش ، فن و هنر پرراز و رمز پرداخته اند.

یك تفاوت اساسی روابط عمومی و ارتباطات با سایر علوم نظیر زمین شناسی ـ فیزیك ـ شیمی ـ زیست شناسی و…. در آن است كه مخاطب و بستر مطالعه و نگرش در حوزه روابط عمومی و ارتباطات صرفا انسانها هستند در حالیكه در رشته های مذكور در عین توجه به مسئله پیدایش هستی ، انسان، خلقت ، زیست و حیات بشر ، به گیاهان و جانوران و مسایل دیگر نیز پرداخته می شود و این خود اهمیت و جایگاه روابط عمومی و ارتباطات انسانی را بیش از پیش برای ما روشن‌ می‌سازد.

بدلیل نو پا بودن دانش روابط عمومی، لاجرم منابع مطالعاتی و تحقیقاتی ما در زمینه این مقوله پر ارزش و تاثیر گذار، عمدتا وارداتی و در حد نه چندان گسترده و قابل دسترس بوده و این در حالی است كه نوعا ما از یك دریای بیكران و یك مرجع بسیار اساسی و گرانقدر در زمینه روابط عمومی و ارتباطات كه همانا ‹‹ قرآن كریم›› این ودیعه و یادگار سعادت بخش و ارزشمند پیامبر گرامی اسلام((ص)) می باشد غافل بوده ایم.

در واقع ،آنقدر كه به منابع خارجی و حرف و حدیث دیگران در زمینه دانش روابط عمومی و ارتباطات پرداخته ایم به كتاب مقدس و حیات بخش خود توجه نكرده ایم .

آب در كوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم یار در خانه و ما گرد جهان می گردیم.

نگارنده این نوشتار را عقیده بر آن است كه كاملترین منبع درسی و مطالعاتی در زمینه روابط عمومی و ارتباطات ((قرآن كریم)) می باشد. با نگاهی به محتوا، لطایف و ظرایف سوره ها و آیات الهی در می یابیم كه مقوله گفتگو و ارتباطات چه كاربرد و گستره وسیعی در میان مفاهیم و تعالیم قرآنی دارد.

سالها دل طلب جام جم از ما می كرد

آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می كرد.

نگارنده سعی دارد تا با تلفیق یافته های تجربی و مطالعاتی خود در زمینه روابط عمومی و ارتباطات و علوم قرآنی به صورت گذرا ، نگاهی داشته باشد بر مقوله گفتگو ، روابط عمومی و ارتباطات در قرآن كریم . امید است كه مورد توجه خوانندگان گرامی قرار گرفته و گامی باشد در جهت گسترش تحقیقات و مطالعات مشابه‌، انشاء ا….

آب دریا را اگرنتوان كشید

هم به قدر جرعه ای باید چشید.

در این نوشتار از ترجمه آیات به دلیل حجیم شدن مطالب خودداری شده و صد البته زبان نگارنده و فهم حقیر از توصیف اعماق بیكران آیات قرآن بسیار ناچیز و عاجز است.

و افوض امری الی الله ان الله بصیر بالعباد.

تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

مباحثی كه در این مقاله به آنها پرداخته شده به قرار زیر می‌باشند.

هدف از گفتگو و برقراری ارتباطات در قرآن

معرفی خداوند در قرآن

مخاطبان قرآن(خداوند) برای گفتگو و ارتباطات

انواع ارتباطات و گفتگو در قرآن

زبان و لحن گفتگو و ارتباطات در قرآن

ارتباطات و قدرت نفوذ در دیگران

ویژگیهای كاركنان و مدیران روابط عمومی و ارتباطات از دیدگاه قرآن

۱) هدف از گفتگو و برقراری ارتباطات در قرآن :

به نظر می رسد كه خداوند متعال ، هدفش از برقراری ارتباطات و ا نجام گفتگو (به معنی عام) در قرآن، همانا ،سعادت ، كمال و رستگاری مخاطبان خود می باشد. خداوند به ابلیس امر نمود كه بر آدم سجده كند‌، اما او خودداری نموده و تكبر و كفران ورزید.یعنی شیطان نخواست و درك نكرد كه در سایه پیروی از خداوند و نوع ارتباطی كه میان او و خداوند برقرار شده بود (با بیش از ۶۰۰۰ سال سابقه عبادت) به سعادت و كمال و رستگاری برسد.

