یک پنجره برای تماشا کافی است

گزارش پشت صحنه برنامه «پنجره ای برای تماشا» از رادیو تهران

برای تهیه گزارش از پشت صحنه برنامه «پنجره‌ای برای تماشا» در یکی از روزهای پایانی آبان‌ماه به میدان ارگ، محل تهیه و تولید این برنامه می‌روم. این برنامه آیتم‌محور در ساعت اذانگاهی ظهر، با بخش‌های دینی و قرآنی و فضایی معارفی و معرفتی پخش می‌شود و جزو برنامه‌های پرمخاطب این شبکه رادیویی است.

نوشین رهگذر، سردبیر و تهیه‌کننده برنامه با استقبال گرمی پذیرایم می‌شود و درباره این برنامه توضیح می‌دهد: برنامه پنجره‌ای برای تماشا با تقدیم به یک شهید، هر روز بجز جمعه‌ها از ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه به مدت ۵۵ دقیقه پخش می‌شود. در این برنامه هر روز از یک شهید دفاع مقدس یاد و مختصری از زندگی او از زبان مادر، همسر و همرزمان او روایت می‌شود. در پنجره‌ای برای تماشا، اول برنامه یک قرار با خودمان می‌گذاریم که آدم راستگو، مهربان و شکرگزاری باشیم. رهگذر توضیح می‌دهد: کلیت این برنامه به قرائت قرآن و اقامه اذان اختصاص ندارد و فضای برنامه به گونه‌ای طراحی شده که هم مخاطب عام و هم خاص آن را دنبال کند.

در بخش احکام برنامه، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی حائری‌زاده، پاسخگوی سوالات شرعی مردم است. قرآن، اذان، دعا و ذکر روز از دیگر بخش‌های این برنامه است. در ادامه بخش آن سوی پنجره پخش می‌شود که شامل نیایش کوتاهی از زبان شهیدان، بزرگان، عرفا و ائمه است. در این بخش پلی به نیایش‌های بزرگان زده می‌شود و آیتم منم او را می‌شناسم، قصه‌ای روایی است که در آن تمام مناسبت‌های روز تقویمی با اجرای لیلا میرمحمدی‌آذر از بعد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی روایت می‌شود.

برنامه پنجره‌ای برای تماشا، گرچه از رادیو روی آنتن می‌رود، اما برای تماشا چیزی کم ندارد! در یکی از بخش‌های این برنامه به سبک زندگی پرداخته می‌شود. رهگذر، تهیه‌کننده برنامه درباره این بخش می‌گوید: با پیشرفت تکنولوژی و زندگی شهرنشینی، الگوها و سبک‌های زندگی افراد نسبت به گذشته تغییر محسوسی کرده است. در این برنامه با اختصاص بخشی با عنوان بررسی انواع مختلف سبک زندگی همراه شنوندگان هستیم. در این برنامه حجت‌الاسلام والمسلمین وحیدی، سبک زندگی آفریده‌های خدا ازجمله طبیعت، کوه، جنگل، پرنده که خود آنها نمادی از زندگی هستند و مهندس مهدی حاج‌زمانی نیز سبک زندگی منتظران مهدی را بررسی می‌کند. هانی چیت‌چیان نیز درباره سبک زندگی در قرآن و مهدی رستمی درباره مهارت‌های ایمانی و سبک زندگی آدم‌های دیندار اطلاعاتی به شنوندگان ارائه می‌کند.

برنامه با بخش یک حدیث یک حکایت ادامه می‌یابد. در این بخش یک حدیث از اهل بیت خوانده، تبیین و معرفی و یک حکایت مناسب نیز در این خصوص قرائت می‌شود. سپس نوبت به بخش در محضر خدا با اجرای سعید بارانی می‌رسد. بخشی که در آن برش کوچکی از زندگی عرفای معاصر روایت می‌شود. همچنین بخشی با عنوان آنی از زندگی شخصی که پریسا جمالی آن را اجرا می‌کند، بیشتر متمرکز بر دفاع مقدس است.

لیلا میرمحمدی‌آذر، نویسنده برنامه در پاسخ به این پرسش که برای نویسندگی این‌گونه برنامه‌ها چه نکاتی را مد نظر قرار می‌دهد، می‌گوید: با توجه به رویکرد این برنامه که جزو برنامه‌های معارفی رادیو محسوب می‌شود و با در نظر گرفتن این که شبکه رادیویی تهران، صدای پایتخت است و مخاطبان ما، مخاطبان تهران‌نشین به شمار می‌روند، سعی کردیم برنامه را به شکل امروزی و در قالبی نو تقدیم شنوندگان کنیم. تعدد شبکه‌ها باعث می‌شود برنامه‌ها براساس مخاطب تنظیم شود، به همین دلیل بخش‌هایی که می‌نویسیم براساس مخاطب هدف این برنامه طراحی شده است.

او می‌گوید: قالب بخش‌های برنامه به شکل قصه و نمایش یا به صورت گزارش‌های خاص تقدیم شنوندگان می‌شود تا با زندگی امروزی مردم تطابق داشته باشد. ما الگوها، زندگی و مسائل دینی، آموزه ها، مفاهیم قرآنی و مذهبی گذشته را در زندگی امروزی و به شکل نو، در شخصیت‌های امروزی پیاده‌سازی می‌کنیم تا قدرت کشش و جذب مخاطب امروزی را داشته باشیم.

پنجره‌ای برای تماشا یک برنامه اخلاق‌مدار است. میرمحمدی‌آذر در این زمینه می‌گوید: در این برنامه بیشتر بر مسائل اخلاقی پرداخته می‌شود. ما زندگی امروزی مردم را در نظر می‌گیریم و دین و مذهب را به وسیله قالب‌های قصه و نمایش با شخصیت‌های امروزی، مطرح و جنبه‌های عملی دین اسلام را ارائه می‌کنیم.

او با اشاره به منابع این برنامه می‌گوید: منابع اصلی ما، کتب مذهبی است. مفاهیم و دستورات از قرآن کریم، مفاتیح، نهج‌البلاغه، تفاسیر قرآن، صحیفه‌ها و احادیث استخراج شده و با توجه به زندگی مدرن امروزی و مخاطبان برنامه بازنویسی و نگارش می‌شود.

داستانک، یکی دیگر از بخش‌های برنامه است که در آن، لحظه‌های شیرین و عرفانی که رزمندگان در لحظه‌های ناب دوران دفاع مقدس یا در اسارت داشته‌اند، تقدیم مخاطبان می‌شود. فریبا طیبی نیز معرفی کتاب‌های ویژه آن دوران را به عهده دارد.

برنامه‌ای که در ساعت ملکوتی اذان و به منظور آماده‌سازی مخاطب برای انجام فرضیه نماز تدارک دیده می‌شود، ضمن فراهم‌سازی فضایی روح بخش و معنوی برای مخاطبان، مستلزم تدارک بخش‌هایی است که لحظاتی آرامش‌بخش و روحانی را برای مخاطبان فراهم کند. انتخاب موسیقی مناسب، نقل داستان و روایت‌هایی که با آیات و احادیث مزین شده‌اند، قرائت آیاتی از قرآن کریم و نهج‌البلاغه، همه فضایی به وجود می‌آورد تا حس و حالی متفاوت از سایر برنامه‌ها ایجاد شود و عاشقان الهی با شور و شوقی دو‌چندان به برپایی نماز گردهم آیند.

در ادامه، یکی از بخش‌های این برنامه با رویکرد مردم‌شناسی، مذهبی و معماری روی آنتن می‌رود. دکتر شمشیرگرها، محقق و پژوهشگر امامزاده‌های شهر تهران، پنجشنبه‌ها امامزاده‌های شهر تهران را معرفی می‌کند و درباره آداب و رسوم زیارت، زیارتنامه، معماری، شخصیتی که مدفون شده و نسب و نذورات مردم صحبت می‌کند.

