جهنمی ها کی آزاد می شوند

خداوند هیچ مؤمنی را داخل جهنم نمی کند, در حالی که به او وعده بهشت داده است, و هیچ کافری را از جهنم نجات نمی دهد, در حالی که به او وعده خلود در آتش داده است و گناه کاران موحد, به جهنم داخل شده, از آن خارج می شوند, و شفاعت در حق ایشان روا است

خداوند هیچ مؤمنی را داخل جهنم نمی‏کند، در حالی که به او وعده بهشت داده است، و هیچ کافری را از جهنم نجات نمی‏دهد، در حالی که به او وعده خلود در آتش داده است و گناه‏کاران موحد، به جهنم داخل شده، از آن خارج می‏شوند، و شفاعت در حق ایشان روا است .

ما شنیده ایم که خداوند متعال ارحم الرحمین است و بخشش در حق بندگانش بی نهایت است و در عین حال همان خدای مهربانتر سهمگین ترین عذاب ها و آلام را برای بندگانش فراهم دیده است!

● بین مهربانی و عذاب چه رابطه ای هست؟

علما به این قبیل پرسش ها پاسخ های منطقی و وزینی داده اند از جمله اینکه: آتش جهنم هم سوزنده است هم سازنده ،می سوزاند که بسازد آن چه را که ما از سر جهل و عناد و ظلم به خود و دیگران نابود کرده ایم،وقتی ما راه مستقیم و کوتاه را برای رسیدن به هدف رها کرده ایم و در بیابان های بی حاصل دنیا در چی سراب دویده ایم باید یک جایی بر گردیم یا نه ؟ این راه برگشت طبیعتا سخت و طاقت فرسات چون توان از میان رفته قوت و توشه ای نمامده است و عطش مانده است و دیگر هیچ چس برای نجات باید این سختی را تحمل کرد تا رهایی یافت وقتی دنیا را به بیهودگی گذراندیم و هرپز به نقشه راه که ترسیم شده دست مبارک حضرت حق بوده است نظر نینداختیم و به بیراهه رفتیم و آنچه داشتیم در رسیدن به سراب ها باختیم پس راهی نداریم جز اینکه جبران مافات کنیم و این جهنم همان راهی است که رفته ایم و هر چه در راه رفت بی مهاباتر و لجام گسیخته تر تاخته ایم مسلم استکه بازگشت هم سخت تر خواهد بود .

● خوب همه این ها قبول ولی تا کی باید سوخت؟!

مدت زمان ماندن در جهنم بستگی به میزان گناهان دارد:

گناهان متفاوت است بنابر روایات، بعضی از آن‏ها مانند شرک و کفر و نفاق موجب رفتن به جهنم و خلود در آن است و این در صورتی است که صاحب آن بدون توبه واقعی بمیرد. بعضی دیگر از گناهان برای مدت مشخصی موجب عذاب می‏باشد و بعد با شفاعت اولیاء یا لطف و فضل خدای متعال مورد بخشش واقع می‏شود.

براساس آیات و روایات، اگر آدمی، در مجموع رو به خدا داشته و مؤمن و دوستدار حضرت رسول اکرم‏ (صلی الله علیه وآله) و اهل بیت (‏علیهم السلام) باشد، ولی در دنیا خود را از آلودگی‏ها و تعلّقات پاک نسازد؛ با عذاب‏ها و فشارهایی رو به رو بوده و چه بسا به طبقات اولیه جهنم خواهد افتاد. با این عذاب‏ها، تطهیر شود و به عالم نور قدم بگذارد. (بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۵۲ و ۳۵۳، ح۲)

بر اساس روایتی از امام صادق (علیه السلام)، انسان‏ها در قیامت سه دسته‏اند:

۱) یک دسته، کسانی‏اند که در عالم حشر آن گاه که مردم درگیر مواقف و عوالم حشراند زیر سایه خداوند و در جوار قرب حق خواهند بود و نیاز به طی آن عوالم و مواقف ندارند؛ چون آن مراحل را در این دنیا پشت سر نهاده‏اند.

۲) گروه دیگر انسان‏هایی‏اند که باید از حساب و عذاب و جهنم موقّت بگذرند تا پس از تطهیر و تصفیه و در عالم قیامت، به خدا برسند.

