ولع نوجوانی

عادات تغذیه ای نوجوانان اكنون بسیار متفاوت از عادات تغذیه ای نوجوانان در سال های دور است استفاده از انواع غذاهای حاضری Fast Food و میل بیش از حد نوجوانان و جوانان به مصرف انواع غذاهای حاضری یا فرآیند شده چون سوسیس, كالباس, همبرگر و به بخشی از عادات تغدیه ای نسل جوان بدل شده است و این عادات جدید باعث نگرانی والدین و متخصصان تغذیه شده است

شاید یكی از دلایل تغییر عادات تغذیه ای به تحول روحی و جسمی نوجوانان یا همان بلوغ بازگردد، این تحول تغذیه ای بیانگر پیام های جدیدی چون نیاز به استقلال، انقلاب در برابر رژیم غذایی خانواده و ... نیز هست. همان گونه كه با آغاز دوران بلوغ، نوجوانان دوست دارند تا دوستان، لباس، فیلم، ورزش، شغل آینده و ... خود را خود انتخاب كنند، به همان نسبت نیز دوست دارند عادات تغذیه ای جدیدی را برای خود برگزینند تا به این وسیله استقلال خویش را به والدینشان اعلام كنند.

راهی برای جلوگیری از این تحول وجود ندارد، چرا كه تغییر عادات تغذیه ای بخشی از تحولات رفتاری آنها است و در این بین تبلیغات رسانه ها، مجلات و روزنامه ها و ... نیز به آن دامن می زند. از این رو آگاهی والدین از این تحول و انتخاب یك رژیم غذایی مناسب و سالم ویژه دوران بلوغ راهگشای آنها در ایجاد تغییر تدریجی و صحیح عادات تغذیه ای جوانان و نوجوانان است.

برای آگاهی از این اطلاعات، مطلبی تهیه شده است كه در پی می خوانید:

الف: بروز تحول

۱- تحولات ناگهانی

نخستین علامت بلوغ در نوجوانان ، تحولات ناگهانی در فیزیك بدن و به دنبال آن تغییر دو نوع تغذیه نوجوانان است كه ذیلاً به برخی از این موارد اشاره می كنیم:

* اولین تحول، اشتیاق بیش از حد نوجوانان به خوردن است، تا جایی كه گاه این اشتیاق تعجب والدین را برمی انگیزد. نوجوانان فقط به خوردن ولع پیدا می كنند (اشتیاق كاذب) بدون اینكه به آنچه می خورند یا می نوشند، توجه كنند. به طوری كه فقط خوردن آنها ناشی از نیاز آنها به سرگرمی است. این اشتیاق و اشتها برای پاسخ به گرسنگی نبوده و فقط جنبه سرگرمی دارد. (در اغلب موارد نوجوانان اصلاً گرسنه نیستند).

* خوردن نوجوانان، فقط به ساعات مشخصی از شبانه روز یا همان وعده های معمول شبانه روز محدود نمی شود، چرا كه خوردن آنها به نوعی ولع تبدیل شده است.

* برای پاسخ به عطش سیری ناپذیر و غیرواقعی آنها یا همان گرسنگی كاذب، بهتر است انواع غلات (ذرت بوداده، لوبیا، ذرت و ...) و یا انواع میوه فصل، نوشیدنی های بی ضرر و ... جایگزین خوردن غذا شود.

* دوران بلوغ، دوره رشد نوجوانان است. بنابراین رژیم غذایی انتخابی باید تا حد ممكن مقوی، اما كم حجم و بی ضرر باشد.

* افزایش وزن از دیگر نشانه های دوران بلوغ و عاملی نگران كننده برای والدین و نوجوانان است، به ویژه اینكه ولع خوردن نیز كمتر مهار می شود.

* تغییر در وضعیت ظاهری، جسمی و روحی از دیگر تحولات دوران بلوغ است كه این تحول برای نوجوانان حساسیت زا و ناراحت كننده است.

