۱۷ کیلوگرم کاهش وزن در ۴ ماه

چاقی و اضافه وزن در دوران نوجوانی و جوانی شاید مشکلات جسمی ملموس و قابل مشاهده ای مانند پادرد, کمردرد و افزایش چربی و فشار خون ایجاد نکند اما علاوه بر اینکه احتمال ابتلا به انواع بیماری ها را در سنین بالاتر افزایش می دهد, فرد را از نظر روانی می آزارد

چاقی و اضافه‌وزن در دوران نوجوانی و جوانی شاید مشکلات جسمی ‌ملموس و قابل‌مشاهده‌ای مانند پادرد، کمردرد و افزایش چربی و فشار خون ایجاد نکند اما علاوه بر اینکه احتمال ابتلا به انواع بیماری‌ها را در سنین بالاتر افزایش می‌دهد، فرد را از نظر روانی می‌آزارد. «بهاره ثمریها» هم از زمان بلوغ چاق ‌شده و بی‌تحرکی و پرخوری‌اش در زمان کنکور باعث ‌شده تا در سن ۲۰سالگی ۳۰ کیلوگرم اضافه‌وزن داشته باشد...

این موضوع مدت‌ها او را از نظر روانی آزار می‌داده است تا اینکه چند ماه پیش به یک متخصص تغذیه مراجعه می‌کند و موفق می‌شود طی ۴ ماه وزنش را از ۵/۹۱ به ۵/۷۴ کیلوگرم و شاخص توده بدنی‌اش را از ۶/۳۳ به ۴/۲۷ برساند. هر چند او حالا راه درستی را انتخاب کرده و توانسته به سرعت وزن کم کند، اما اشتباه‌هایی هم داشته که ممکن است عواقب نامطلوبی برایش در پی داشته باشد. نظر متخصصان درباره کاهش‌ وزن سریع این خانم ۲۰ساله و درست و غلط بودن راهی که پیموده است را در «میزگرد تغذیه» این هفته بخوانید.

بهاره ثمریها که طی ۴ ماه از ۹۱ کیلوگرم به ۷۴ کیلوگرم رسیده، می‌گوید:

آن روزها موقـع خـریـد لـباس مشـکل داشـتم

▪ شما از چه زمانی چاق شدید؟

از دوران بلوغ. در دوران کنکور نیز فعالیتم کم بود و تنقلاتی مانند بستنی، چیپس و پفک زیاد می‌خوردم و چاق‌تر شدم. در خانواده ما چاقی و اضافه‌وزن شایع است و همه به جز مادرم چاق هستند. خوردن برای ما نوعی تفریح محسوب می‌شود و حتی اگر سیر باشیم، باز هم غذا می‌خوریم.

▪ رژیم برایتان سخت نیست؟

بستگی دارد؛ وقتی خانه باشم اشتهایم زیادتر است و بیشتر غذا می‌خورم. وقتی فعالیتم زیاد است و بیرون از خانه غذا می‌خورم، کمتر می‌خورم؛ مثلا روزهایی که دانشگاه هستم، خیلی کم می‌خورم و شاید به جای ۵قاشق ۲قاشق غذاخوری برنج بخورم.

▪ پس رژیم‌غذایی‌تان را خیلی دقیق رعایت نمی‌‌کنید.

بیشتر روزها لب به صبحانه نمی‌زنم، شام هم همیشه نمی‌خورم. متخصص تغذیه توصیه کرده‌اند قبل از غذا سالاد و سبزی پخته بخورم که این نکته را هم همیشه رعایت نمی‌کنم. هنوز هم در برابر بعضی خوراکی مانند ته‌دیگ نمی‌توانم طاقت بیاورم و بعد از خوردنشان قرص ونوستات می‌خورم. البته در این چندماه به نوشابه، سیب‌زمینی سرخ کرده، قند و سس مایونز اصلا لب نزده‌ام. قبلا شکلات داغ و نسکافه که شکر دارند، زیاد می‌خوردم اما الان چای را با خرما و کشمش می‌خورم. در گذشته، هر روز چای شیرین و خامه و به دفعات در هفته پیتزا می‌خوردم اما در حال حاضر نه.

