فرش قرمز دیجیتال برای بخش درمان

سلامت الکترونیک و پزشکی از راه دور می تواند تغییرات ساختاری را در نظام پزشکی و درمانی به همراه بیاورد

توسعه و پیشرفت مراقبت‌های پزشکی، نظارت و ارزیابی وضعیت بیماران از راه دور و دستیابی به اطلاعات درج شده در پرونده پزشکی بیماران از طریق سیستم‌های الکترونیکی، از مهم‌ترین دستاوردهای کاربرد تله ‌مدیسین است که در فوریت‌های پزشکی از اهمیت زیادی برخوردار است. در حقیقت اگر در منطقه دورافتاده‌ای امکان حضور بموقع پزشک وجود نداشته باشد، امکانات و خدماتی که از طریق تله مدیسین یا پزشکی از راه دور در اختیار پزشک قرار می‌گیرد، امکان نجات جان بیمار را فراهم می‌کند. راه‌اندازی بیمارستان‌های الکترونیک نیز یکی دیگر از مواردی است که بتازگی در حوزه سلامت و درمان مورد توجه قرار گرفته است. شیوه ارتباطی جدید بین بیمار و مراکز درمانی و امکان تصمیم‌گیری مشترک بین پزشکان متخصص و گروه‌های پیراپزشکی و همچنین بخش‌های مختلف تشخیصی و درمانی بیمارستان اعم از آزمایشگاه و رادیولوژی از مهم‌ترین مزایای راه‌اندازی بیمارستان‌های الکترونیک است که می‌تواند آغازگر فصل جدیدی در نظام سلامت باشد.

در حاشیه سومین سمپوزیوم بین‌المللی بیمارستان الکترونیک و تله مدیسین که در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد با مهندس مصطفی بهمن آبادی، دبیر اجرایی این همایش گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌آید.

در سومین سمپوزیوم بیمارستان الکترونیکی و تله مدیسین، از هوش بیمارستانی به‌عنوان شعار اصلی این سمینار صحبت شد. منظور از هوش بیمارستانی چیست؟ آیا هوش بیمارستانی زیرمجموعه‌ای از هوش مصنوعی است؟

در اصل هوش بیمارستانی، کاربرد هوش مصنوعی در مدیریت بیمارستان و اداره فرآیندهای پزشکی اعم از تشخیص و درمان است. مثلا برای این‌که مدیر بیمارستان بتواند تصمیم‌گیری درستی داشته باشد و اطلاعات را بدرستی پردازش کند، قاعدتا با توجه به حجم زیاد اطلاعات موجود به تنهایی قادر نخواهد بود این اطلاعات را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. چون فرصت کافی برای انجام این کار ندارد. در چنین شرایطی هوش مصنوعی علاج کار است. هوش مصنوعی این اطلاعات را دریافت کرده، پردازش می‌کند و نتیجه حاصل از آنالیز داده‌ها را در قالب یک داشبورد بیمارستانی در اختیار مدیر بیمارستان یا مرکز درمانی قرار می‌دهد تا از پیشرفت‌های به دست آمده و کاستی‌های موجود مطلع شود. در زمینه تشخیص تصاویر رادیولوژی نیز هوش مصنوعی می‌تواند بسیاری از محدودیت‌ها را از میان بردارد و در زمان صرفه‌جویی کند. اگر یک سیستم اطلاعاتی مبتنی بر هوش بیمارستانی داشته باشیم پزشک می‌تواند تصاویر رادیولوژی را مورد بررسی قرار دهد تا در صورت وجود مشکل به پزشک متخصص رادیولوژی ارجاع داده شود. اگر حجم کار پزشک متخصص کمتر باشد وقت بیشتری را به تشخیص بیماری‌ها اختصاص می‌دهد و در نتیجه فرآیند درمان بهتر انجام می‌شود.

هوشمندسازی در ابعاد مختلف خدمات بهداشتی و درمانی چه مزیت‌هایی برای بیماران به همراه دارد؟

قاعدتا استفاده از هوش بیمارستانی در ارائه خدمات درمانی برای بیمار نیز مزیت‌هایی به همراه دارد. وقتی پزشک متخصص زمان بیشتری را به هریک از بیماران اختصاص می‌دهد، احتمال خطا کمتر و درمان بیمار با موفقیت بیشتری همراه است.

صدور کارت هوشمند سلامت از خبر‌های جدید اعلام شده در حوزه درمان است که از آن به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های توسعه فناوری اطلاعات در عرصه بهداشت و درمان نام برده شده است. آیا کارت هوشمند می‌تواند کلیدی برای شناسایی افرادی باشد که بر اثر سانحه در صحنه تصادف بیهوش شده‌اند و به هیچ اطلاعاتی درباره آنها دسترسی نداریم؟

بهمن‌آبادی: اگر یک سیستم اطلاعاتی مبتنی بر هوش بیمارستانی داشته باشیم، حجم کار پزشک متخصص کمتر شده و می تواند وقت بیشتری را به تشخیص بیماری‌ها اختصاص ‌‌دهد و در‌نتیجه فرآیند درمان بهتر انجام می‌شود‌