در فرصتی که دست می‌دهد با مریم چوپانی، یکی دیگر از نویسنده‌های برنامه همکلام می‌شوم. او ذائقه مخاطبان و شهروندان تهرانی را ملاک و معیار خود در نویسندگی می‌داند و توضیح می‌دهد: هر نویسنده‌ای در هر برنامه‌ای که فعالیت می‌کند، باید به ذائقه مخاطبان و اقتضای شبکه توجه داشته باشد. بخش‌هایی که در این برنامه طراحی شده‌اند، ادامه‌دار هستند، اما در هر قسمت حرف خود را می‌زنند. در این برنامه سعی شده مطالب موجزتر و کوتاه‌تر انتخاب شود تا مخاطب مطالب را سریع‌تر و راحت‌تر دریافت کند. پنجره‌ای برای تماشا، برنامه‌ای معارفی است که ضمن معرفی مسائل دینی، ساختاری اجتماعی در دل خود دارد و سعی شده است با تدارک بخش‌های ویژه و با تامل بیشتری نوشته شود. من به نوبه خود به‌عنوان نویسنده سعی می‌کنم در عین سادگی، سطح علمی مخاطب را بدون این که استفاده‌ای از مطالب سنگین و کلمات اغراق‌آمیز داشته باشم، ارتقاء دهم تا در نهایت برنامه تلنگری بر اعمال و رفتار او باشد.

در بخش پایانی برنامه، در بخش خدا گفت، آیه‌ای از کلام قرآن مجید با ترجمه آن خوانده می‌شود و برنامه با یک برداشت آزاد از آیه به پایان می‌رسد.

یاد حرف‌های لیلا میرمحمدی‌آذر، یکی از نویسندگان برنامه افتادم که هر گاه درباره برنامه با او صحبت کردم، بر متفاوت‌ بودن برنامه تاکید زیادی داشت. او عقیده دارد: مخاطبان برنامه‌های معارفی و مذهبی، از روی عادت، تصور ارائه برنامه‌ای خشک از این‌گونه برنامه‌ها دارند، در صورتی که شنونده در مرحله اول این تصور را ندارد که برنامه‌ای معارفی و مذهبی گوش می‌کند، اما در پایان، آن‌قدر جذب می‌شود که یک دستور عملی از دین می‌گیرد و این را می‌آموزد که شخصیت‌های امروزی هم می‌توانند زندگی امروز را با دین مداری و اخلاق‌مداری مطابقت دهند.

برنامه به پایان رسیده و با یوسف رحیمی، گوینده برنامه همصحبت می‌شوم. او در پاسخ به این پرسش که با چه لحن و بیانی در برنامه اذانگاهی، شنوندگان را تشویق به برپایی نماز جماعت و نماز اول وقت می‌کند، می‌گوید: برنامه‌های اذانگاهی قرار است مردم را به سمت و سوی اقامه نماز همراهی کند. پنجره‌ای برای تماشا، برنامه‌ای صرفا مذهبی و معارفی نیست، بلکه ضمن همراهی نمازگزاران، یک برنامه کامل فرهنگی، تربیتی و اجتماعی است. به عبارتی بهتر، در کنار همراهی شنوندگان برای اقامه نماز، اطلاعات کاملی نیز به آنها می‌دهد. او می‌گوید: لحن من در این برنامه همانند برنامه‌های معارفی، آرام و آرامش‌بخش است. البته بخشی از این لحن، به متن‌های برنامه‌های معارفی و مذهبی برمی‌گردد، بخش‌هایی نیز همانند بخش نیایش‌های عاشقانه با خدا، صمیمانه و گاهی هماهنگ با متون مذهبی است. در این‌گونه برنامه‌ها به واسطه محتوا و به دلیل زمان پخش، صمیمیت و آرامش‌بخشی ضروری است. در این برنامه، راوی نیز به فراخور آیتم، با لحن و بیان خاص خودش داستان، قصه و حکایت را روایت می‌کند.

● تنظیم موج

پنجره‌ای برای تماشا، عنوان برنامه‌ای از شبکه رادیویی تهران است که هر روز از ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه با تقدیم به یک شهید، از شبکه رادیویی تهران موج اف.ام ردیف ۹۴ مگاهرتز روی آنتن می‌رود.

نوشین رهگذر، سردبیر و تهیه‌کننده برنامه است. فاطمه نثرآبادی و یوسف رحیمی گویندگان، لیلا میرمحمدی‌آذر و مریم چوپانی نویسندگان، سعید بارانی و پریسا جمالی بازیگر و مصطفی داعی گزارشگر، از دیگر عواملی هستند که با این برنامه همکاری دارند.

مریم کریمی