▪ برای کاهش‌ وزن قرص و دارو هم مصرف کرده‌اید؟

بله، متخصص تغذیه علاوه بر رژیم‌غذایی، یک مکمل فیبری پروتئینی و قرص‌های ونوستات، مولتی‌ویتامین، امگا۳، قرص‌آهن و یک قرص چربی‌سوز گیاهی برایم تجویز کرده‌اند که مصرفشان خیلی در کنترل اشتها و کاهش‌ وزنم تاثیر داشته است.

▪ قبلا هم رژیم گرفته بودید؟

بله، یک‌بار به یکی از پزشکان عمومی‌ که کار رژیم درمانی انجام می‌دهد، مراجعه کردم و مدت یک ماه رژیم گرفتم اما وزنم هیچ تغییری نکرد.

▪ برای وزن کم‌کردن ورزش هم می‌کنید؟

خیلی نه، روزی ۲۰ دراز و نشست و ۱۰۰طناب می‌زنم. آقای دکتر به من گفته‌اند روزی نیم تا یک ساعت ورزش کنم. سعی می‌کنم در خانه ورزش هوازی انجام بدهم چون ورزش و فعالیت خیلی در کاهش‌ وزنم تاثیر دارد.

▪ چاقی مشکلی برایتان ایجاد کرده بود؟

بیماری خاصی نداشتم اما اصلا دوست نداشتم چاق باشم. موقع خرید لباس مشکل داشتم و به خاطر وزن زیاد خیلی سختی کشیدم. الان هم خیلی دوست دارم به وزن ایده‌آل برسم. البته رژیم کاهش‌ وزن من هنوز ادامه دارد و قرار است تا ۳ ماه دیگر به ۶۲ کیلوگرم برسم.

▪ کاهش‌ وزن مشکلی برایتان ایجاد نکرده؟

نه، هیچ مشکلی ندارم. رژیم‌غذایی‌ام خیلی راحت است و اصلا ضعف نمی‌کنم. نه تنها دچار ریزش‌مو نشده‌ام، بلکه موهایم از قبل هم بهتر ‌شده است. البته در اثر چاقی ترک‌هایی روی پوست بدنم ایجاد ‌شده که می‌خواهم بدانم چطور می‌توان آنها را از بین برد. در ضمن دوست دارم بدانم بعد از رسیدن به وزن مطلوب، چطور می‌شود وزن را ثابت نگه‌داشت.

● نگاه متخصص تغذیه

پرسشی از دکتر سیدعلی کشاورزدرباره سوژه «میزگرد تغذیه»

نظر شما درباره کاهش وزن ایشان چیست؟

▪ وزن خانم ثمریها طی ۴ ماه از ۵/۹۱ به ۵/۷۴ کیلوگرم رسیده و ۱۷ کیلوگرم وزن کم کرده‌اند. روند کاهش‌ وزن ایشان از نظر شما مناسب است؟

کاهش‌ وزن این خانم یک مقدار سریع بوده اما شاید علتش این باشد که جوان هستند و فعالیت بدنی‌شان بالاست. معمولا به افراد جوان در سن و سال ایشان که تقریبا رشدشان کامل ‌شده است، پیشنهاد می‌کنیم هفته‌ای نیم تا یک‌ کیلوگرم وزن کم کنند (البته به جز هفته اول که به دلیل تخلیه گلیکوژنی و دفع آب از بدن وزن ۲تا ۵ کیلوگرم کاهش می‌یابد). برای این منظور ابتدا دریافت غذایی فرد را می‌گیریم و برحسب مقدار انرژی‌ای که روزانه دریافت می‌کند، ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوکالری از رژیم‌غذایی‌اش کم می‌کنیم و بر این اساس، هفته‌ای نیم تا یک کیلوگرم وزن کم می‌کند. ایشان باید در ۴ ماه ۱۲ کیلوگرم وزن کم می‌کرده‌اند اما کاهش‌ وزنشان بیشتر بوده است.

▪ خانم ثمریها از کاهش‌ وزن سریعی که داشته، راضی است اما یک مشکل وجود دارد و آن اینکه رژیم را دقیق اجرا نمی‌کنند و گاهی کمتر از آنچه برایشان در نظر گرفته شده، غذا می‌خورند. این کار چه اشکالی دارد؟

متاسفانه اگر به توصیه‌های متخصص تغذیه عمل نشود، ممکن‌است دچار عوارضی مانند ریزش‌مو، عصبانیت و تحلیل‌رفتن عضلات بدن شود. من همیشه از مراجعانم خواهش می‌کنم رژیم را خودسرانه کم و زیاد نکنند چون در آن صورت دچار مشکلاتی خواهند شد. اگر کسی براساس میل خودش برنامه غذایی‌اش را تغییر بدهد، نتیجه مطلوب نخواهدگرفت. هر کس خودش کم‌خوری و ورزش کند، وزن کم می‌کند اما حکمت و دلیل اینکه به متخصص تغذیه مراجعه می‌کنیم، این است که در پی کاهش‌ وزن دچار ضایعه و اختلال نشویم. رژیمی ‌که برای ایشان تنظیم شده، برای ۱۲ کیلوگرم کاهش‌ وزن در ۴ ماه بوده است اما چون کم‌خوری کرده و فعالیت داشته‌اند، بیشتر وزن کم کردند که این کار در درازمدت پیامدهای نامطلوبی خواهدداشت.

▪ ایشان روزهایی که در خانه است، بیشتر غذا می‌خورد و روزهایی که بیرون از خانه فعالیت دارد کمتر. این مشکل بسیاری از خانم‌های خانه‌دار هم است، علت چیست و چطور باید با این مشکل برخورد کرد؟

رژیم برای فرد محدودیت ایجاد می‌کند و این موضوع ناخودآگاه او را از نظر روانی تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی مراجعان به من می‌گویند امکان ندارد بتوانیم رژیم بگیریم چون به هیچ‌وجه نمی‌توانیم شیرینی یا بستنی نخوریم. وقتی به آنها می‌گویم، می‌توانید در هفته ۲واحد میوه را حذف و به جای آن یک بستنی بخورید، این مقاومت روانی می‌شکند و باوجودی که فرد می‌داند می‌تواند بستنی بخورد، ممکن‌است درماه یک بستنی هم نخورد. نکته دیگر اینکه رژیم همیشه برای فردی که در خانه است و مشغله و سرگرمی ‌کمتری دارد، سخت‌تر است؛ مثل خانم‌های خانه‌داری که آشپزی می‌کنند و مواد غذایی بیشتر در معرض دید و در دسترسشان قرار دارد. بهتر است چنین افرادی برای خودشان سرگرمی‌های مناسبی داشته‌باشند و ورزش بهترین سرگرمی است.

▪ این خانم بیشتر روزها صبحانه و گاهی هم شام نمی‌خورند. بسیاری از دختران جوان مانند خانم ثمریها سعی می‌کنند با حذف وعده غذایی وزنشان را کنترل کنند. به نظر شما این کار درست است؟