ب: حساسیت ها

با آغاز دوران بلوغ، حساسیت های ویژه ای در نوجوانان پدیدار می شود. به نكاتی توجه می كنند كه پیش از این به آن توجهی نداشتند. وظیفه والدین است تا فرزندشان را در این زمینه یاری كنند. از این نكات می توان به این موارد اشاره كرد:

* شكل ظاهری اعم از تناسب اندام، پوست صاف و زیبا، موی زیبا و ... از نكاتی است كه نوجوانان به آن حساس می شوند. به طوری كه اعتماد به نفس یا عدم اعتماد به نفس آنها به طرز چشمگیری به این نكات وابسته می شود. مضافاً این كه در دنیای امروز مقبولیت در تناسب اندام و متأسفانه در بعضی موارد لاغری بیش از حد است.

* به همسالان خود توجه می كنند و دائماً آنها را با خود مقایسه می كنند. به ویژه دختران كه از نظر ظاهری توجه ویژه ای به همسالان خود دارند.

* اغلب می توانند با اندكی اضافه وزن خود كنار بیایند، اما با خارج شدن تناسب اندامشان از حالت عادی، كلافه و عصبی می شوند.

* به رژیم های غذایی به ویژه رژیم هایی كه به سرعت باعث كاهش وزن می شوند، علاقه نشان داده و دستور این نوع رژیم ها را از دوستان خود می گیرند.

* به لوازم آرایشی به ویژه لوازمی كه باعث زیباتر شدن پوست آنها حتی به صورت موقتی می شود، توجه نشان می دهند.

* به جوش صورت (آكنه) بسیار حساس شده و دائماً در حال شكایت و یا یافتن راهی برای رفع آنها هستند.

ج- تغییرات عادت ها

در بند الف به بعضی تحولات ناگهانی دوران بلوغ اشاره كردیم. تحولات ذكر شده در بند الف وابسته به تحولات طبیعی بدن بوده و خارج از كنترل نوجوانان است اما در این بخش به تغییر عادت های نوجوانان اشاره می كنیم. تغییراتی كه خود خواسته بوده و از آن می توان به «عكس العملی» در مقابل تحولات دوران بلوغ یاد كرد.

* علاقه به صرف غذا در بیرون از منزل. این علاقه از اولین تحولات خودخواسته نوجوانان در دوران بلوغ است. به ویژه اینكه بسیاری از نوجوانان تأكید بر صرف غذا خارج از منزل و به همراه دوستانشان دارند.

* ولع استفاده از تنقلات بیش از غذای اصلی. علاقه شدید به خوردن سیب زمینی سرخ كرده، چیپس، پفك، نوشابه، بستنی و ... از دیگر تحولات دوره بلوغ است. این ولع عوارضی چون چاقی، جوش صورت، ناراحتی های دستگاه گوارش به ویژه معده درد و ... را به دنبال دارد.

* توجه به بازی و تفریح، تماشای تلویزیون، رفتن به سینما، تئاتر و ... بیش از صرف غذا.

* امتناع از صرف غذای تهیه شده در منزل، به ویژه اینكه غذای تهیه شده در منزل به عنوان تغذیه ساعت تفریح به نوجوان داده شود.

* حذف یكی از وعده های غذایی به ویژه صبحانه، به بهانه تناسب اندام یا دیر رسیدن به مدرسه و ...

* صرف غذا با عجله و بدون توجه به نوع غذایی كه میل می كنند.

* انتخاب رژیم های غذایی خاص به توصیه همسالان. اغلب نوجوانان به تأسی از همسالان خود رژیم های غذایی را انتخاب می كنند كه اغلب نیز با سن آنها سازگار نیست. مانند رژیم خام خواری و ....

* علاقه به امتحان تازه ها در رستوران، اغلب نوجوانان غذاها یا خوراكی هایی را انتخاب می كنند كه به نظرشان ناشناخته است.

* نافرمانی و سرپیچی از والدین به ویژه در انتخاب غذا، لباس، لوازم بهداشتی و ... این نافرمانی نوعی اعلام حضور و نیاز به استقلال است.

* گرایش به رژیم غذایی همسالان به ویژه دوستان نزدیك، خصوصاً اینكه شخص مورد نظر از جهت ظاهری مقبول جلوه كند.

د- راهكارها

والدین تنها كسانی هستند كه می توانند فرزندشان را برای گذر از این بحران یاری كنند. در این بخش راهكارهایی را به والدین پیشنهاد می كنیم:

۱- رعایت نظم

نظم تغذیه ای نكته ای مهم در كنترل تغذیه نوجوانان است. والدین به ویژه مادران می توانند با برقراری نظم ویژه در تغذیه خانواده نوجوانان را یاری كنند.

