کجی آلت تناسلی در مردان از علت شناسی تا درمان

آلت تناسلی در مرد یک عضو کاملا عروقی است که از ترکیب ۳ جزء استوانه ای تشکیل می شود

آلت‌تناسلی در مرد یک عضو کاملا عروقی است که از ترکیب ۳ جزء استوانه‌ای تشکیل می‌شود: ۲ عدد اجسام غاری‌شکل در طرفین که همان بافت نعوظی مرد را تشکیل می‌دهند و یک عدد جسم اسفنجی که در قسمت تحتانی آلت بین اجسام غاری قرار می‌گیرد و از وسط آن مجرای ادرار عبور می‌کند...

وقتی مردی تحریک می‌شود اجسام غاری پر از خون می‌شود و حالت نعوظ به مرد دست می‌دهد. حال اگر یک قسمت از بافت نعوظ در مردان بنا به عللی قابلیت انبساط و گشادشدن خود را از دست بدهد بافت فیبری ایجاد می‌شود که سفت و غیرقابل‌انعطاف است، هنگام نعوظ آن قسمت از آلت‌تناسلی بدون خون باقی می‌ماند و ضمن کوتاه‌کردن آلت‌تناسلی باعث کج‌شدن آن به طرف بافت فیبری می‌شود. بافت فیبری ایجادشده را در اصطلاح «پلاک» می‌گویند.

به‌طور کلی کجی آلت‌تناسلی به دو بخش تقسیم می‌شود؛

۱) مادرزادی یا اولیه و اکتسابی

۲) ثانویه.

پیش‌آگهی، تشخیص و درمان آنها کاملا متفاوت است. کجی آلت‌تناسلی مادرزادی یا اولیه یک بیماری نسبتا شایع است. کجی آلت‌تناسلی می‌تواند به‌طرف پایین، بالا، راست، چپ یا ترکیبی از آنها مثلا به‌طرف پایین و راست باشد. اگر پلاک فیبری در قسمت تحتانی آلت‌تناسلی ایجاد شود، آلت‌تناسلی به‌طرف پایین کج می‌شود که در اصطلاح به آن «کوردی» (Chordee) می‌گویند. اگر بافت فیبری در قسمت فوقانی آلت‌تناسلی ایجاد شود، آلت‌تناسلی به‌سمت بالا کج می‌شود.

در مورد کجی آلت‌ناسلی به طرفین، موضوع متفاوت است. در بالا توضیح داده شد که اعضای نعوظ آلت، اجسام غاری هستند که به شکل ۲ استوانه متساوی در طرفین آلت‌تناسلی قرار می‌گیرند. حال اگر به‌طور مادرزادی یکی از این استوانه‌ها کوتاه‌تر از طرف مقابل باشد، آلت‌تناسلی به‌طرف استوانه کوچک‌تر کج می‌شود. میزان کجی آلت‌تناسلی با توجه به درجه سنجیده می‌شود.

● اثرات کجی آلت تناسلی

یک مرد از نظر زناشویی دارای ۲ جنبه توانایی باروری و توانایی برقرارکردن رابطه زناشویی یا همان نزدیکی است. کجی آلت‌تناسلی به‌خودی خود باعث آسیب به قدرت باروری مرد نمی‌شود. اگر کجی آلت‌تناسلی بیش از ۳۰ درجه باشد، هم نزدیکی مشکل می‌شود و هم ممکن است همسر بیمار حین نزدیکی احساس درد کند که این موارد به جراحی نیاز دارند.

برای اصلاح کجی آلت‌تناسلی عمل جراحی بسیار موثر است. گاهی کجی آلت‌تناسلی به اندازه‌ای نیست که مانع نزدیکی یا درد همسر شود ولی به‌علت ظاهر نامناسب آلت‌تناسلی، از نظر روحی و روانی، زوج‌ها دچار مشکل می‌شوند. این موارد را نیز می‌توان با جراحی اصلاح کرد. این عمل مثل جراحی زیبایی برای بینی است. خیلی از افراد ظاهر بینی نامناسبی دارند، ولی هیچ مشکلی با آن ندارند ولی عده‌ای ترجیح می‌دهند که عمل جراحی کنند.

ولی نوع ثانویه یا اکتسابی کجی آلت‌تناسلی کاملا متفاوت است. سردسته بیماری‌هایی که سبب کجی اکتسابی آلت‌تناسلی می‌شوند، بیماری پیرونی (Peyronie) است که علت آن ایجاد بافت فیبری در اجسام غاری آلت‌تناسلی است. عوامل متعددی باعث ایجاد بافت فیبری در اجسام غاری آلت‌تناسلی می‌شوند. یکی از مهم‌ترین آنها، واردشدن ضربه و فشار به آلت‌تناسلی در حالت نعوظ است. این ضربه باعث پاره‌شدن مویرگ‌ها می‌شود که بعدها در اثر التیام محل پاره‌شده، بافت فیبری ایجاد می‌شود که در اصطلاح به آن «پلاک» نیز می‌گویند.

● بیماری پیرونی

یکی از بیماری‌هایی که باعث کجی آلت‌تناسلی می‌شود و متاسفانه در جامعه ما نیز زیاد دیده می‌شود، بیماری پیرونی است. این بیماری اگر درمان نشود اکثرا سیر پیشرونده دارد و می‌تواند باعث ناتوانی جنسی کامل در مرد شود. هنوز عامل اصلی بیماری پیرونی مشخص نیست ولی واردشدن ضربه به آلت‌تناسلی در حالت نعوظ را در ایجاد آن موثر می‌دانند. بیماری پیرونی دارای ۳ مرحله است؛ مرحله حاد، مرحله مزمن زودرس و مرحله مزمن دیررس. شاه‌علامت مرحله حاد، احساس درد در آلت‌تناسلی به‌ویژه حین نعوظ است. اگر در این مرحله بیمار به پزشک مراجعه کند، احتمال اینکه با درمان جلوی پیشرفت بیماری گرفته شود زیاد است، ولی صددرصد نیست. این مرحله حدود ۱۲-۶ ماه طول می‌کشد و بیشتر مردان مبتلا نیز یا به آن اهمیت نمی‌دهند یا اینکه به‌علت خجالت به پزشک مراجعه نمی‌کنند.

پس از سپری‌شدن این مرحله، بیمار وارد فاز مزمن زودرس می‌شود که در آن کم‌کم بافت فیبری در اجسام غاری ایجاد و پلاک تشکیل می‌شود و به‌تدریج آلت‌تناسلی حین نعوظ به‌طرف پلاک کج می‌شود. اندازه و تعداد پلاک با توجه به شدت بیماری و مدت زمانی که از آن سپری شده متغیر است.

گاهی اندازه پلاک مثلا ۵×۵ میلی‌متر و منفرد است و گاهی بیمار مثلا ۲ عدد پلاک ۲×۲ سانتی‌متری روی آلت‌تناسلی خود دارد. این پلاک‌ها به‌راحتی با دست قابل‌لمس هستند. پلاک‌ها ضمن کج‌ و کوتاه‌کردن آلت‌تناسلی به توانایی نعوظ بیمار نیز آسیب می‌زنند. مرحله مزمن زودرس حدود ۶ ماه طول می‌کشد و پس از آن بیمار وارد مرحله مزمن دیررس می‌شود. در این مرحله یک اتفاق مهم می‌افتد و آن رسوب کلسیم روی پلاک است که در اصطلاح به آن «کلسیفیه‌شدن» می‌گویند. در این مرحله کجی آلت‌تناسلی شدت می‌یابد و بیمار مبتلا به اختلال در نعوظ می‌شود. در حالت نعوظ ممکن است آلت‌تناسلی تا محل پلاک سفت شود و بعد از آن آلت‌تناسلی شل باقی می‌ماند و یک حالت شبیه ساعت شنی ایجاد می‌شود یعنی آلت‌تناسلی در یک قسمت باریک می‌شود. گاهی شدت کجی آنقدر زیاد است که نزدیکی امکان‌پذیر نیست. تنها درمان در این مرحله جراحی است که همیشه مشکل بیمار را حل نمی‌کند. تشخیص بیماری پیرونی در مرحله حاد اهمیت خیلی زیادی دارد زیرا می‌توان کمک موثری به بیمار کرد. اگر سیر بیماری پیرونی کنترل نشود منجر به ناتوانی جنسی می‌شود.

● شکستگی آلت تناسلی

یکی دیگر از مواردی که باعث تشکیل بافت فیبری و کجی بعدی آلت‌تناسلی می‌شود، شکستگی آلت‌تناسلی است که پدیده نادری هم نیست. در شکستگی، آلت‌تناسلی در حالت نعوظ به یک‌باره تا می‌شود که به‌دنبال آن درد شدید همراه با تورم شدید و کبودی شدید آلت‌تناسلی و نواحی اطراف ایجاد می‌شود. این افراد به عمل جراحی اورژانس نیاز دارند و اگر عمل نشوند ممکن است برای همیشه دچار ناتوانی جنسی شوند.

● درمان

کجی آلت‌تناسلی نوع مادرزادی در صورتی به جراحی نیاز دارد که در روابط زناشویی مشکل ایجاد کند یا از نظر ظاهری برای زوج‌ها ناراحت‌کننده باشد. نوع مادرزادی به‌خودی خود باعث ناتوانی جنسی و ناباروری نمی‌شود ولی اگر بیش از ۳۰ درجه باشد نزدیکی مشکل و دردناک خواهد بود.

نوع اکتسابی که سیر پیشرونده دارد اگر به‌طور مناسب درمان نشود باعث ناتوانی جنسی در مرد خواهد شد. مهم‌ترین علت کجی اکتسابی آلت‌تناسلی، بیماری پیرونی است که تشخیص و درمان زودهنگام آن برای بیمار خیلی موثر خواهد بود. در ضمن به علت کجی اکتسابی آلت‌تناسلی و ناتوانی جنسی به‌دنبال آن نباید از شکستگی آلت‌تناسلی نیز غافل بود.

دکتر محمدرضا صفری‌نژاد

استاد دانشگاه، جراح و متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری