افزایش تولید عراق واقعیت یا رویا

با اقدام دولت بغداد در توسعه قراردادهای نفتی با شرکت‌های عمده دنیا، بحث های بسیاری در باره مقدار تولید نفت عراق در میان کارشناسان شکل گرفته است.

در قالب قراردادهای «خدمات، مهندسی و ساخت» منعقد شده در دو دور مناقصه نفتی عراق، قرار است تولید نفت این کشور از روزانه ۵/۲ میلیون بشکه کنونی به ۱۰ میلیون بشکه تا ۷ سال آینده افزایش یابد؛ به گونه ای که عراق توان رقابت با صادرکننده ای عمده همچون عربستان سعودی را خواهد داشت، اما این موضوع بیشتر به رویا شبیه است تا واقعیت و دلیل آن تا حدودی به فرآیند مناقصه و ساختار قراردادها و تا حدی به این نکته باز می‌گردد که توسعه ظرفیت نفت عراق با مجموعه‌ای از چالش‌ها در حوزه‌های پشتیبانی، زیرساخت، امنیت و سیاست رو به رو است.

مقام های عراقی قصد دارند تولید خود را از سه میدان نفتی رومیله، زبیر و قرنه غربی در دوره ای ۷ ساله به بیش از شش میلیون بشکه در روز برسانند، ولی کارشناسان معتقدند در این میدان ها انتظار تولید بیش از چهار میلیون بشکه در روز را نمی توان داشت.

به نظر می رسد در عراق بازی برد-برد میان مقام های عراقی و شرکت های نفتی جریان داشته باشد؛ شرکت‌های نفتی به دنبال جای پا در عراق هستند و عراقی ‌ها نیز با گشودن دروازه های این کشور به روی سرمایه های خارجی می کوشند نفت بیشتری استخراج و روانه بازار کنند.

شرکت‌های بین المللی نیز که کمتر با ذخایر عظیم در دسترس و تثبیت شده رو به رویند، به درخواست های دولت عراق برای دسترسی به این منابع‌ پاسخ مثبت داده اند و در مناقصه های نفتی عراق، دو گزینه افزایش تولید میدان ها و پرداخت حق‌الزحمه برای هر بشکه نفت تولیدی را پذیرفته اند.

دولت عراق در زمینه قراردادهای جدید قصد دارد فعلا آنها را امضا و سرمایه گذاران خارجی را به صنعت نفت این کشور وارد کند، سپس در زمینه جزئیات با این شرکت ها به توافق برسد.

مقام های عراقی حتی با تحقق نیافتن وعده های خود در دستیابی به تولید روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت تا ۷ سال آینده، باز هم برنده اند، زیرا اگر تنها میدان «رومیله» به تولید ۲ میلیون بشکه در روز برسد، این به معنای افزایش روزانه ۹۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت عراق است که می تواند در درآمدهای دولت این کشور تاثیری چشمگیر داشته باشد.

کارشناسان ذخایر نفت عراق بر این باورند که امکان برداشت روزانه ۱۰ میلیون بشکه از میدان های این کشور بدون آسیب رساندن به به ذخایر ۱۱۵ میلیارد بشکه ای این کشور وجود دارد. آنان معتقدند که تولید مورد نظر با گسترش تاسیسات زمینی و حفر چاه های نفتی بیشتر تحقق پذیر است؛ به این ترتیب که در سال های نخست، جریان تولید به آرامی رشد می‌کند، سپس این روند پرشتاب می‌شود.

اما منتقدان هشدار می‌دهند که ساختار قراردادهای خدماتی و این که شرکت‌ها باید به اهداف تولیدی خود در دوره ای هفت ساله برسند، سپس آن را حفظ کنند، به سختی در میدان ها جواب می دهد و در نهایت منجر به تولید دفعی و بیشینه و ناگهان کاهش سریع آن و از دست رفتن منابع و ذخایر قابل بازیافت در آینده می‌شود.

اما کارشناسان عراقی این موضوع را هم با مدیریت بهتر منابع قابل حل می دانند و در این زمینه، ورود شرکت‌های نفتی را که فناوری بالایی در زمینه حفظ ذخایر دارند، در برداشت صیانتی از منابع نفت عراق مفید می دانند. به گفته آنان، نرخ میانگین بازیابی ذخایر میدان های عراق حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد است که با مدیریت مناسب ذخایر، این نرخ در برخی میدان ها تا دو برابر هم می شود.

عراقی ها همچنین در زمینه وجود مدیران قوی در صنعت نفت خود با چالش رو به رویند، زیرا در این کشور به دلیل سال ها جنگ و تحریم، مدیران ارشد و تصمیم‌گیران کافی برای اداره حجم عظیم کارهایی پیش رو وجود ندارد؛ برای مثال تنها در میدان عظیم نفتی رومیله برای حفر ۱۵۰۰ حلقه چاه، حداقل۳۰ دکل حفاری نیاز است تا بتوان تولید را از روزانه یک میلیون بشکه کنونی به روزانه ۸۵/۲ میلیون بشکه رساند و دستیابی به این هدف نیازمند مدیرانی لایق است.

در این زمینه برخی تکنوکرات‌های عراقی تولید ۸۵/۲ میلیون بشکه در روز برای میدان رومیله از سوی بریتیش پترولیوم و شرکت ملی نفت چین (سی.ان.پی.سی) و تولید ۱۲۵/۱ میلیون بشکه در روز برای میدان زبیر از سوی یک گروه تحت رهبری انی و تولید ۳/۲ میلیون بشکه در روز برای قرنه غربی را که از سوی اکسون موبیل و شل ادعا شده است، نامحتمل می دانند.

همچنین عراق برای صادرات نفت خود با محدودیت‌های زیربنایی و پشتیبانی رو به رو است، ظرفیت صادرات عراق در حدود ۳ میلیون بشکه در روز است و برای پاسخگویی به رشد پیش‌بینی شده، حداقل باید دو برابر شود.

همچنین گسترش خطوط لوله، مخازن ذخیره و تاسیسات صادراتی نیازمند سرمایه‌گذاری اساسی است که بسیاری از شرکت‌های نفتی خارجی در مراحل اولیه پروژه‌های خود آمادگی اجرای آن را ندارند. رومیله، زبیر و قرنه غربی در نزدیکی تاسیسات صادرات نفتی عراق در خلیج‌فارس واقع شده‌اند، ولی دیگر میدان ها مانند هلفایا و مجنون که در دور دوم به مناقصه گذارده شده اند، بسیار دورترند و این می تواند مشکلاتی جدی را در زمینه انتقال ایجاد کند.

به نظر می رسد با توجه به مشکلات یادشده و وجود موانع دیگر از جمله قطعیت نیافتن قانونی و استعداد تغییر یا لغو قراردادها به وسیله حکومت های آینده، خطرهای امنیتی و جهت‌گیری‌های اوپک، اهداف دولت عراق در افزایش چند برابری ظرفیت تولید در شرایط کنونی به رویا شبیه تر باشد تا واقعیت!

محمد آذری