اگر پرونده سلامت الکترونیک توسعه پیدا کند و نهادینه شود می‌توان امیدوار بود بتوان روزی از کارت هوشمند سلامت که عنوان یکی از ضروریات همیشه همراه افراد است به‌عنوان کلیدی برای شناسایی افراد استفاده کرد. البته برای راه‌اندازی این سیستم مشکلات و محدودیت‌هایی وجود دارد که باید از میان برداشته شود. یکی از چالش‌های مطرح در این زمینه، سطح دسترسی‌ها و مسائل امنیتی است که محدودیت‌های بسیاری ایجاد کرده است. ممکن است فردی رضایت نداشته باشد اطلاعات خصوصی او در اختیار مراکز درمانی یا حتی پزشکانی غیر از پزشک معالجش قرار گیرد. اگر این فرد از مقاماتی در سطوح امنیتی باشد بحث امنیت اطلاعات اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با فرض این‌که این محدودیت‌ها به طریقی حل شود با استفاده از کد ملی فرد که کد شناسایی کارت هوشمند سلامت است می‌توان به اطلاعات کاملی درباره فرد دسترسی داشت. البته محل دسترسی به این اطلاعات متفاوت است. ممکن است سطح دسترسی برای بیمارستان‌ها تعریف شده باشد که در این صورت پس از مراجعه فرد به بیمارستان این اطلاعات قابل دسترسی است یا این‌که ممکن است سطح دسترسی برای آمبولانس‌های اورژانس تعریف شده باشد. یکی از مباحثی که در کنفرانس امسال توسط مدیر عامل انجمن تله مدیسین آمریکا مطرح شد این بود که یک آمبولانس پیش از رسیدن به مرکز درمانی چه کارهایی می‌تواند برای فرد آسیب‌دیده انجام دهد. در این صورت تشخیص و شناسایی بیمار در آمبولانس انجام شده و پیش از رسیدن به مرکز درمانی با آن مرکز تماس گرفته می‌شود تا تیم اورژانس از پذیرش بیمار در آن مرکز درمانی مطمئن شود. به این ترتیب آمبولانس اورژانس می‌تواند رساندن بیمار به بیمارستان را براحتی مدیریت کند.

یکی از فناوری‌های جدید مطرح شده در زمینه شناسایی افراد، استفاده از نشانگرهای بیولوژیکی است. به نظر شما استفاده از نشانگرهای بیویوژیکی نظیر اثر انگشت نمی‌تواند روش مناسبی برای شناسایی شخص آسیب‌دیده و سوابق پزشکی وی در صحنه تصادف باشد؟

برای دسترسی به اطلاعاتی درباره وضعیت بیمار نقطه دسترسی که می‌تواند در داخل آمبولانس اورژانس یا مرکز درمانی باشد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. دسترسی به ابزارها و خدمات مبتنی بر شناسایی افراد با استفاده از نشانگرهای بیولوژیکی و تفسیر اطلاعات ثبت شده از طریق حسگرها مستلزم صرف هزینه‌های بالایی است. امکان استفاده از این سیستم در همه آمبولانس‌ها وجود ندارد، اما می‌توان در سطح بیمارستان‌ها از این ابزارها و خدمات استفاده کرد. البته باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که در مراحل اولیه تشخیص براساس علائم و شواهدی که بیمار بروز می‌دهد، انجام می‌شود و در مراحل بعدی لازم است به اطلاعات بیشتری درباره بیمار دسترسی داشته باشیم.

در صحبت‌هایتان به این موضوع اشاره کردید که اجرای طرح پرونده الکترونیک سلامت و شبکه ملی سلامت از زیرساخت‌های اصلی ورود حوزه سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عرصه الکترونیک است. در این زمینه تا چه حد موفق بوده‌اید؟

طرح کارت ملی سلامت اخیرا راه‌اندازی شده است و باید مدت زمانی که به‌عنوان مرحله آزمایشی در نظر گرفته شده سپری شود تا به نتیجه برسیم در این زمینه چه کاستی‌هایی وجود دارد. اما در فضای الکترونیک، بحث امنیت اطلاعات خیلی مهم است و باید مشخص شود چه کسانی به چه بخش از این اطلاعات می‌توانند دسترسی داشته باشند. در این زمینه هنوز مشکلات و محدودیت‌های بسیاری وجود دارد، اما شبکه ملی سلامت که مدتی است راه‌اندازی شده در گام‌های اولیه است و بتدریج باید خطاهای موجود در آن برطرف شود تا بتوانیم به هدف نهایی پرونده الکترونیک سلامت برسیم.

چشم‌انداز آینده بیمارستان‌های الکترونیکی و تله مدیسین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دبیرخانه دائمی مرتب تغییرات ایجاد شده در این زمینه را بررسی می‌کند و چشم‌انداز خوبی برای این حوزه می‌بیند. از زمان برگزاری سمپوزیوم‌های بین‌المللی بیمارستان‌های الکترونیکی و تله مدیسین موج جدیدی در این راستا ایجاد شده که برای موفقیت باید بتوانیم هماهنگ با این موج حرکت کنیم.

اگر زمینه‌ای فراهم شود تا بتوانیم توانمندی‌های داخلی را در این زمینه به نمایش بگذاریم، ایجاد انگیزه می‌شود. البته هنوز در این زمینه در مقایسه با دیگر کشورها جایگاه خوبی نداریم که البته منطقی است. میان این موضوع در کشور ما بتازگی مطرح شده است و همچنان برای این‌که با دیگر کشورهایی که در این زمینه پیشگام بوده‌اند در یک سطح قرار گیریم، راهی طولانی پیش‌رو داریم، اما اگر اینترنت داخلی یا شبکه ملی راه‌اندازی شود سرعت دسترسی به داده‌ها افزایش یافته و مشکلات موجود در این زمینه تا حد زیادی برطرف می‌شود. تا استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم. معرفی دستاوردها انگیزه ایجاد می‌کند و وارد شدن در فضای رقابتی می‌تواند تضمین‌کننده پیشرفت ما باشد. اگر با این دید راه را ادامه دهیم چشم‌انداز خوبی داریم.

فرانک فراهانی‌جم