آنچه درباره جراحی پلاستیک نمی دانستید

دکتر صدراله معتمد می گوید به جای «جراحی ترمیمی» از «جراحی بازسازی» استفاده کنید

جراحی پلاستیک اگرچه معمولا جراحی‌ای لوکس شناخته می‌شود و خیلی‌ها آن را مخصوص علاقه‌مندان به بینی سر بالا و گونه برجسته می‌دانند اما در بازگرداندن بسیاری از انسان‌ها به روال عادی زندگی نقش مهمی دارد؛ مثلا کسانی که در اثر سوانح رانندگی یا دیگر حوادث آسیب می‌بینند می‌توانند با ترمیم بافت آسیب‌دیده دوباره به زندگی بر‌گردند اما متاسفانه این‌ روزها شاهدیم خیلی‌ها حاضرند از نیازهای ضروری خود صرف‌نظر کنند و بخش قابل‌توجهی از درآمدشان را برای تجربه‌ای در اتاق جراحی پلاستیک بپردازند تا ظاهرشان را عوض کنند...

با دکتر صدراله معتمد، رییس بخش جراحی پلاستیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در مورد اینکه این جراحی‌ها واقعا برای چه کسانی لازم است، گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ جراحی پلاستیک با جراحی ترمیمی تفاوت دارد؟

جراحی ترمیمی در دل جراحی پلاستیک تعریف می‌شود اما ترمیم، واژه مناسبی برای اهداف جراحان پلاستیک نیست و به جای آن باید از واژه بازسازی استفاده کرد. جراحان پلاستیک می‌کوشند با ایجاد تغییرات هوشمندانه در بافت یا عضوی که ظاهری طبیعی یا موزون ندارد، تعادل بیشتری به ظاهر فرد ببخشند.

▪ پس این جراحی به حل مشکل‌ گروه بزرگی از مردم کمک می‌کند.

بله، ما با جراحی پلاستیک و بازسازی می‌توانیم طیف گسترده‌ای از مشکل‌های بیماران را برطرف کنیم؛ بیماری‌های مادرزادی که باعث بدشکلی ناخوشایند می‌شوند، آثار ناشی از سوانح یا سوختگی‌ها، تغییرات و بدشکلی‌های ناشی از تومور و در نهایت کسانی که به جراحی نیاز دارند و کاندید مناسب جراحی زیبایی‌اند.

▪ بیماری‌های مادرزادی چگونه می‌توانند باعث بدشکلی اعضای بدن شوند؟

گرفتن شرح‌حال کامل در مورد عارضه مادرزادی در فرایند درمان بسیار موثر است. پزشک باید بداند مشکل از بدو تولد وجود داشته یا مدتی بعد از تولد ایجاد شده است. علاوه بر این، تغییرات و پیشرفت بیماری در گذر زمان هم در تصمیم‌گیری‌ پزشک تاثیر دارد. از مهم‌ترین مشکل‌های ظاهری مادرزادی، شکاف کام یا شکاف لب است. از آنجا که لب و کام در گفتار و تغذیه نقش اساسی دارند، باید بیمار کودک هرچه زودتر جراحی شود. البته برای این منظور کودک باید خوب وزن گرفته باشد و سن مناسبی برای بیهوشی داشته باشد. مشکل بعدی، ضایعات عروقی همانژیوم است که ظرف ۲ هفته اول تولد روی گونه، لب، بینی، پلک و دیگر قسمت‌ها ایجاد می‌شوند و گسترش می‌یابند اما حدود سنی ۶-۵ سالگی سرعت گسترش آنها کم می‌شود و‌ در ۱۰ سالگی به حداقل می‌رسد. در گذشته جراحی این ضایعات سریع انجام می‌شد اما امروزه پزشکان کمی درنگ می‌کنند مگر اینکه روی پلک یا داخل سوراخ بینی باشد که ممکن است عوارض جانبی‌ ایجاد کند. از سوی دیگر، در صورت رشد نکردن کافی بندهای انگشتان برای پیشگیری از بروز اختلال عملکردهای حرکتی در سنین ۲-۱ سالگی باید جراحی انجام شود. در این جراحی توجه به حفظ عروق انگشتان بسیار مهم است. همچنین اگر گوش‌های کودک متمایل به سمت بیرون باشد، خال‌های مادرزادی بزرگ‌ که تا قبل از ۵ سالگی بزرگی آنها رابطه مستقیمی با احتمال بدخیمی‌شان دارد، چسبندگی‌های زودرس استخوان‌های جمجمه که می‌توانند فشار وارد بر چشم‌ها یا مغز را افزایش دهند و باعث نشانگان‌هایی شوند، از بدشکلی‌های مادرزادی‌اند.

▪ جراحی پلاستیک در بازسازی نواقص ناشی از سوانح چه کمکی می‌کند؟

سوانح اشکال مختلفی دارند مانند تصادف، ضربه، زمین خوردن و سوختگی. در این موارد باید موقعیت جراحت به دقت بررسی شود و خطر عفونت آن را به حداقل رساند. با توجه به عمق جراحت، تاندون‌ها، عروق و اعصاب آسیب‌دیده ترمیم انجام شود. جراحت باید با روشی که حداقل جوشگاه را بر جا بگذارد، بخیه زده شود. در سوانح، اولویت پزشک نجات جان بیمار است مثلا در مورد سوختگی، جبران مایعات از دست رفته بدن بیمار در اولویت قرار داد.

▪ برای کاهش جوشگاه ناشی از این سوانح و جراحی‌ آنها، روشی وجود دارد؟

این کار تا حدی امکان‌پذیر است مثلا اینکه جراح لایه‌های عضلانی موجود در ناحیه را با ظرافت به هم نزدیک کند تا پوست با فشار کمتری بخیه بخورد یا استفاده از چسب‌های مخصوص و مواد سیلیکونی به مدت ۴ تا ۶ هفته بعد از عمل که فشار روی بافت را کم می‌کند. استفاده از پمادهای کاهش‌دهنده جوشگاه موجود در بازار، اثر چشمگیری ایجاد نمی‌کنند.

▪ خیلی از افرادی که برای انجام جراحی بازسازی اقدام کنند، افراد سالمی هستند که برای جلب‌توجه بیشتر، خواستار انجام چنین جراحی‌هایی هستند، این‌طور نیست؟

اگرچه این بیمار است که به پزشک متخصص جراحی پلاستیک مراجعه می‌کند اما پزشک است که تصمیم می‌گیرد مراجعش برای جراحی کاندید مناسبی است یا نه و نباید کسانی که کاندید مناسبی نیستند، جراحی کرد.

▪ معیار انتخاب کاندیدای مناسب جراحی زیباسازی چیست؟

یک جراح پلاستیک حاذق حتما مشاوره دقیقی طی چند جلسه با بیمار انجام می‌دهد. باید به بیمار بها داد و از مقتضیات سنی، وضعیت روانی، شخصیتی، فرهنگی، خانوادگی و موقعیت اجتماعی او اطلاعات کافی به‌دست آورد. پزشک باید بداند این جراحی تا چه حد در زندگی بیمار مهم است آیا فقط به‌دلیل نداشتن اعتمادبه‌نفس و تایید شدن به وسیله اطرافیان قصد رفتن زیر تیغ جراحی دارد؟ آیا جراحی باعث تغییر قابل‌توجهی در عملکرد فردی و اجتماعی او می‌شود؟ به نظر من ذوق و عشق جراح به کارش هم به‌اندازه دانش او اهمیت دارد. جراح باحوصله‌ای که وقت کافی می‌گذارد، حتما برای بازسازی یک عضو هم هنر به خرج خواهد داد و از عملی که انجام می‌دهد، همان‌قدر لذت می‌برد که یک هنرمند از آفرینش هنری لذت می‌برد.

یاسمین ثریا