بی تفاوت یا احساساتی

اخیراً در همه مدارس پزشکی موضوعاتی همچون رابطه پزشک و بیمار و نحوه واگو کردن خبر بد به همراهان بیمار اهمیت خاصی پیدا کرده و به آن پرداخته می شود با این وصف هنوز هم پاسخ قاطع و قانع کننده ای به برخی از سوالات داده نشده است

من در بیمارستان شاهد یک صحنه بودم که موضوع اصلی این نوشته را تشکیل می دهد. یکی از پزشکان جوان در بالین زن بیماری بود که به سرطان ریه مبتلا شده بود. وقتی شوهر بیمار در مورد روند این بیماری از این پزشک جوان سوال کرد جواب پزشک موجب شد شوهر بیمار به گریه بیفتد. این رقت در احساسات موجب شد اشک در چشمان آن پزشک جوان هم جمع شود. شاید شما اگر در این صحنه می بودید به آن پزشک جوان حق می دادید احساساتی شود اما آیا شایسته است که یک پزشک در بالین بیمار از خود احساسات نشان دهد؟ سالیان سال مدارس پزشکی و برنامه های عملی در بیمارستان از پرداختن به موضوع احساسات اجتناب می کرد. من هم در گذشته برنامه ای را مشاهده نکردم که به پزشکان بیاموزد چگونه تشخیص خود را به اعضای خانواده بیمار واگو کنند طوری که همه عوامل را در نظر گرفته باشند، به خصوص در مورد بیماری های وخیمی همچون سرطان.

اما اخیراً در همه مدارس پزشکی موضوعاتی همچون رابطه پزشک و بیمار و نحوه واگو کردن خبر بد به همراهان بیمار اهمیت خاصی پیدا کرده و به آن پرداخته می شود. با این وصف هنوز هم پاسخ قاطع و قانع کننده ای به برخی از سوالات داده نشده است. از جمله اینکه به اندوه سنگین یا موج عمیق احساسات همراهان بیمار یا حتی خود بیمار باید چگونه واکنش نشان داد؟ آیا بغل کردن بیمار یا گریه کردن با وی اصلاً صحیح است؟ یکی از مخالفان سرسخت ابراز احساسات با بیمار یا همراهانش، دکتر هیرام اس. کادی سوم است. وی ریاست بخش سرطان سینه مرکز اسلوآن- کترینگ را برعهده دارد. او می گوید:هرچند پزشک وظیفه دارد وضعیت بیمار را درک کند و با وی ابراز همدردی کرده و به وی اطمینان دهد اما وظیفه پزشک به هیچ وجه ابراز احساسات با بیمار نیست. دکتر کادی دو دلیل برای این ایده خود مطرح می کند: اول اینکه شفابخش یا درمان کننده نیست، دوم اگر قرار باشد یک پزشک در طول شبانه روز با همه بیماران خود این گونه رفتار کند از خودش چیزی باقی نمی ماند. هرچند خیلی از پزشکان با دکتر کادی موافقند اما آمارهای جدید نشان می دهد که گریه کردن پزشک با بیمار در بین پزشکان جوان خیلی شایع و رایج شده است. دکتر انتونی دی. سانگ از مدرسه پزشکی دانشگاه هاروارد در نشست پزشکان داخلی در گزارش خود به این اشاره کرد که ۶۹ درصد دانشجویان پزشکی یا انترن های بیمارستان حداقل یک بار را در حضور بیماران به گریه افتاده اند البته همان طور که انتظار می رود زنان پزشک دو برابر مردان پزشک به گریه می افتند. سال ۱۹۹۸ جین لیبشوتز یکی از دانشجویان پزشکی دانشگاه هاروارد در یک برنامه مستند پزشکی که از شبکه تلویزیونی پی بی اس هم پخش شد هنگام عمل جراحی بایپس قلب در اثر مشاهده مرگ بیمار به هق هق افتاد. برخلاف دکتر کادی پزشکانی هم هستند که طرفدار ابراز احساساتند. دکتر می هوا استاد بیهوشی دانشکده پزشکی دانشگاه کلمبیا از خاطرات دوران انترنی خود از سوپروایزر رزیدانس بیمارستانی مثالی می آورد.وی می گوید در آن زمان دکتری به نام بنیتا بیورک را دیده بود که گاهی از وقت ناهار خود می زد و زمان بیشتری را با بیماران سرطانی می گذراند. در اصطلاح به این کار «مراقبت روانی» از بیمار می گویند که هیچ ربطی هم به مداوای پزشکی ندارد. خیلی ها هم مشاهده کرده بودند که وی با بیماران گریه می کند و گاهی آنان را در آغوش می گیرد تا آرامشان کند. دکتر هوا می گوید: «به نظر من خیلی از بیماران او را به خاطر این روحیه می ستودند و وی را هم به عنوان پزشک و هم به عنوان رفیق قبول داشتند.» با این وصف دکتر می هوا می گوید: «من چنین آدمی نیستم. اصلاً نه تنها از عهده آن برنمی آیم بلکه اعتقاد دارم باید یک حریمی بین پزشک و بیمار وجود داشته باشد.» خود من هم طرفدار حفظ این فاصله و حریم هستم و شاید به خاطر آنکه مرد هستم هرگز در بالین بیمار یا در کنار همراهان بیمار احساساتم را این گونه ابراز نکرده ام و اعتقادی به آن ندارم. دکتر بیورک می گوید، می داند که ابراز احساسات تا این حد نامعمول است اما دست خودش نیست. نمی تواند غیر از این باشد. هرچند که این موضوع در میان خدمه حرفه پزشکی اعم از پرستاران و مددکاران اجتماعی هم به بحث و جدل کشیده می شود اما آنچه از همه مهم تر است خود بیمار است و اینکه چگونه فکر می کند. همان طور که پزشکان واکنش متفاوتی دارند بیماران و همراهانشان هم توقعات متفاوتی دارند. همان طور که شاید برخی از بیماران ابراز احساسات را دوست داشته باشند برای عده ای هم خیلی خوشایند نیست البته باید به این نکته توجه داشت که این موقعیت ها بیشتر در بیماران سرطانی یا بیماری های صعب العلاج مشاهده می شود. یکی از بیماران سرطان سینه به نام شارون راپاپورت از شهر روآنوک از ایالت ویرجینیا که از این بیماری جان سالم به در برده است، می گوید بیشتر پزشکانی نظیر دکتر کادی را می ستاید که خوددار هستند و دغدغه و احساس مسوولیت خود درباره بیمار را با رفتار و اعمالشان نشان می دهند. با این وصف برای پزشکانی هم ارزش قائل است که احساسات خود را به راحتی بروز می دهند و می گوید چه اشکالی دارد که اشکشان در آید.

دکتر بارون اچ. لرنر

دکتر بارون اچ. لرنر استاد پزشکی و بهداشت عمومی دانشکده پزشکی دانشگاه کلمبیای آمریکاست.