خواننده ای که دیگر تکرار نمی شود

گفتاری منتشرنشده از روح الله خالقی درباره حسین قوامی

متن زیر، سخنان منتشرنشده زنده‌یاد روح‌الله خالقی است که سال ۱۳۴۰ در تالار روزنامه «کیهان» درباره ارزش و مقام هنری استاد قوامی (فاخته‌ای) ایراد شد. در این مراسم هنرمندان و شاعرانی چون حسینقلی‌خان مستعان، بنان، جلیل شهناز، احمد عبادی، علی تجویدی، فرامرز پایور، فرهنگ شریف، پرویز یاحقی، همایون خرم، آذر پژوهش، فخری نیکزاد، فروغ فرخزاد و احمد شاملو حضور داشته‌اند.

در سال‌های اخیر بر عکس دوران گذشته، کلمات «هنر و هنرمند» خیلی متداول و بر زبان مردم جاری شده‌اند. این، خود، دلیل علاقه مردم به هنر و هنرمندان است. ولی از طرف دیگر در استعمال کلمه «هنرمند» در اغلب موارد بسیار زیاده‌روی شده؛ چنانچه در مورد موسیقی هرکس نغمه‌ای خوانده یا مضرابی و آرشه‌ای به سیم کشیده هنرمند نامیده شده است؛ و چون اینجا یکی از بزرگ‌ترین موسسات مطبوعاتی کشور ماست مخصوصا باید این نویسندگان مجلات متوجه این موضوعات شده‌ باشند.

روزی نیست که در مجلات ما مطالب بسیار پیش‌پاافتاده‌ای درباره عده‌ای معدود از اهل هنر نوشته نشود یا درباره کسانی که شایستگی کافی در باب هنر ندارند مباحث بی‌موضوع به میان نیاید؛ مباحثی که هیچ ارتباطی با هنر ندارند.

تصور می‌کنم که از این پس بهتر است نویسندگان ارجمند مخصوصا در این ایام که توجه مردم به هنرها جلب شده، دیگر کلمات هنر و هنرمند را در مورد خاص آن به‌ کار برند و فی‌المثل یک طفل دبستانی را که در تلویزیون برای همسالان خود سرود می‌خواند هنرمند خطاب نکنند؛ زیرا نیل به مقام واقعی هنر کاری بس دشوار است و از عهده همه‌کس برنمی‌آید، استعداد و کوشش و زحمت و کار مداوم و تحصیل و همت و پشتکار می‌خواهد و چون متاسفانه زندگانی هنرمند در کشور ما درست تامین نمی‌شود، کمتر کسی به‌دنبال کاری که این همه زحمت می‌خواهد و بی‌اجرا می‌ماند، می‌رود. به همین جهت هنرمندان واقعی کشور ما معدود و محدود‌ند. ولی ما خوشبختانه امروز درباره یکی از هنرمندان به‌معنای صحیح کلمه در اینجا گفت‌وگویی داریم. این مجلس تشکیل شده است که از یکی از هنرمندان نخبه کشور خود تجلیل کنیم.

او کسی نیست جز استاد حسین قوامی (فاخته‌ای) از موسیقیدان‌های ممتاز که کسی نیست که آواز دلنشین و دلربای ایشان را نشنیده باشد. به‌راستی ایشان از گل‌های سرسبد برنامه «گلها»ی رادیو ملی ایران هستند. در بزرگی مقام هنری ایشان همین‌بس که ما امروز در این بین بیش از یکی، دو نفر امثال ایشان نداریم. اینکه گفتم آقای قوامی (فاخته‌ای) هنرمند، به‌معنای واقعی این کلمه هستند از این جهت است که علاوه بر مقام ممتاز هنری از نظر سجایای اخلاقی نیز ایشان از هنرمندان شاخصند. زیرا خلق‌وخوی خوش موجب می‌شود هنرمندی که متصف به این صفات است در جامعه طرف احترام قرار گیرد. قوامی، شخصیتی محجوب، متواضع، خوش‌خلق و مهربان دارد.

این صفات هنر او را دوچندان جلوه داده است. همیشه گفته‌اند که هنر باید هنرمند را متصف به اخلاق حمیده و صفات ممتاز کند و اگر غیر از این باشد بی‌فایده است. هنرمندانی هستند که پایبند قوانین اخلاقی و مزایای معنوی و روحی‌اند که مقام ایشان را در بین اقران و امثال ممتازتر کرده است. باری استاد حسین قوامی، سال‌هاست شنوندگان رادیو را به نام مستعار «فاخته‌ای» محفوظ می‌کند. البته بسیاری از کسانی که آواز دلپذیر ایشان را شنیده‌اند خودشان را از نزدیک ندیده‌اند و این هم به این جهت است که هنوز هنرمندان ما در انزوا به‌سر می‌برند.