کسانی از اهل ایمان که مرتکب خطاهایی اعم از صغیره یا کبیره شده‏اند -از جمله بی حجابی یا بدحجابی- و در دنیا توبه نکرده اند، در عوالم مختلف، قبر، برزخ و قیامت برحسب حال، عذاب‏هایی خواهند کشید تا پاک شوند و از عذاب خلاصی یابند و در نتیجه وارد بهشت شوند۳. عده‏ای دیگر، کسانی‏اند که چون روی‏گردان و فراری از خدا بوده‏اند، به قعر جهنم فرو خواهند رفت (همان، ج ۷، ص ۱۸۳، ح ۳۱.)بنابراین عده‏ای مستقیم، وارد بهشت و بهشت‏ها می‏شوند و هرگز از آن خارج نمی‏شوند؛ عده‏ای پس از گذر از مواقف -از جمله جهنم موقّت -وارد بهشت می‏گردند و عده‏ای نیز در جهنم جاودانه، جای خواهند گرفت.

از معصوم نقل شده است: «مؤمنان گناهکار روزی از جهنم خارج خواهند شد» )بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۴۶.) اما اگر گناه به گونه‏ای در او اثر کرده باشد که او را به حد کفر رسانده باشد، از آنجا که ما براساس آیات قرآنی: (بقره(۲)، آیات ۳۹، ۸۱، ۸۰، ۱۶۲ و ۱۶۱؛ مائده (۵)، آیه ۳۷؛ یونس (۱۰) آیه ۵۲ و... و روایات: بحارالانوار، ج ۸، صص ۳۵۱ ۳۶۲ و...) قائل به خلود کفار در جهنم هستیم، هیچ‏گاه به بهشت وارد نخواهد شد (در باب جهنم و مسائل مرتبط با آن، ر.ک: محمد حسن قدردان قراملکی، جهنم چرا؟)

گناهکارانی که در قیامت به عذاب الهی گرفتار می‏شوند، پس از مدت زمانی معین عذاب آنها پایان یافته و یا ازطریق شفاعت بخشیده می‏شوند. اما عده‏ای هستند که هیچ زمینه‏ای برای بخشش و پاک شدنشان وجود ندارد؛ مانندکافران و معاندین که این افراد به تصریح قرآن کریم همیشه در عذاب جهنم گرفتار خواهند بود.

برخی روایات دلالت دارد که دوستان علی(علیه السلام) و خاندان او در عذاب ابد نخواهند بود و دشمنان ایشان از عذاب جاودان نجات نخواهند یافت. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) می‏فرماید: همانا ولایت علی(علیه السلام) آن نیکی و خیری است که با وجود آن هیچ گناهی هر چند بزرگ باشد زیان نمی‏رساند، و به سبب پاره‏ای از عذاب‏های اخروی تطهیر می‏شود تا به شفاعت سروران طیّب و طاهر از گناهان نجات کامل یابند و همانا دوستی و قبول رهبری و دشمنان علی(ع) و مخالفت با او گناهی است که چیزی با آن نمی‏تواند نافع باشد و تنها سودی که به خاطر طاعت‏هایشان در دنیا بهره آن‏ها می‏شود این است که از نعمت‏های ظاهری و رفاه، سلامتی، گسترش زندگی برخوردار می‏شوند. ولی چون وارد صحنه آخرت شوند برای آنان عذاب جاودان خواهد بود...(بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۵۲، ح ۲)

علامه مجلسی در مقام جمع روایات یاد شده بر این باورند که:

۱) کافران و منکران ضروریات دین اسلام در آتش جاودان خواهند بود.

۲) گروه‏های غیرشیعه و کسانی که منکر ضروریات اسلام هستند اگر در تعصّب شدید و دشمنی با اهل بیت(علیهم السلام) سخت کوشیده و حجّت بر آنان تمام شده باشد، نیز در آتش جاودان خواهند بود.

۳) صاحبان گناهان بزرگ از شیعیان داخل آتش خواهند شد و مدتی عذاب خواهند چشید، جز این که شفاعت نصیبشان خواهد شد. برخلاف شیعیان راستین که حتّی یک نفر آنان هرگز در دوزخ دیده نمی‏شود. (بحار، ج ۸، ص ۳۹۳، ذیل ح ۴۱)

در بررسی نهج‏البلاغه حضرت امیر در این زمینه به نتایج مفیدی می‏رسیم که: مردم از جهت انجام وظایف و ترک آن چند گروهند:

۱) گروه اول: آن‏ها که تمام دستورات اعتقادی، حقوقی و اخلاق را بی‏چون و چرا انجام می‏دهند و مرتکب کوچک‏ترین خطایی نمی‏شوند. قرآن این گروه را اهل بهشت معرفی می‏کند بهشتی که همواره در آن متنعّمند و هیچ گاه از آن اخراج نخواهند شد (توبه، آیه‏ی ۷۲.)

