شنبه, ۶ بهمن, ۱۴۰۳ / 25 January, 2025
زمین در خطر
اقلیم به معنی آب و هوایی كه در یك ناحیه در درازمدت حكمفرماست یكی از فاكتورهای كلیدی محیط زیست است كه با گذشت زمان دگرگون می شود. یكی از تبعات دگرگونی اقلیم تغییر در توزیع جغرافیایی گونه های گیاهی و جانوری است. به طور نسبی در طول تاریخ زمین گهگاهی تغییراتی در اقلیم صورت گرفته است. اما تغییرات اقلیمی كه اخیراً به وقوع پیوسته در مقایسه با تغییرات اقلیمی ۴/۲ میلیون سال گذشته شدیدتر بوده است. تغییرات اقلیمی اخیر نتیجه فعالیت های بشری مخصوصاً فعالیت هایی است كه منجر به تولید گازهای گلخانه ای شده است. این گازها باعث گرمایش جهانی شده و سبب نازك شدن یا از بین رفتن بخش هایی از لایه ازن شده است.
در سال های اخیر تاثیرات احتمالی گازهای گلخانه ای مورد توجه فراوان هواشناسان و سایر دانشمندان بوده است. برخی از آثار تغییرات اقلیمی با استفاده از مدل های ریاضی قابل پیش بینی است. از دیدگاه اكولوژی گرمایش جهانی ممكن است باعث تغییرات پردامنه ای در پراكنش و انتشار موجودات زنده شود. این موضوع با توجه به اهمیت شیب های محیطی، حدود بردباری و فاكتورهای محیطی كه توزیع گونه ها و گسترش جغرافیایی آنها را تحت تاثیر قرار می دهند دارای اهمیت زیادی است. تعداد زیادی از فاكتورهای آب و هوایی دارای ریتم های روزانه و فصلی هستند. این فاكتورها نحوه زندگی ارگانیسم ها را تنظیم می كنند. تعداد زیادی از گونه ها دارای نوعی ساعت بیولوژیك هستند كه با استفاده از آن در برابر تغییرات دوره ای محیط زیست دچار غافلگیری نمی شوند. توزیع جغرافیایی گونه ها بازتابی از تاریخچه جغرافیایی و تكاملی، تاثیر سدهای جغرافیایی، تعامل بین گونه ها و خصوصیات و نیازهای افراد گونه است. گرمایش جهانی جنبه های زیادی از زندگی بشر از جمله الگوی بیماری ها را تحت تاثیر قرار می دهد. گرمایش جهانی، مسائل مربوط به توافقات جهانی، مسئولیت های فردی، سازمانی و دولتی مربوط به گرمایش جهانی را پیش روی ما قرارداده است.
● شواهد گرمایش
شواهد و مدارك موجود نمایانگر اثر انكارناپذیر انسان بر اقلیم جهانی است. نتیجه گیری كه «انجمن چند دولتی تغییر اقلیم» در سال ۱۹۹۵ به عمل آورد براساس تغییرات قابل توجه در درجه حرارت و تراكم دی اكسید كربن حاصل از فعالیت های بشری بوده است. در بریتانیا گروهی موسوم به «پژوهشگران آثار تغییر اقلیم» برخی از تغییرات اقلیمی كه آثار مهمی بر پوشش گیاهی و حیات وحش دارند را مشخص كرده اند. آنها نشان داده اند كه در سال های آتی میانگین درجه حرارت جهانی افزایش خواهد یافت و احتمالاً اثرات درجه حرارت در نواحی معتدل جهان از سایر نواحی از جمله نواحی استوایی مشهودتر است. علاوه بر این، از این پس زمستان های ملایم با سرمای خفیف تری تجربه خواهد شد و تابستان ها گرم تر و احتمالاً امواج هوای گرم افزایش خواهند یافت. مانند همیشه افزایش درجه حرارت جهانی موجب افزایش ناچیز بارندگی در حدود ۱۰ درصد خواهد شد. در اروپای غربی و بریتانیا تابستان ها، كم وبیش، خیلی خشك تر (مخصوصاً در بریتانیای جنوبی) و خشكسالی در برخی از نواحی فراوانی بیشتری خواهد داشت. علاوه بر این وقوع حوادثی نظیر توفان های شدید كه از آثار تغییر اقلیم هستند، افزایش خواهند یافت و میانگین سرعت باد مخصوصاً هنگام اعتدال بهاری و پاییزی افزایش خواهد یافت.
● تغییرات آب و هوایی
دگرگونی اقلیم یك پدیده طبیعی است كه در مقیاس زمانی چند هزار ساله به وقوع می پیوندد. اما در مقیاس قرن یا دهه نیز اشكالی از تغییرات اقلیمی مشاهده شده است. در مورد مقیاس چند هزار ساله می توان به دوره های یخبندان اشاره كرد. عوامل خارجی كه باعث تغییرات اقلیم می شوند عبارتند از: تغییرات در میزان تابش نور خورشید، تغییر در مدار زمین و همچنین رانش قاره ها. گرمایش جهانی یك مسئله جدی است. بدون شك گرمایش جهانی اخیر یكی از نتایج فعالیت های بشری است. به هر حال تغییر اقلیم و گرمایش جهانی به طور طبیعی نیز به وقوع می پیوندند. بر حسب تعریف یك بهینه اقلیمی در عرض های جغرافیایی متوسط نیمكره شمالی در حدود ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل اتفاق افتاده است كه در آن درجه حرارت متوسط ۵/۲ درجه سانتی گراد بیشتر از متوسط گرمای جهانی كنونی بوده است. این میزان از افزایش دما در اروپا، آمریكای شمالی و شرق آسیا كمی بیشتر بوده است. در حدود ۲۵۰۰ سال پیش اقلیم های مخرب به ویژه اقلیم های شدیداً سرد در هر دو نیمكره پدیدار می شوند و تا حدود قرن دهم میلادی تداوم پیدا می كنند. سپس روند وخامت اقلیم مخصوصاً در نیمكره شمالی ادامه پیدا كرده و تحت عنوان «بهینه اقلیمی كوتاه» یا «دوره گرم قرون وسطی» خوانده می شود كه یك دوره خشك و گرم از حدود اواخر ۹۰۰ تا ۱۳۰۰ بعد از میلاد ادامه داشت. این تغییرات اقلیمی شرایط مناسبی برای پرورش انگور در انگلستان جنوبی فراهم كرد.
در همین دوره بود كه وایكینگ ها جزیره گرینلند را مستعمره خود كردند و بومیان آمریكایی آناسازی اقدام به كشاورزی دیم در مناطق كویری جنوب شرق ایالات متحده كردند. از حدود سال ۱۸۸۰ دمای هوا در تابستان و زمستان در برخی از نواحی معتدله نیمكره شمالی در حال افزایش بوده است. در دهه ۱۹۲۰ افزایش دمای هوا جهانی بود و احتمالاً این افزایش درجه حرارت نتیجه بالا بودن میزان گازهای گلخانه ای و فقدان نسبی انفجارهای آتشفشانی بزرگ بوده است. شواهد تاریخی حاكی از این واقعیت هستند كه شرایط سرد اروپا نظیر یخبندان كوتاه مدت كه در حدود ۱۴۵۰ تا ۱۸۵۰ بر اروپا حاكم بود با دوره های كاهش و حتی با عدم وجود لكه های خورشیدی همراه بوده است. سیكل فعالیت لكه های خورشیدی كه تقریباً ۹ تا ۱۳ سال (به طور میانگین ۱۱ سال) است ظاهراً با میزان بارندگی ها منطبق است و سال های پر باران با فعالیت بیشتر لكه های خورشیدی همراه است.
تفسیر و توضیح دگرگونی در توزیع جغرافیایی گونه های گیاهی و جانوری بر اساس تغییر اقلیم نیازمند زمان است و بسیار دشوار است. تغییرات اقلیمی اثرات مهمی بر توزیع گونه های گیاهی، جانوری و فعالیت های بشر نظیر كشاورزی و جنگل داری گذاشته است. برای نمونه گرمای زیاد دهه ۳۰ باعث پیشروی گونه های گیاهی و جانوری به سمت شمال اسكاندیناوی شد. میانگین افزایش دما در دهه۱۹۳۰در فنلاند به ۵/۱ درجه سانتی گراد رسیده بوده و دمای زمستانی در فنلاند یك درجه سانتی گراد گرمتر شده بود. بعد از دهه ۶۰ در قطب جنوب زمستان ها خیلی سردتر شده است. این تغییرات اقلیمی نه تنها باعث شده كه میانگین دمای فصول و رشد و تولید مثل جانوران افزایش حاصل كند بلكه در نتیجه این تغییرات باردهی پوشش های گیاهی نیز افزایش پیدا كرد. با توجه به روابط تغذیه ای بین گیاهان و جانوران تولیدمثل جانوران نیز بهبود یافته است. باید اذعان كرد كه ربط دادن تغییرات اقلیمی به پدیده های دیگر نظیر بارندگی موضوع را خیلی پیچیده تر خواهد كرد.
