فهم سواد اطلاعاتی

اصطلاح سواد اطلاعاتی بعضی اوقات ترجیحا به عنوان اطلاعات مناسب و بطور عموم به عنوان توانایی دسترسی , ارزیابی , سازماندهی واستفاده از اطلاعات در یك تنوع از منابع تعریف شده است برای اینكه كسی دارای سواد اطلاعاتی گردد باید چگونگی وضوح یك موضوع یا ناحیه ای از دستورالعملهای مورد نیاز را بشناسد

● مقدمه

ما دانشكده ها ،كتابخانه ها و منازلمان را با فناوریهای الكترونیكی مجهز نموده ایم اما آیا ما دانشجویان و اساتید را در برابر اطلاعاتی كه سخت آنهارا مورد حمله قرار می دهند بوسیله این فناوریها مجهز نموده ایم؟ چه اتفاقی می افتد هنگامی كه دانشجو می تواند اطلاعات بیشتری از اینترنت بدست آورد آیا در گذشته اطلاعات بوسیله یك استاد یا یك تكست بوك انتقال پیدا می كرد؟ یك دانشجو در هنگام برخورد با اطلاعات زیاد و ممكن چه باید انجام دهد؟ كدام اطلاعات قابل قبول می باشد و كدام قابل قبول نیست؟

امروزه با دسترس بودن اطلاعات درست و غلط زیاد هركسی را در راستای سیستم آموزشی قرار می دهد یا نمی دهد- باید نه تنها مهارتهای خواندن و مهارتهای كامپیوتری داشته باشد بلكه همچنین می بایست مهارتهای اطلاعاتی هم داشته باشد.

● سواد اطلاعاتی چیست؟

اصطلاح سواد اطلاعاتی بعضی اوقات ترجیحا به عنوان اطلاعات مناسب و بطور عموم به عنوان توانایی دسترسی ، ارزیابی ، سازماندهی واستفاده از اطلاعات در یك تنوع از منابع تعریف شده است برای اینكه كسی دارای سواد اطلاعاتی گردد باید چگونگی وضوح یك موضوع یا ناحیه ای از دستورالعملهای مورد نیاز را بشناسد. انتخاب اصطلاحات مناسبی را برای روشنی مفهوم یا موضوع مطابق دستورالعمل یك خط مشی جستجو انتخاب كند كه منابع مختلف اطلاعاتی و روشهای متنوعی كه اطلاعات را سازماندهی می نماید فرموله كند.

داده های جمع شده را برای ارزیابی ، تناسب ، كیفیت و مفید بودن تحلیل نماید و بطور صحیح اطلاعات را به طرف دانش سوق دهد(انجمن كتابداری امریكا۱۹۸۹)این شامل یك فهم عمیق از چطور و كجا اطلاعات را پیدا كردن می شود. توانایی قضاوت دراطلاعات هدفدار و محتاطانه می باشد ، چطور بهترین اطلاعات می تواند به نشان دادن مشكل یا انتشار آن در یك دست كمك نماید.

سواد اطلاعاتی همانند سواد كامپیوتری كه نیازمند شناخت فناورانه است واینكه چطور نرم افزار و سخت افزاری را بسازیم نیست یا سواد كتابخانه كه نیازمند توانایی استفاده از مجموعه كتابخانه و خدماتش می باشد نیست. همچنین یك ارتباط قوی متعلق به همه این مفاهیم وجود دارد. هر كدام از این سوادها چندین سطح از تفكر را بصورت حیاتی نیاز دارند. اما در مقایسه با سواد كامپیوتری سواد اطلاعاتی صرفا به آنسوی دسترسی داشتن به دانش چطور استفاده نمودن از فناوری می رود زیرا فناوری تنها كیفیت آموزش تجربی را تضمین نمی نماید. ودر مقایسه با سواد كتابخانه ای ، سواد اطلاعاتی بیشتر از جستجو در یك فهرست پیوسته یا مواد مرجع دیگرمی باشد زیرا سواد اطلاعاتی یك تكنیك نیست بلكه یك هدف برای آموزشگران می باشد.(گیلتن۱۹۹۴)

سواد اطلاعاتی به یك آگاهی از روشی كه سیستم های اطلاعاتی كاربردی و ارتباط دینامیك بین یك نیاز اطلاعاتی ویژه و منابع و كانالهای مورد نیاز به منظور رضایت آن نیاز مورد نیاز است.

