جنگل نوردی فرصت لمس تجربه زیستن

نکته هایی که هنگام سفر به مناطق طبیعی باید مورد توجه قرار دهید

آن روز زندگی رنگ طلوع به خود گرفته بود. در یک صبح آفتابی کوله‌پشتی‌اش را از وسایل سفر پر کرد و پوتین‌هایش را پوشید. تصمیم گرفته بود از هیاهوی شهر رها شود و خود را در آغوش امن طبیعت رها کند. مقصد یکی از جنگل‌های ایران بود. پدربزرگ همیشه از زیبایی‌های جنگل می‌گفت، از لمس تجربه زیستن در اعماق سبز جنگل و رهایی از روزمرگی‌ها، از حس گم شدن میان ستاره‌ها و بوی شب بو و صدای بوف‌ها...

جنگل‌نوردی یا طبیعت‌گردی از فعالیت‌های هیجان‌انگیز و فرح‌بخشی است که هدف از انجام آن مشاهده مناظر و طبیعت و سیر و سیاحت در سرزمین‌های بکر است. ایام نوروز بهترین فرصت برای گشت و گذار در مناطق جنگلی و سرسبز کشور و سپری کردن لحظات زیبای بهاری در پناه برگ‌های سبز درختان و آوای خوش چلچله‌ها است.

اما باید توجه داشت، مسئولیت بزرگی به عهده طبیعت‌گردها و جنگل‌نوردها است. حفظ این منابع طبیعی با رعایت قوانین و مقررات مرتبط، پیشگیری از وقوع حادثه و جلوگیری از خطراتی مانند آتش‌سوزی، از نکاتی است که باید به آن توجه کرد. از طرف دیگر باید دانست، خطرات جنگل‌نوردی کمتر از دیگر برنامه‌ها مانند کوهنوردی یا کویرنوردی نبوده و آگاهی از خطرات زیست محیطی مانند رویارویی با حیوانات وحشی، خطر گم شدن و... و دانستن راهکارهای مقابله با این خطرات ضروری است.

● فواید جنگل

جنگل‌ها از منابع طبیعی و مفید در زمینه‌های مختلف زیست محیطی مانند وزش باد، پیشگیری از گرم شدن دمای کره زمین، افزایش بارندگی و تصفیه هوا به شمار می‌رود و کاهش وسعت جنگل‌ها خطرات متعددی مانند افزایش شمار حشرات موذی، گرم شدن زمین و افزایش رطوبت خواهد داشت.

همچنین برخی جنگل‌ها مانند جنگل درختان سرو نقش مهمی در جذب آلودگی‌های صوتی و کاهش عوارض ناشی از سروصدا در مناطق مختلف دارند.

ایران به علت برخورداری از تنوع آب و هوایی دارای جنگل‌های متعدد در نواحی مختلف شمالی، مناطق گرم و خشک و استپی و حتی جنگل‌های پراکنده در مناطق کویری است. سرو، توسکا، راش، سرخدار و... از درختان رایج واقع در جنگل‌های ایران است که با جلوه زیبایی که به این مناطق داده است، به گردشگاه مناسبی برای مسافران، توریست‌ها و طبیعت‌گردها تبدیل شده است.در حالی که این مناطق از جاذبه‌های گردشگری فراوانی برخوردار هستند، زیستگاه طبیعی مناسبی برای حیوانات وحشی مانند خرس، شغال، کفتار، یوزپلنگ و... به شمار آمده و در صورت مواجهه با آنها، آگاهی لازم از مسائلی مانند چگونگی برخورد با حیوانات وحشی، حمل ابزارهای ضروری برای پیشگیری از آسیب دیدن توسط حیوانات و توجه به نکاتی مانند طبیعت‌گردی گروهی و جدا نشدن از گروه و... ضروری است.

● رویارویی با خرس

در صورت رویارویی با حیوانات وحشی مانند خرس، خونسردی باید به طور کامل حفظ شود. اکثر خرس‌ها، تمام تلاش خود را برای دور شدن از انسان‌ها انجام داده و فقط در مواردی که احساس کنند، انسان قصد آزار رساندن به آنها را دارد، حمله می‌کنند. واکنش نشان دادن یا حالت دفاع گرفتن زمانی که خرس‌ها به افراد نزدیک‌تر می‌شوند، برای آنها تهدید به شمار رفته و ممکن است این حیوانات تصمیم به حمله بگیرند.

برقراری ارتباط چشمی با خرس‌ها یک نوع تهدید برای این حیوان به شمار آمده و ممکن است درصدد آسیب رساندن برآید. در موقع نزدیک شدن این حیوان با حفظ خونسردی باید از ارتکاب اعمالی مانند بالا رفتن از درخت، دفاع یا صحبت کردن با صدای بلند و جیغ زدن پرهیز کرد و توجه به این نکته ضروری است که انسان نباید هرگز بین یک خرس مادر و فرزندش قرار گیرد و در صورتی که این اتفاق بیفتد، لازم است هر چه سریع‌تر از بچه خرس فاصله گرفته شود.

استفاده از اسپری فلفل، حرکت دستان یا پرتاب سنگ و چوب در هنگام حمله این حیوان مؤثر است. این گونه جانوری در مناطقی مانند جنگل‌های کالاهو و ارسباران (واقع در مناطق شمالی) ایران یافت می‌شود. در این مناطق خرس قهوه‌ای، شغال و گراز بیشترین گونه‌های زیستی را تشکیل می‌دهند.

● روبه‌رو شدن با مار

در بسیاری از جنگل‌های ایران، احتمال گزیدگی توسط مارها یا حمله مارهای وحشی وجود دارد. باید به این نکته توجه داشت که اکثر مارها بی‌خطر هستند و ۸۰ درصد از مارهای پرخطر نیز تا زمانی که در معرض شکار قرار نگیرند، حمله نمی‌کنند. در صورت گزیده شدن توسط مارهای مرجانی با خطوط زرد و نارنجی، زهر باید سریع از قسمت گزیده شده خارج و آب زیادی نوشیده شود. استفاده از یخ برای پانسمان این زهر توصیه نمی‌شود. شناسایی ظاهر مار و توضیح آن به متخصص برای درمان سریع‌تر بیماری مؤثر خواهد بود. بهترین روش برای پیشگیری از گزیدگی توسط مارها، در صورت رویارویی با این خزنده، بی‌حرکت بودن یا در صورت لزوم آرام و بدون سروصدا حرکت به طرف عقب است.

در دشت‌ها و جنگل‌های نواحی دریای خزر و آذربایجان، گونه‌های مختلفی از مارهای سمی و غیرسمی یافت می‌شوند. در میان این گونه‌ها، مارهایی مانند مار زنجانی، افعی قفقازی، کبرا یا کفچه مار (بزرگترین مار خاورمیانه)، گرگ مار، مار آتشی و مار آبی در مناطق شمالی ایران و جنگل‌های نواحی البرز، آذربایجان و زاگرس پراکنده هستند. نواحی جنوبی نیز زیستگاه مناسبی برای خزندگانی مانند افعی دماوندی، مار گورخری، مار کوتوله و خاکی، افعی آذربایجانی محسوب می‌شوند.

شناخت مارهای سمی از شکل ظاهری آنها امکانپذیر است. تمام مارهای سمی دارای فنگ یا نیش دندان لوله‌ای شکل و متصل به غده سمی هستند. دم مارهای سمی کوتاه و در مقایسه با مارهای غیرسمی کندتر حرکت می‌کنند. ناحیه سر اکثر مارهای سمی مثلثی شکل است و در بعضی از این انواع مار، حفره‌ای میان چشم و بینی قرار دارد که به راحتی قابل تشخیص است. گرزه مار یا افعی، مار دریایی، کفچه مار یا کبری از مارهای سمی با مردمک چشم بیضی شکل هستند که سم آنها خطرناک بوده و عوارض عصبی مانند از دست دادن توانایی تکلم، سرگیجه و در نهایت خفگی و فلج دستگاه تنفسی را به دنبال دارد.

باید توجه داشت در محل گزیدگی مارهای سمی، اثر نیش به صورت دو حفره کوچک دایره مانند مشخص است در صورتی که این اثر هنگام گزیدگی توسط مارهای غیرسمی، هلالی شکل است.

● مواجه شدن با یوزپلنگ

در جنگل‌های مناطق جنوبی یا کوهستانی احتمال رویارویی با شیر یا یوزپلنگ وجود دارد. هنگام مشاهده شیر یا ببر باید آرامش و خونسردی حفظ شود و فرد با استفاده از دستان یا لباس‌های خود طوری وانمود کند که بزرگ به نظر برسد و پس از آن با آرامش بدون بازگشت به سمت دیگر به طرف عقب حرکت کند. گفتنی است شیر ایرانی یکی از گونه‌های در حال انقراض است که زیستگاه آن در جنگل‌های نواحی جنوب زاگرس و خوزستان و جنگل‌های اطراف رودخانه کرخه، دز، کارون تا دشت ارژن واقع در غرب شیراز است.

● مقابله با گرگ

هنگام برخورد با گرگ بهتر است آرام و آهسته به سمت زمین‌های سفت و نواحی گرم‌تر حرکت کرده و در صورتی که افراد مورد حمله واقع شوند، با فریاد زدن و پرتاب سنگ و چوب اقدام به فرار کنند. افرادی که به صورت گروهی حرکت می‌کنند کمتر مورد حمله گرگ‌ها قرار می‌گیرند. زیستگاه این جانور در نواحی شمالی و جنگل‌های آستارا و جنگل‌های غربی است.

● زنبورگزیدگی

پوشیدن لباس‌های روشن و استفاده نکردن از عطر یا اسپری‌های خوشبوکننده از عواملی است که خطر نزدیک شدن زنبورها را کاهش می‌دهد. در صورتی که افراد توسط زنبورها مورد حمله واقع شوند، باید بدون انجام هیچگونه واکنش یا تکان دادن دستان، سر و صورت را بپوشانند تا از نیش حشرات در امان بمانند.

در صورت گزیده شدن، زهر زنبور باید هرچه سریع‌تر با ناخن خارج شود و اعمال فشار روی آن انجام نشود تا سم در جریان خون پراکنده شود.

● مقابله با کروکودیل

هنگام مواجهه با کروکودیل‌ها باید هرچه سریع‌تر فرار کرد و حرکت به صورت زیگزاگی انجام شود تا این حیوانات وحشی با گم کردن مسیر، قادر به تعقیب نباشند. زیستگاه این حیوان در نواحی جنوبی در جنگل‌ و آب‌های شیرین سیستان و بلوچستان است.

● وسایل مورد نیاز در سفر

قبل از سفر باید فهرستی از وسایل مورد نیاز مانند سیستم‌های ارتباطی مثل تلفن همراه، سیستم‌های مکان‌یابی، قطب‌نما، وسایل دفاعی نظیر کاتر یا چاقو، سیستم‌های روشنایی، مواد شوینده، کیسه خواب، کتاب راهنما، دوربین، چکمه‌های بلند و قابل شست‌وشو و چتر تهیه کرد و آنها را قبل از سفر در کوله‌‌پشتی قرار داده و از همراهان مطمئن شوند تا هیچ وسیله‌ای را از قلم نیندازند.

باید توجه داشت، نقشه کتاب راهنما، چراغ قوه، غذا، آب، لباس، جعبه‌ کمک‌های اولیه و چادر ضروری محسوب شده و گاهی اوقات وسایل نجات جان در جنگل محسوب می‌شود.

برای پیشگیری از خطر گم شدن در جنگل همراه داشتن سیستم مکان‌یاب GPS یا تلفن همراه برای فرستادن پیام یا برقراری تماس با گروه‌های نجات ضروری است.

مریم بهریان