نمونه ای دیگر از تغییرات اقلیم طبیعی كه مشكلات و مسائلی را به دنبال داشته است، گسترش بیابان های ساحلی در آفریقا است. این منطقه یك نوار نیمه بیابانی است كه در جهت غرب به شرق بین كویر صحرا و نواحی شمالی و مرطوب آفریقا گسترش یافته است. خشكسالی اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه۱۹۷۰ بخش های وسیعی را در این منطقه فرا گرفت. در اوایل قرن اخیر كاهش بارندگی به معنی واقعی مشهود نبود اما در عوض سرعت جنگل زدایی زیاد بود. دلیل خشكسالی ساحلی در دهه های ۶۰ تا ۷۰ عمدتاً نوسانات بسیار شدید بارندگی در دهه های ۴۰ و ۵۰ بود. به طوری كه كشاورزان و مرتع داران برای كسب درآمد و منفعت بیشتر به محیط زیست آسیب های بسیار شدیدی وارد كردند. زمانی كه تغییر اقلیم یك هنجار باشد كشاورزی و مرتع داری به مدت طولانی دوام پیدا نخواهند كرد و مردم به قحطی و گرسنگی گرفتار خواهند شد. حتی در برخی از نواحی پوشش بوته ای هم از بین خواهد رفت و منطقه به یك بیابان واقعی تبدیل خواهد شد. با رشد جمعیت و توسعه تكنولوژی، اثرات انسان بر اقلیم محلی، ناحیه ای و جهانی اهمیت فزاینده ای پیدا كرده است. نظر به اینكه فعالیت های بشری تنها یكی از فاكتورهای تغییردهنده اقلیم هستند تعیین میزان اثر آن امری مشكل است. اما ثابت شده است كه تغییرات اقلیمی كه در اثر انتشار گازهای گلخانه ای ایجاد می شوند نتیجه فعالیت های بشری هستند و سهم بزرگی در گرمایش جهانی اخیر داشته اند.
● اثر گلخانه ای چیست
تابش خورشیدی دارای طول موج كوتاه است اما به دلیل سردتر بودن كره زمین تابش های زمینی طول موج های خیلی بلندتری را از خود ساطع می كند. انرژی طول موج های كوتاه (قرمز دور) در اتمسفر توسط گازها جذب می شود به طوری كه سرعت انتشار انرژی به فضا كند می شود. اگر گازهای اتمسفری نبودند متوسط دمای كره زمین منفی ۲۳ درجه سانتی گراد می بود. اما به دلیل وجود اتمسفر متوسط دمای كره زمین حدود ۱۵ درجه سانتی گراد است كه این یك نوع اثر گلخانه ای طبیعی محسوب می شود. تابش های زمینی دارای طول موج ۴ تا ۱۰۰ نانومتر هستند و در حدود ۱۰ كیلومتری سطح زمین یك اوج جذب دارند. جذب برخی از تابش های زمینی توسط گازهای گلخانه ای در ارتفاع ۴ كیلومتری سطح زمین صورت می گیرد. حدود ۹۴ درصد از تابش های بلند موج كه از زمین ساطع می شوند توسط گازها مخصوصاً توسط دی اكسیدكربن، متان و بخار آب جذب می شود.
● گازهای گلخانه ای
بخارآب، دی اكسید كربن، اكسید نیتروژن، متان، ازن جو پائین، كلروفلوئوروكربن ها، هیدروفلوئوروكربن ها و پرفلوئوروكربن ها گازهای گلخانه ای نام دارند. تمامی این گازها در ایجاد پدیده گلخانه ای در جو زمین نقش دارند و در این میان بخار آب و دی اكسید كربن مجموعاً ۹۰ درصد از سهم اثر گلخانه ای را به خود اختصاص می دهند. گازهای گلخانه ای به طور طبیعی در جو زمین وجود دارند اما فعالیت های انسانی و آلودگی های ناشی از این فعالیت ها، مقدار گازهای مذكور را به طور غیرطبیعی افزایش می دهد.
در نتیجه گرمای ناشی از تابش اشعه خورشید در جو زمین محبوس می شود و دمای كره زمین را بالا می برد. گازهای گلخانه ای دارای منابع تولیدكننده طبیعی و غیرطبیعی هستند. این منابع چشمه های گازهای گلخانه ای نامیده می شوند. از طرفی مقدار گازهای گلخانه ای در اثر تغییر و تحولات شیمیایی در جو یا توسط منابع جذب كننده این گازها كه اصطلاحاً چاهك نامیده می شوند، كاهش می یابد. هر گاز گلخانه ای طول عمر مشخصی دارد و با توجه به نوع گاز گلخانه ای میزان تاثیر آن بر شدت اثر گلخانه ای نیز متفاوت است. معمولاً گاز دی اكسید كربن به عنوان مبنای تعیین میزان تاثیر گاز گلخانه ای بر گرمای زمین، درنظرگرفته می شود و پتانسیل گرمایش سایر گازها نسبت به این گاز سنجیده می شود. قبل از صنعتی شدن جهان میانگین تراكم دی اكسید كربن از نظر حجمی ppm ۲۶۰(۲۶۰ قسمت در یك میلیون) بود. از سال ۱۹۹۸ به بعد میزان دی اكسیدكربن از میانگین ppm ۳۵۰ به ۳۶۰ رسیده است.
Time,Apr.۲۰۰۶
www.sciam.com,Sep.۲۰۰۵
www.wikipedia.org
www.globalwarming.org
زینب همتی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست