منتظر اتفاق های تازه باشید

نگاهی به منابع رایگان و پایدار انرژی

گروهی از سرمایه گذاران درصدد مهار حرکت بی وقفه اقیانوس و تبدیل آن به کالایی بسیار خواستنی هستند؛ انرژی. هم اکنون ماشین هایی در اشکال و اندازه های گوناگون از سواحل دریای شمال گرفته تا اقیانوس آرام در حال آزمایش اند تا معلوم شود چگونه می توان امواج و جزر و مدها را مهار کرد و از آنها انرژی دریایی به وجود آورد. حتی ممکن است پاییز امسال این پژوهش درباره رودخانه شرقی در ایالت نیویورک نیز اجرا شود.

این صنعت هنوز در دوران طفولیت به سر می برد، ولی به خاطر وجود مخترعان و مبتکرانی چون «دین کارن» (که زمانی که نه پولی در کار بود و نه علاقه یی، با سماجت دنیا را برای یافتن امواج دلخواهش می پیمود) توجهات را بیش از پیش به خود جلب می کند. «کارن» خیلی اتوکشیده و کاملاً معقول، دانشمندی است هوادار انرژی سبز و زمانی که ریاست تشکیلات انرژی شهر برلینگتون را بر عهده داشت، اقدامات بسیاری در این راستا انجام داد. فرد علاقه مند دیگر به این فناوری «مکس کارکاس» ریاست توسعه تجارت اداره انرژی اقیانوسی در ادینبورو است. به گفته وی؛ «در درازمدت این موضوع می تواند به صورت عرصه رقابت بسیار شدید منابع انرژی درآید.» شرکت وی وسیله جدیدی برای تولید انرژی از امواج تولید کرده که شبیه مار و به درازی یک قطار مسافربری است و با جذب امواج در حال عبور از سطح اقیانوس انرژی تولید می کند. با توجه به قیمت های بالای نفت، منابع نامطمئن انرژی و فشار فزاینده برای پیشگیری از گرم شدن بیشتر زمین، دولت و سازمان ها امید بسیاری به انرژی امواج بسته اند. در حال حاضر چالش بزرگ اثبات صرفه اقتصادی پژوهش و تولید این نوع از انرژی است. کسی باور ندارد تولید انرژی از اقیانوس ها اندیشه غیرممکنی است.

هرچه باشد، این انرژی رایگان و بادوامی است که فرآیند تولید آن متضمن هیچ گونه آلودگی یا آزاد شدن گازها و مواد مضر نیست. به علاوه، این فقط اقیانوس ها نیستند که می توانند به ما انرژی بدهند، وجود هر جریان روزمره جزر و مد مثلاً در همین رودخانه شرقی امیدوارکننده است. در واقع این اندیشه به قدری معقول و منطقی است که مخترعان نخستین بار قرن ها قبل به تولید انرژی از امواج اقدام کردند. بسیاری از وسایلی که آنها ابداع کرده بودند، شبیه سد عمل می کردند.

به این معنا که آب را به دام می انداختند، و پس از فروکش کردن مد، آن را رها می کردند ولی با ظهور موتورهای بخار و منابع سوختی کارآمدتر، این ابتکارات منسوخ شدند. در دهه ۱۹۷۰ زمانی که قیمت نفت رو به افزایش گذاشت، مردم برای مدت کوتاهی دوباره به انرژی اقیانوس ها روی آوردند و نمونه های اولیه ابزار و وسایل جدید در اروپا و چین به آزمون گذاشته شد. ولی به زودی با سقوط قیمت نفت در دهه ۱۹۹۰، منابع مالی خشک شدند و پیشرفت ها در تولید توربین های بادی و سایر منابع انرژی قابل بازیابی به صورت رقیبی برای پروژه های امواج درآمدند.

این روزها طراحی ماشین های مختلف از وسایلی شبیه چوب پنبه شناور روی اقیانوس گرفته تا ابزارهایی به شکل مار که رو به سوی امواج دارند، بسیار با یکدیگر متفاوتند. ماشین های ساحلی نیز وجود دارند که مانند هشت پا به صخره ها چسبیده اند. در مقابل، ماشین های تولید انرژی از جزر و مد، اغلب شبیه توربین هستند که مانند آسیاب های زیر آب عمل می کنند و با حرکت رفت و برگشتی امواج، انرژی تولید می کنند. برخی از مخترعان نیز مشغول آزمایش روی ماشین های بتن و فولادی هستند که بر کف دریا قرار می گیرند و آب تحت فشار را به ساحل می رانند.

حتی شرکت های بزرگ تجاری که در زمینه انرژی کار می کنند نیز به این جمع پیوسته اند مثل «جنرال الکتریک»، «نورسک هیدرو» (یک شرکت نروژی) و غول انرژی آلمان «ائون» که اخیراً قول کمک پولی برای پروژه ها و سرمایه گذاری ها در شرکت های کوچک انرژی دریایی را داده است. «مارک هوانگ» معاون رئیس امور مالی در بخش رسانه یی و ارتباطات «جنرال الکتریک» که اقدام به سرمایه گذاری در چندین پروژه دریایی کرده، می گوید؛ «این منبع دست نخورده یی از انرژی قابل بازیابی است که همواره رو به اعتلا دارد.» وی در ادامه می گوید؛ «انرژی خورشیدی و باد را باید به عنوان موردی مقدماتی برای مطالعه انرژی دریایی در نظر گرفت.»

