افجه روستایی تاریخی در شمیران

روستای افجه که از توابع بخش لواسانات شهرستان شمیران به شمار می آید, با۲۰۴۰ متر ارتفاع از سطح دریا در جوار دشت های هویج و گرچال و قله ساکا واقع است

روستای افجه که از توابع بخش لواسانات شهرستان شمیران به شمار می‌آید، با۲۰۴۰ متر ارتفاع از سطح دریا در جوار دشت‌های هویج و گرچال و قله ساکا واقع است.

رودخانه افجه (بدو) از شرق این روستا و رودخانه تبله رود از داخل آن می‌گذرد. آب و هوای روستای افجه با توجه به استقراردر ناحیه کوهستانی در بهار و تابستان مطبوع و در پاییز و زمستان سرد است.

افجه از روستاهای دیدنی و قدیمی منطقه لواسان است، به طوری که در محلات مختلف آن بقایای سفال‌های دوران گذشته یافت می‌شود. چراغان، سادات شیرازی یا شیر اسب، محله بالا و محله پایین ازمحلات معروف این روستاست. در میان روستا و در اطراف حمام تاریخی آن سنگ قبرهای مربوط به قرون نهم و دهم هجری قمری کشف شده است. یکی از آن سنگ‌ها به دیوار مسجد کنار روخانه نصب شده است.‏

‏ در حال حاضر بافت قدیم روستا و بیشتر خانه‌های تاریخی آن تخریب شده و به جای آنها ساختمان‌های جدید ساخته شده است. در قسمت شمالی روستا، بقایایی از معماری دوره پهلوی به چشم می‌خوردکه بدون ارزش هنری یا تکنیک معماری ویژه هستند.

شغل بیشتر مردم روستای افجه کشاورزی، باغداری و دامداری است. غلات و بنشن از محصولات عمده کشاورزی و گردو، زردآلو، گیلاس، آلبالو و هلو از محصولات باغی روستاست. تولید انواع محصولات دامی از قبیل گوشت و فرآورده‌های لبنی نیز معمول است.

پرورش زنبور عسل نیز در روستا رواج دارد. روستائیان کم زمین یا بی زمین در امور خدماتی مانند حمل و نقل، خرید و فروش و یا در امور کارگری فعالیت دارند.

روستای افجه در ناحیه کوهستانی و به صورتی متمرکز استقرار یافته است. در ساخت خانه‌های قدیمی روستائیان از مصالح بومی استفاده شده است. دیوارهای این خانه‌ها از سنگ لاشه و ملات گل و بسیار ضخیم ساخته شده اند.

پوشش سقف خانه‌ها از چوب و سرشاخه‌های درختان و نیز کاهگل است. در بازسازی برخی از خانه‌ها، سقف‌های شیروانی یا روش ایزوگام مورد استفاده قرار گرفته است.

بیشتر خانه‌های روستایی به سبک معماری مدرن با استفاده از مصالح جدید، برای استفاده گردشگران یا صاحبان خانه‌های ویلایی طراحی و ساخته شده‌اند. خانه‌های مسکونی قدیمی غالباً یک طبقه و خانه‌های جدید معمولاً چند طبقه ساخته شده‌اند، ولی باغچه‌های روستایی هنوز حفظ شده و فضای سرسبزی را ایجاد کرده‌اند.

● جاذبه‌های گردشگری

دره ضلع شمالی افجه چشم‌اندازهای زیبا و جذابی دارد. این دره در فصول مختلف سال مورد توجه هزاران گردشگر قرار می‌گیرد، به ویژه آن که، مسیر عبور کوهنوردانی است که قصد صعود به قله‌های آتشکده، ساکا، یخچال و مهرچال را دارند. گفته می‌شود راه قدیمی افجه، مسیر عبور پادشاهان صفوی برای رسیدن به دشت لار برای شکار و تفرج بوده است. آثار کاروانسرای صفوی در آن سوی دیواره صخره‌ای کوه و در انتهای دره، از یادگارهای آن دوره است.

● آبشار پسچویک

‏ آبشار پسچویک با ۱۵ متر ارتفاع در فاصله ۵/۱ کیلومتری شمال شرق افجه و در یال کوه مشرف به دشت هویج قرار دارد و اطراف آن را درختان بلندی فرا گرفته اند.‏

● آبشار موآب

‏ آبشار زیبای موآب که در سینه‌کش قله ساکا و قبل از دشت هویج قرار گرفته است ۱۸۰ متر ارتفاع دارد. جریان آب آبشار موآب در اواخر تابستان کاهش می‌یابد.

● محوطه دشته

‏ این محوطه در فاصله ۳ کیلومتری روستای افجه در حد فاصل میان آبشار پسچویک و دشت هویج واقع شده و باغ‌های گیلاس بسیار زیبایی دارد. گردشگران و کوهنوردانی که قصد رفتن به دشت هویج و یا قلل و ارتفاعات افجه را دارند از این مکان به عنوان استراحتگاه موقت استفاده می‌کنند.

● دشت هویج

دشت هویج یا گرچال محوطه بسیار سرسبزی است که انواع محصولات سردسیری در آن کاشته می‌شود. در ضلع شمالی این دشت چشمه‌هایی وجود دارد که در کنار آن ردیفی از درختان بید قد برافراشته‌اند.

در ضلع شمال‌غرب دشت هویج در مسیر صعود به قله آتشکده دشت سبواستان با درختان گردو، و گیلاس قرار دارد. در ضلع شمالی دشت سبواستان آبشار چرند به ارتفاع ۴۵ متر از دامنه کوه به دره سرازیر می‌شود.

● حمام تاریخی

حمام تاریخی روستا در مرکز بافت قدیمی واقع شده و دارای دو بخش مجزای زنانه و مردانه است. بنای حمام دارای طاق و گنبدهای عرقچین و قوس‌های جناغی است.

بدنه نمای داخلی حمام به ارتفاع حدود ۵/۱ متر با کاشی پوشیده شده و سطوح بالاتر آن با سیمان سفید اندود شده است. قدمت حمام به دوره صفوی یا اوایل حکومت قاجار برمی‌گردد. این حمام همچنان فعال و مورد استفاده مردم روستا است.

● سقاخانه ‏

در محله چراغان افجه سقاخانه کوچکی به چشم می‌خوردکه به سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) شهرت دارد. چنار کهنسال کنار سقاخانه حدود ۴۰۰ سال عمر دارد و قدمت بنای اولیه سقاخانه شاید به قدمت عمر درخت چنار باشد.

● قصر قاجار

در ضلع شمالی روستای افجه و در میان باغ نسبتا وسیعی، بقایای قصری از آثار دوره قاجار به جا مانده است. گفته می‌شود این قصر به ناصرالدین شاه تعلق داشته و توسط اعتمادالدوله ساخته شده است. امروزه از این قصر به جز پی، و دیواری به ارتفاع ۵/۱ متر و طول یک متر و انبوهی از آجرهای قرمز رنگ اثری نمانده است.

● قلعه سربند یا ساکا

قلعه مرتفع و بلند سربند یا ساکا که بر روستاهای امامه، راحت آباد، ناصرآباد، کند سفلی و علیا، افجه و بخش بزرگی از لواسان اشراف دارد، از آثار بسیار قدیمی این ناحیه است.‏

براساس آثار باقی مانده موجود مصالح به کار رفته در این بنا شامل سنگ لاشه، ملات گچ، و ساروج، آجر، خشت و گل است. سفال‌های یافت شده پیرامون قلعه از انواع نخودی، نقش استامپی، نقش زیر لعاب و سفال‌های لعابدار سبز رنگ و لاجوردی و آبی است که قدمت قلعه را حداقل به قرون دوم و سوم دوره اسلامی می‌رساند. این قلعه تا دوره صفوی فعال و مورد استفاده بوده است.

● آیین‌ها و بازی‌ها

مردم لواسانات و افجه فرهنگ کهن ایرانی و آیین‌های ویژه‌ای دارند که از مهمترین آنها می‌توان به برگزاری آیین نوروز و بزرگداشت اعیاد مذهبی و روزهای عزاداری محرم و نیز جشن‌های یلدانم و چهارشنبه سوری اشاره کرد.

بازی‌های محلی الک دولک، هفت سنگ و توپ بازی بین جوانان روستای افجه رواج دارد. در حال حاضر این نوع بازی‌ها کمتر مورد توجه مردم قرار می‌گیرند.غذاهای محلی معروف این روستا شامل آبگوشت، انواع آش، فسنجان و انواع کباب‌های گوشت سفید و قرمز است.این روستا از طریق لواسان و جاده اوشان - فشم قابل دسترسی است.