(واذ قلنا للملائكه اسجدوا لآدم فسجدوا الا ابلیس ابی و استكبر و كان من الكافرین) (سوره بقره آیه ۳۵)

برای شیطان لفظ بهشت و جهنم شاید آنقدر ها كه برای انسان مطرح و مهم است‌، با اهمیت نبوده ، چراكه او خود ، از جایگاه و مرتبه مناسبی برخودار بوده است. اما انسان مسلمان كه در روی كره زمین زندگی می كند برایش بسیار اهمیت دارد كه عاقبت بخیر شده و دست آخر با رستگاری و آمرزش الهی از دنیا برود. لذا در آیات مختلف ، برای اینكه انسان سوق داده شود به سمت وسوی آن فلاح و سعادت ، موضوع بهشت و امكانات موجود در آن مطرح را می‌نماید. مانند:

للذین احسنا الحسنی و زیاده …اولئك اصحاب الجنه (یونس آیه ۲۶)

اصحاب الحنه یومئذ خیر مستقرا (فرقان آیه ۲۴)

اما الذین آمنوا و عملو الصالحات فلهم جنات الماوی(سجده آیه ۱۹)

الا عباد الله المخلصین – اولئك لهم رزق معلوم – فواكه و هم مكرمون - فی جنات النعیم (صافات آیه های ۴۰ تا ۴۳)

لكن الذین اتقو ربهم لهم غرف من فوقها غرف مبینه تجری من تحتها الانهار (زمر آیه ‌۲۰)

در واقع به تعبیری ، خداوند متعال به انسان نوعی مشاوره دلسوزانه و از سر صدق و صمیمیت و خیر خواهی و آن هم بطور رایگان می دهد !؟! تا بلكه بشر راه را از چاه باز شناسد و این مبحث مهم و قابل تاملی در روابط عمومی و ارتباطات است.

از سوی دیگر ، برای توجه دادن و آگاه ساختن انسان از عواقب سوء رفتار و عملكرد ، خداوندآیات عذاب و جهنم و شرایط حاكم بر آنجا را متذكر شده است:

مانند:

والذین كفروا و كذبوا بایاتنا اولئك اصحاب النار هم فیها خالدون (بقره آیه ۳۹)

والذین كسبوا السیئات جزآء سیئه … اولئك اصحاب النار(یونس آیه ۲۷)

ادخلو‌ا ابواب جهنم خالدین فیها فبئس مثوی المتكبرین (مومن آیه ۷۶)

وسقوامآء حمیما فقطع امعاء هم (محمد آیه ۱۵)

الذی جعل مع الله الها آخر فالقیاه فی العذاب الشدید(ق – آیه ۲۶)

۲) معرفی خداوند در قرآن:

انسان اگر بخواهد كه كالا و متاع خود را در سطح وسیعی به فروش برساند. بایستی آنرا بخوبی معرفی نموده و مزایا و محاسن آنرا بر شمرد. هم چنین اگر فردی بخواهد كه برای نفوذ در دیگران و یا انتقال تجربیات ، نظریات و عقاید خویش بر عده ای موفق باشد، ناگزیر است كه خود و آن عقاید را از جهات مختلف و حوزه های گوناگون معرفی كند. (در دل دوست به هر حیله رهی باید جست).

خداوند متعال برای معرفی و شناساندن خود به ما از دریچه های مختلفی و از زوایا و با تعابیر گوناگونی وارد می شود و ویژگیهای خویش را بر می شمرد تا بلكه مخاطب خود (انسان و مخلوقات) توجه كرده و مقصود را دریابند. از جمله ظرافتهای این نوع معرفی آن است كه گاهی بطور مستقیم و بعضا بطور غیر مستقیم ، به صورت مفرد و جمع با تعابیری بسیار پر جاذبه و محكم خداوند خود را معرفی می نماید.