هم اکنون ژنراتورهای انرژی موج در نزدیکی سواحل نیوجرسی، هاوایی، اسکاتلند، انگلستان و غرب استرالیا تحت آزمایش اند. پاییز امسال قرار است پروژه توربین امواج رودخانه شرقی که مدت ها همه در انتظارش بودند، آغاز شود و «ویلیام دلوهان» نماینده دموکرات از ماساچوست، طرحی را به مجلس نمایندگان تقدیم داشته که بر اساس آن ایالات متحده در برپایی مرکزی برای پژوهش های انرژی اقیانوس ها به بریتانیا تاسی کند. چندین پروژه تجاری نیز در حال اجرا هستند، از جمله نخستین «مزرعه امواج» (نامی که به میدان های ماشین های تولید انرژی از امواج می نهند) در حال برپایی در ساحل شمالی پرتغال است. میدانی نیز برای توربین ها در ساحل ترومسو در نروژ در حال ساخت است.

بنا بر آمار گروه دولتی «کربن تراست»، بریتانیا می تواند تا ۲۰ درصد الکتریسیته مورد نیاز خویش را از امواج و جزر و مد به دست آورد. این به آن معناست که روزانه حدود ۱۲ هزار مگاوات یا سه برابر تولید فعلی بزرگ ترین نیروگاه بریتانیا الکتریسیته تولید خواهد شد. در واقع انگلستان و اسکاتلند به صورت آزمایشگاه هایی برای توسعه فناوری انرژی اقیانوسی درآمده اند. با کاسته شدن از ذخایر انرژی و صنعت نفت فلات قاره در دریای شمال، دولت ها در تلاش انباشتن دانش و هدایت اشتغال های صنعت نفت به راه های دیگر تولید انرژی هستند.

یک مرکز پژوهشی در نیوکاسل درصدد تعبیه دستگاه هایی برای آزمایش استخر امواج است و دیگری کار را در سواحل اورکنی، جزایر کم ارتفاع شمالی ترین نقطه اسکاتلند، دنبال می کند. دولت اسکاتلند قول داده تا سال ۲۰۱۰، ۱۸ درصد انرژی مصرفی خود را از منابع قابل بازیابی به دست آورد. به گفته «جان اسپرجن» متخصص انرژی دریایی در وزارت تجارت و صنایع بریتانیا؛ «اگر انرژی دریایی جایگزین برخی سوخت های فسیلی مانند زغال سنگ شود، می تواند به کاستن از کل دی اکسیدکربنی که وارد جو می شود، کمک کند و احتمالاً به تنوع و ایمنی در منابع تامین انرژی بینجامد.»

از سال ۱۹۹۹ دولت بیشتر از ۴۷ میلیون دلار برای پژوهش و توسعه، ۹۳ میلیون دلار برای تجاری کردن پژوهش و صرف هزینه بیشتر برای سوق دادن انرژی دریایی به عرصه تولید الکتریسیته را تقبل کرده است. هر چند هیچ انرژی کامل نیست، ولی تولید این نوع از انرژی نیز مشکلات خود را دارد. گرچه ژنراتورها دود یا هوا را آلوده نمی کنند یا ردپایی از زباله های اتمی از خود بر جا نمی گذارند، ولی ابزار و وسایل شان بسیار حجیم و گسترده اند و می توانند چشم آزار باشند.

برای به دست آوردن انرژی از اقیانوس، غالباً باید در کف اقیانوس و نسبتاً نزدیک به ساحل یا بر بالای صخره های کنار ساحل تعبیه شوند که این نقاط به طور سنتی برای تولید انرژی کاربرد ندارند و برخلاف مقاصد طبیعت دوستانه طرفداران و بانیان تولید این نوع انرژی، غالباً مخترعان و مبتکران، خود را در محاصره طرفداران محیط زیست و مقاومت شدید در برابر آنها می بینند.

«استفن تیندال» مدیر اجرایی صلح سبز در بریتانیا می گوید؛ «این برای جنبش طرفداران محیط زیست، چالش روانی و فرهنگی بزرگی است. برای مبارزه با تغییر آب و هوا باید تغییر و تحول کلی در سیستم انرژی خود بدهیم که نیاز به ابزار و وسایل زیادی، آن هم در مکان هایی دارد که تاکنون بکر و دست نخورده باقی مانده اند.» به قول «جان گریفیث» مدیر شرکت گاز بریتانیا؛ «اوضاع و احوال کنونی شبیه زمان استفاده از انرژی باد در ۱۵ سال پیش است. به نظر می رسد باید منتظر چنین اتفاقی باشیم.»

www.NewYorkTimes.com

هتر تیمونز

ترجمه؛ عبدالوهاب فخریاسری