با حذف صبحانه به شدت مخالفم. من به افرادی که سال‌هاست صبحانه نمی‌خورند، تاکید می‌کنم حتما صبحانه بخورند. حذف وعده غذایی غلط است و باعث ولع در خوردن وعده غذایی بعدی می‌شود. به علاوه، حذف خودسرانه شام در درازمدت فرد را دچار مشکلاتی خواهدکرد. افرادی که چنین تغییراتی در رژیم‌غذایی‌شان می‌دهند، ممکن است زود وزن کم کنند اما سریع به وزن قبل برمی‌گردند، چون عجله دارند هرچه سریع‌تر به وزن ایده‌آل‌شان برسند و سعی نمی‌کنند به رژیم‌غذایی عادت کنند. برخی از افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، به سرعت وزن کم می‌کنند اما در مرحله آخر که برای حفظ وزن باید رژیم نگه‌دارنده بگیرند، یا مراجعه نمی‌کنند از برنامه‌شان پیروی نمی‌کنند. توصیه می‌شود فردی که رژیم می‌گیرد و به وزن مطلوب می‌رسد، هر ۳ ماه یک‌بار برای کنترل وزن به متخصص تغذیه مراجعه کند اما فقط ۱۰درصد افرادی که رژیم نگه‌دارنده می‌گیرند، هر ۳ ماه مراجعه می‌کنند و بقیه افراد فکر می‌کنند حالا که وزن کم کرده‌اند، ضرورتی ندارد که دوباره به متخصص تغذیه مراجعه کنند. این افراد ۶تا ۹ ماه بعد با وزن بیشتر مواجه می‌شوند. خانم ثمریها هم نباید رژیم‌غذایی‌‌شان را خودسرانه تغییر دهند و لازم است ۳ وعده غذای اصلی را بخورند. اگر نمی‌خواهند شام بخورند، یک واحد نان، یک واحد پنیر، خیار و گوجه بخورند یا یک واحد ماست و خیار و یک واحد نان یا سالاد بدون سس، سبزی پخته و یک لقمه غذا تا هم معده‌شان پر ‌شود و هم نیازهای بدنشان تامین. ایشان باید بداند رعایت نکردن رژیم پیامدهای مختلفی دارد و با تغییر خودسرانه نتیجه مطلوب نخواهند گرفت. اگر می‌خواهند کاهش‌ وزنشان ماندگار و پایدار باشد، باید دستورهای غذایی را دقیق اجرا کنند. کم‌خوری باعث می‌شود عضلات تحلیل برود و پوست شل ‌شود طوری که حتی با ژل و برخی اقدام‌ها اصلاح نمی‌شود و ممکن است برای جمع‌کردن پوست نیاز به جراحی باشد.

▪ علاوه بر رژیم‌غذایی، مکمل و داروهایی برای خانم ثمریها تجویز شده که مصرفشان را خیلی موثر می‌داند. داروها و مکمل‌ها چقدر در کاهش‌ وزن نقش دارند؟

برای ایشان مکمل‌ فیبری پروتئینی تجویز شده است. این مکمل غذایی از فیبرها، سبوس گندم و جو، تفاله سیب درختی و پروتئین آب پنیر که مرغوب‌ترین پروتئین است، تهیه ‌شده و هیچ نگرانی‌ای درباره مصرفش وجود ندارد. قرص امگا۳ نیز برای کاهش استرس و تنش‌های روانی و ایجاد آرامش مفید است (حتی افرادی که سردردهای میگرنی دارند با مصرف روزی ۲ تا ۳ قرص امگا۳ سردردشان از بین می‌رود و بهبود پیدا می‌کنند). «ونوستات» نیز نوعی آنتی‌لیپاز است که از سال ۱۹۹۸ تولید‌شده و از سال ۲۰۰۸ بدون نسخه به فروش می‌رسد. این دارو عارضه‌ای ندارد و مصرفش باعث می‌شود فقط یک درصد چربی دریافتی را جذب و ۹۹درصدش با مدفوع دفع ‌شود، بنابراین فرد می‌تواند در مهمانی راحت باشد و گاهی غذای چرب هم بخورد.

● نگاه متخصص پوست

عوارض پوستی کاهش وزن سریع

دکتر منصور نصیری کاشانی/ استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