مانند:

الف ) و هو الذی (و او كسی است كه)

- و هو الذی جعل لكم (سوره فرقان آیه ۴۷)

ب) هو الذی (او كسی است كه )

- هو الذی یریكم آیاته (سوره مومن آیه ۱۳)

ج) الله( خدا)

- الله نورالسموات والارض(سوره نور آیه ۳۵)

د) الذی (كسی كه)

- الذی له ملك السموات و الارض (سوره فرقان آیه ۲)

ه) الله الذی(خداوند كسی است كه )

- الله الذی یرسل الریاح (سوره روم آیه ۴۸)

و) والله الذی (و اوست خدایی كه)

- والله الذی ارسل الریاح( سوره فاطر آیه ۹)

ز) هو (او)

- هو الحی لا اله الا هو (سوره مومن، آیه ۶۵)

ح) انا (من)

- فقال انا ربكم الاعلی (سوره نازعات آیه ۲۴)

ط ) تبارك الذی (بزرگ و خجسته است (خدایی) كسی كه)

- تبارك الذی ان شاء جعل لك خیرا من ذلك (سوره فرقان آیه ۱۰)

ی) انّا (ما)

- انّا ارسلنا نوحا الی قومه (سوره نوح آیه ۱)

ك) هو الله الذی

- هو الله الذی لا اله الا هو (سوره حشر آیه ۲۳)

ل) هو الله (او خدایی است)

- هو الله الخالق الباری (سوره حشر آیه ۲۴)

۳) مخاطبان قرآن (خداوند) برای گفتگو و ارتباطات:

آنچه كه از محتوا وسیاق آیات قرآن بر می آید این است كه گروههای زیر مخاطبین خداوند در قرآن می باشند:

انسان(به معنی عام)

پیامبران

شیطان

جن

ایمان آورندگان

اهل كتاب

بندگان

ناس (مردم)

نفس

بنی آدم

كافران

***

انسان (به معنی عام ) مانند:

یا ایها الانسان انك كادح الی ربك كدحا فملاقیه (انشقاق آیه ۶) پیامبران (نبی ) و رسول مانند:

۱-یا ایها النبی قل لازواجك (احزاب آیه ۵۹)

۲-یا ایها الرسول لا یحزنك الذین (مائده آیه‌۴۱)

۳- شیطان، مانند : - قال یا ابلیس مامنعك ان تسجد لما خلقت بیدی (ص آیه ۷۵)

۴- جن، مانند: یا معشر الجن و الانس (انعام آیه ۱۳۰)

۵- ایمان آورندگان (مومنین )مانند: یا ایها الذین آمنوا لم تقولون مالا تفعلون(صف آیه ۲)

۶- اهل كتاب، مانند: یا اهل الكتاب قد جآء كم (مائده آیه ۱۵)

۷- بندگان، مانند: - یا عبادی الذین آمنوا ان ارضی واسعه (عنكبوت آیه ۵۶ )

۸- ناس (مردم) مانند: یا ایها الناس قد جآء كم الرسول (نساء آیه ۱۷۰)

۹- نفس، مانند: یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربك (فجر آیه ۲۷)

۱۰- بنی آدم، مانند: یا بنی آدم خذوا زینتكم عند كل مسجد و كلوا واشربوا و لا تسرفوا (اعراف آبه ۳۱

۱۱- كافران مانند: یا ایها الذین كفروا لا تعتذ روا الیوم (سوره تحریم آیه ۷)

گاهی نیز خداوند ،علاوه براشاره صریح ،مخاطبین خود را با زبان تاكیدی و توجه دهنده خطاب می نماید.

مانند:

ان الذین كفروا سواء علیهم (در مورد كفار ومشركین) (سوره بقره آیه ۶)

نویسنده مقاله : حسن خسروی - مدرس روابط عمومی و ارتباطات و علوم قرآنی

---