گناهکارانی که در قیامت به عذاب الهی گرفتار می‏شوند، پس از مدت زمانی معین عذاب آنها پایان یافته و یا ازطریق شفاعت بخشیده می‏شوند. اما عده‏ای هستند که هیچ زمینه‏ای برای بخشش و پاک شدنشان وجود ندارد؛ مانندکافران و معاندین که این افراد به تصریح قرآن کریم همیشه در عذاب جهنم گرفتار خواهند بود.

امام علی(علیه السلام) در خطبه ۱۰۹ و ۸۵ و حکمت ۳۸۷ نهج‏البلاغه به طور کامل این موضوع را تبیین نموده است: «اما فرمان‏برداران را در جوار رحمت خویش جای می‏دهد و در سرای جاودان‏اش آنان را مخلّد می‏سازد... .

۲) گروه دوم: کسانی که مرتکب گناهان کبیره نشده‏اند، ولی گه گاه تن به گناهان صغیره داده‏اند. خداوند این گروه را نیز به خاطر دینداری و اجتنابشان از کبائر، مرهون رحمت خود کرده، اهل بهشتشان می‏سازد. «إِن تَجْتَنِبُواْ کَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُم مُّدْخَلاً کَرِیمًا »( نساء، آیه‏ی ۳۱) ؛

۳) گروه سوم: آنان که مرتکب گناهان کبیره شده‏اند، اما توبه کرده و یا شفاعت و رحمت واسعه الهی بر آنان سایه افکنده است. ایشان نیز عاقبت اهل بهشت خواهند گردید و همچون بهشتیان در آن جاودان خواهند زیست. امام رضا(علیه السلام) در این باره می‏فرماید: خداوند هیچ مؤمنی را داخل جهنم نمی‏کند، در حالی که به او وعده بهشت داده است، و هیچ کافری را از جهنم نجات نمی‏دهد، در حالی که به او وعده خلود در آتش داده است و گناه‏کاران موحد، به جهنم داخل شده، از آن خارج می‏شوند، و شفاعت در حق ایشان روا است(بحار، ج ۸، ص ۳۶۲.) از عبارت «به جهم داخل شده، از آن خارج می‏شوند...» می‏توان استفاده کرد که مدّتی عذاب می‏بینند تا تطهیر شوند. آن گاه مشمول شفاعت خواهند شد

۴) گروه چهارم: کسانی که با سوء نیت راه کفر و نفاق در پیش گرفتند و با معارف حقه الهی دشمنی کردند. اینان اهل جهنم‏اند و در آن جاودانه خواهند بود. «وَالَّذِینَ کَفَرواْ وَکَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا أُولَـئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ» (بقره، آیه‏ی ۳۹)

● نتیجه

در مجموع می‏توانیم نتیجه بگیریم کسانی از اهل ایمان که مرتکب خطاهایی اعم از صغیره یا کبیره شده‏اند -از جمله بی حجابی یا بدحجابی- و در دنیا توبه نکرده اند، در عوالم مختلف، قبر، برزخ و قیامت برحسب حال، عذاب‏هایی خواهند کشید تا پاک شوند و از عذاب خلاصی یابند و در نتیجه وارد بهشت شوند. امّا درباره عذاب یاد شده لازم است اشاره به فرمایش خداوند در قرآن کریم بکنیم که می‏فرماید: شدّت عذاب الهی در قیامت آن چنان است که هیچ کس عذابی همانند عذاب او نمی‏کند(فجر، آیه‏ی ۲۵ (فیومئذٍ لایُعَذِّب عَذابه اَحَد)

یعنی عذاب قیامت نظیر ندارد و یک لحظه‏اش برای احدی قابل تحمل نیست. تازه بعد از این عذاب، وقتی وارد بهشت می‏شود این طور نیست که در مراتب عالی و هم‏ردیف اصحاب یمین یا سابقین قرار بگیرند بلکه در جایگاهی در شأن خودشان منزل و مأوا خواهند گزید.

خداوند متعال راه را مستقیم و روشن نشان داده است از باب لطف بی نهایت خود گناهان بی شمار ما را تا حد زیادی مورد بخشش قرار میدهد و در کنار ابن همه نعمت و لطف از خشمش نیز بر حذرمان میدارد پس بهتر از قبل از آن که دیر شود راهی را برویم که نهایتا مجبور به رفتنش هستیم و خود را به ورطه های هولناک و طاقت فرسا نیندازیم .

و من الله توفیق

ذکر منابع مطالعاتی:

۱. معاد، شهید دستغیب (قدس سره)

۲. معادشناسی، مجلّدات ۱۱ گانه، علامه محمد حسین حسینی طهرانی (ره)

۳. معاد در قرآن، ص ۴۹۵، آیة‏الله جوادی آملی (دامت‏برکاته)

فرآوری: محمدی