شکایت خیلی از افرادی که کاهش و افزایش وزن داشته‌اند، در مورد ایجاد خطوط کششی روی پوست است که در اثر اتساع پوست در مدت کوتاه ایجاد می‌شود. خطوط کششی ممکن است در اثر چاقی و لاغری یا مصرف طولانی‌مدت برخی داروها (به خصوص کورتیکواستروییدها که اصطلاحا کورتون نامیده می‌شوند) ایجاد شود. این خط‌ها ابتدا ارغوانی رنگ هستند و با گذشت زمان همرنگ پوست می‌شوند. هنگامی‌‌که ارغوانی هستند، نوعی از لیزر به نام «پالس دای لیزر» که ارگان هدفش رگ‌های خونی است، می‌تواند کمک کند که وضعیت آنها مقداری بهتر شود اما وقتی سفید رنگ می‌شوند و به رنگ پوست درمی‌آیند، به خصوص اگر خیلی ضخیم باشند، تقریبا کار زیادی نمی‌توان برای رفع آنها انجام داد. در این موارد لیزرهای «فرکشنال» کمک بسیار محدودی می‌کنند و تجربه نشان داده است خیلی موثر نیستند. می‌توان در برخی نقاط بدن تاثیر این نوع لیزر را در کاهش اثر این خطوط روی پوست آزمایش کرد و اگر پاسخ قابل قبول بود، در سایر نقاط بدن نیز از آن استفاده کرد. از آنجا که آسیب در عمق پوست است، داروها نیز تغییرات زیادی روی این خطوط ایجاد نمی‌کنند و چندان موثر نیستند و فرد باید با این موضوع کنار بیاید. محصولات مختلفی در بازار وجود دارد و تبلیغات در این زمینه زیاد است اما آنچه در موردشان ادعا می‌شود، واقعیت علمی‌ ندارد. کرم‌هایی مانند مشتقات ویتامین A (رتین A یا ترتینوئین) ممکن است تا حدودی کمک‌کننده باشند. این خانم جوان هستند و قابلیت ارتجاع پوست در جوانان از افراد مسن بیشتر است و به تدریج این اختلاف رنگ کمتر خواهد شد. افزایش وزن اغلب تدریجی اتفاق می‌افتد و اگر کاهش‌ وزن هم تدریجی باشد، عوارض و آسیب‌های پوستی کمتر خواهد بود. ۱۷ کیلوگرم کاهش‌ وزن در ۴ ماه زیاد است و بهتر است ایشان با سرعت کمتری وزنشان را کم کنند.

● نگاه روان‌شناس

عوارض عصبی کاهش وزن سریع

دکتر بهروز بیرشک/ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

خانم ثمریها برنامه‌ای را زیر نظر متخصص تغذیه شروع کرده‌اند و متخصص با توجه به قد، وزن، میزان فعالیت و براساس وضعیت جسمی ‌و ویژگی‌های فردی، برنامه‌ای برایشان تنظیم کرده است، بنابراین نباید در رژیمشان تغییرات سرخود دهند و وعده‌های غذایی‌شان را حذف کنند. حذف صبحانه در کوتاه‌مدت ممکن‌است تاثیراتی روی کاهش‌ وزن داشته باشد اما در بلند مدت آثار بدی برای بدن دارد. حذف وعده‌های غذایی برای کاهش‌ وزن اشتباه است حتی در بررسی‌های علمی دیده ‌شده برای کاهش‌ وزن بهتر است تعداد وعده‌های غذایی بیشتر شود تا گرسنگی حس نشود زیرا گرسنگی طولانی، باعث پرخوری و تمایل به مصرف غذاهای چرب و شیرین خواهدشد. به طور کلی، رژیم‌های غذایی سخت روی خلق و خوی افراد تاثیر نامطلوب می‌گذارند و باعث احساس ضعف، خستگی، کم حوصلگی و عصبانیت می‌شوند و بهتر است این خانم جوان رژیم‌غذایی متعادلی که متخصص تغذیه برایشان تنظیم کرده‌اند، به طور دقیق رعایت کند.

این خانم با استفاده از برخی قرص‌ها و داروها توانسته در مدت کوتاه وزن کم کند و این می‌تواند برایشان جالب باشد و ایجاد انگیزه کند اما باید بدانند که این روش‌ها دایمی‌ نیستند و نمی‌شود آنها را مادام‌العمر استفاده کرد. با تغییر در رژیمی که متخصص تغذیه تنظیم کرده، کاهش‌ وزن اتفاق می‌افتد اما دوام کمتری دارد و در آینده مشکلاتی ایجاد خواهد کرد. فرد باید سعی کند طی مدت کاهش‌ وزن، با راهنمایی‌های متخصص تغذیه، عادت‌ها و رفتارهای غلط غذایی‌اش را به شکل صحیح اصلاح کند تا بتواند در آینده وزنش را در حد معمول نگه دارد.

فرزانه فولادبند