* برنامه غذایی سالم و منظمی را تنظیم كنید. این برنامه باید توسط كلیه افراد خانواده رعایت شود. هیچ گونه تفاوتی بین رژیم غذایی فرزندتان و دیگر افراد خانواده قائل نشوید مگر در جهت مثبت (به طور مثال افزایش مصرف لبنیات).

* زمان بندی مشخص برای صرف وعده های مختلف غذایی

* وضع قوانین غیرمشخص اما دقیق تغذیه ای برای نوجوان. برای مثال از خرید هر گونه خوراكی غیرمفید چون چیپس، پفك، شكلات و ... بپرهیزند.

* به هیچ وجه نگذارید فرزندتان مواد غذایی ویژه ای برای مصرف انتخاب كند، چرا كه این مسئله باعث سوءتغذیه او می شود. مثلاً مصرف دائمی غذاهای گوشتی باعث افزایش اوره و مصرف بیش از حد میوه و سبزی باعث افزایش ویتامین ها می شود. این افزایش ها باعث كاهش جذب مواد غذایی دیگر شده و شخص دچار سوء تغذیه می شود. بنابراین تعادل تغذیه ای را فراموش نكنید.

* اگر فرزندتان تأكید بررعایت رژیم غذایی خاص به منظور تناسب اندام و كاهش وزن دارد، او را یاری كنید. با مراجعه به متخصص تغذیه و انتخاب رژیم غذایی مناسب او را در كاهش وزن و تناسب اندام همراهی كنید.

۲- تنوع

* به نیاز نوجوانان پاسخ دهید. تنوع طلبی از مشخصه های رفتاری دوران بلوغ است. بنابراین برای انتخاب مواد غذای و خرید فرزندتان را همراه خود ببرید. بگذارید به تنوع طلبی خود با انتخاب صحیح و با كمك شما پاسخ بگوید.

* قبول كنید كه فرزندتان نیاز به تفریح و صرف غذا با همسالان خود دارد. بنابراین بگذارید تحت نظر شما یا یكی از والدین دوستانش برای صرف غذا به رستوران برود.

* نوجوانان به ویژه دختران به رژیم غذایی ویژه حاوی آهن و كلسیم نیاز مبرمی دارند. بنابراین با رعایت تنوع غذایی این نیاز را به بهترین وجهی پاسخگو باشید. (مثلاً گاه شیرقهوه یا شیركاكائو را جایگزین شیر كنید.)

* در خرید دقت كنید و انواع مواد غذایی شامل انواع غلات (نان، نان جو، ماكارانی و ...) انواع سبزیجات و میوه ها، انواع لبنیات (شیر، شیركاكائو، ماست، پنیر، خامه و ...)، مواد پروتئینی و ... را خریداری كنید.

* گاه برای تنوع و رفع نیاز نوجوان چیپس، پفك، شكلات و ...را خریداری كنید، اما در مصرف آنها اصول و نظم دقیقی را رعایت كنید.

* برای میان وعده ها حتماً خوراكی های مناسبی را در نظر بگیرید، رعایت تنوع فراموش نشود.

۳- سرگرمی، بازی و ورزش

* ورزش هایی چون شنا، ایروبیك، بسكتبال، پیاده روی و ... بهترین ورزش ها برای شادابی و تناسب اندام است. او را به ورزش ترغیب كنید.

* نوجوانی سن توجه بیش از اندازه به خود است. توجه او را از خودش به سرگرمی های سالم و مفید چون ورزش، مطالعه و ... سوق دهید.

* ورزش های دسته جمعی روش مناسبی برای تشویق نوجوانان به ورزش است. بنابراین ثبت نام در یكی از كلاس های ورزشی به ویژه ورزش های گروهی چون بسكتبال، والیبال، اسكیت و ... بسیار مناسب است.

۴- همفكری و كمك

* به فرزندتان كمك كنید تا بزرگ شدن، تحول و تغییر در ساختار فیزیكی و روحی روانی خود را باور كرده و با آن كنار بیاید. به او بفهمانید كه تحولات نشانه رشد او است و امری است كاملاً طبیعی .

* او را متوجه كنید كه همسالان او نیز مانند او متحول شده اند، این نكته او را در پذیرش تحولات خویش یاری می كند.

* توجه او را از توجه به وضع ظاهری اش به نكات دیگر معطوف كنید. توجه بیش از حد به وضع ظاهر ویژه این دوران است اما این نكته باعث بروز مشكلات متعددی می شود. چرا كه بروز تحولات، چهره و فیزیك بدنی را متغیر می كند و توجه بیش از حد به خویشتن، همزمان با این تحولات نوجوان را عصبی می كند.

* حس اعتماد به نفس او را تقویت كنید. به او بفهمانید كه لاغری بیش از حد یا چاقی نشانه سلامتی نیست.

* اگر فرزندتان از وضع ظاهری خویش با وجود كمی اضافه وزن یا كمی كمبود وزن (لاغری) راضی است، برای كاهش یا افزایش وزن به او فشار نیاورید. فقط سعی كنید وزن خویش را ثابت نگه دارد.

* به هیچ وجه در ارتباط با رژیم غذایی، افزایش یا كاهش وزن، چاقی و لاغری، تحولات دوران بلوغ و ... در جمع صحبت نكنید. این صحبت ها فقط باعث كاهش اعتماد به نفس، عصبانیت، كلافگی و ... فرزندتان می شود.

* از نافرمانی های فرزندتان عصبانی نشوید، حتی اگر برخلاف میل شما رفتار كرد. این رفتار لازمه نسل نوجوان است. به جای اینكه عصبانی بشوید، او را كمك كنید تا مجدداً به راه بازگردد.

* برای تقویت حس استقلال و اعتماد به نفس فرزندتان اجازه بدهید تا با كمك شما آشپزی كند، خرید كند و ... این مسئله نه تنها به او اعتماد به نفس می بخشد بلكه پاسخگوی نیاز به استقلال او است.

* به هیچ وجه او را مجبور به انجام كاری نكنید، به ویژه اگر خودتان آن نكته را رعایت نمی كنید. به طور مثال نباید او را از خوردن شیرینی تر منع كنید، در حالی كه خود شیرینی تر میل می كنید. برای مدتی عادات تغذیه خانواده را مطابق با نیازهای فرزند نوجوانتان تنظیم كنید.

چند نكته

* به فرزندتان بیاموزید كه غذا ماده ای مغذی برای رشد و سلامتی است و باید در انتخاب و مصرف آن دقت كرد.

* تفاوت بین غذای معمولی روزانه و غذای تفننی برای نوجوانان به خوبی قابل تشخیص است. بنابراین با رعایت رژیم غذایی منظم به عنوان غذای معمولی روزانه می توان تناسب اندام و سلامتی را تضمین كرد. غذاهای تفننی باید طبق اصول و فقط گاهی مصرف شوند.

* به فرزندان اصول اولیه و صحیح برنامه ریزی تغذیه ای، انتخاب غذای مناسب، رعایت رژیم غذایی صحیح و ... را بیاموزید.

* متأسفانه امروزه جامعه افراد لاغر را مقبول می داند (توجه كنید به تبلیغ انواع محصولات غذایی، پوشاك و .... توسط افراد لاغر به ویژه در رسانه های غربی) این عقیده، عقیده كاملاً غلطی است. لاغری، به ویژه لاغری بیش از حد، نشانه سلامت جسم و روح نیست. بنابراین به فرزندتان توضیح بدهید كه تناسب اندام با لاغری به ویژه لاغری مفرط تفاوت دارد.

* به هیچ وجه غذا خوردن فرزندتان را مستقیماً كنترل نكنید، چرا كه با این روش حس لجبازی، كنجكاوی و ... او را تحریك می كنید.

* به هیچ وجه برای خوردن با او دعوا نكنید. ملایمت و نرمش بهترین زبان است.

* نگذارید فرزندتان به بهانه كمبود وقت از ورزش سرباز زند. حتی پیاده روی به مدت ۱۰ دقیقه در روز را در برنامه او بگنجانید.

* نوجوانی سن سركشی، تحول و شناختن است. فرزندتان را در شناخت خود و اطرافیانش یاری دهید...