● چرا باید سواد اطلاعاتی را مورد بحث قرار دهیم؟

نیاز به ارزیابی مقبولیت اطلاعات چیز جدیدی نیست اما اخیرا اغلب آموزشگران منتظرند تا بدقت چندین مجموعه از مواد مرجع انتخابی در كتابخانه های دانشگاهی و عمومی را كه شاخه محدودی از متون وسیع مورد توافق را در كلاس درس یا در كتاخانه شخصی مورد بحث قرار دهند. بهرحال اززمانی كه هر كسی می تواند یك صفحه وب بسازد، برای مثال شما چطور می توانید بگویید اطلاعات مورد اطمینان است یا نه؟یك نكته حیاتی در باره استفاده از اینترنت این است كه اطلاعات پستی خصوصی نیازمند گذر از قید و بندهای ویراستاری رسمی یازیر گذر هر نوع از چك حقایق نیست. بی میلی در جستجوی اطلاعات از منابع قابل اطمینان ودرست از قبیل كتابهای خوب نمایه شده یا اطلاعات وسوسه انگیز نتایج كامپیوتری اما كیفیت پایین حاصل می شود نه تنها ما باید آموزشگران با بصیرتی باشیم بلكه علاوه بر آن ما باید بطور مداوم آموزش ببینیم. اگر چه در این جهان تغییراتی بصورت افزایشی صورت گرفته است بنابراین نیاز به یادگیری احساس می شود. تغییرات هولناكی هم در میزان وهم در تنوع منابع اطلاعاتی دیده می شود ، تغییرات وسیعی در فناوری ایجاد شده كه روی زندگیمان از بانكداری گرفته تا مراقبت پزشكی و هرچیز دیگری تاثیر می گذارد. ما نیاز داریم برای دانستن بیشتر و یادگیری بیشتر در جهان اطرافمان تغییر را بپذیریم. طبق یافته های بریویچ و جانز در سال ۱۹۹۳ سواد خواندن بصورت رسمی ، نوشتن و دلایل حسابگرانه برای یادگیری در طول دوران زندگی سودمند می باشند. كمیت افزایش اطلاعات از همه منابع و فشار به منظور ابقا در یك حالت استمرار از مفاهیم یادگیری مداوم كه ما باید دراستفاده از اطلاعات مهارت داشته باشیم. نیاز به شروع واستفاده از اطلاعات در تمامی حالتهای زندگی احساس و فراهم آوری سواد اطلاعاتی مناسب باید با فراهم آوری سوادهای دیگربا هم آمیخته شوند(دارچ و دیگران سال ۱۹۹۷ )

● مشكلات آموزشی

با سواد اطلاعاتی شدن یك فرایند موثر است ، ایجاد جستجو در خارج از حیطه دانش از چندین منبع نسبت به دریافت و گزارش حقایق انفعالی ، روش استاد باید دانش یك مربی یا راهنما را افزایش دهد.(انجمن رسانه آموزشی ویسكانسین) استادان ، پروفسورها ، استادیاران ، كتابداران ، مدیران وجامعه باید برای همكاری توسعه روشهایی كه نه تنها مشكلات دانشجویان در استفاده از مواد كلاس درس بلكه همچنین در استفاده منابع اجتماع زیادی را حل نماید.

استادان باید آمادگی اینرا داشته باشند كه به دانشجو تفكر لازم ،مشاهدات جدید هوشمندانه ، خلاق و استفاده گر از اطلاعات آموزش دهند.(لنوكس۱۹۹۳)

هدف اینست ابتدا دانشجویان را برای چگونگی یادگرفتن(یاد بگیرد چگونه آموزش ببیند) آماده نماییم و این مهرتها را در محدوده های دیگر زندگیشان یاد بگیرند بنابراین آنها می توانند جستجوگران و مشتریان اطلاعات سراسر زندگیشان باشند.

استادان در تمامی موضوعات باید نگرش درست ورسمی بایك كوشش در پرسش از یادگیرنده و فرایند پرسش علمی از وی داشته باشند.(لنوكس۱۹۹۳)

این به معنی انتقال چندین مسئولیت در كسب دانش از استاد به دانشچو و مجاز بودن دانشجویان برای توسعه پرسش ها ، خط مشی ها برای جستجوی جوابها و فرموله كردن نتایج می باشد. آن همچنین به معنی داشتن سخنرانیهای كمتر و جایگزینی آنها با خط مشی های كاربردی در سواد اطلاعاتی می باشد.(كمیسیون آموزش عالی۱۹۹۵)

با توافق نظر ، آموزشگران و محققین باید دست به گریبان شوند با تعریف استانداردها و شایستگیهای سازمانیافته با سواد اطلاعاتی روشهای جدید موثری برای استخدام آموزشگران و اندازه گیری نتایج و برخورد این قبیل آموزشی كلرادو(۱۹۹۴) ، انجمن كتابداران آموزشگاهی وانجمن ارتباطات و فناوری آموزشی (۱۹۹۶) ، آموزشگاهای عمومی بلینگهام (۱۹۹۶) شش مهارت بزرگ (ایزنبرگ و بركویتز۱۹۹۰) و دانشگاه ایندیانای پنسیلوانیا(اسلاتر و ناپ۱۹۹۴) انتقال یافته اند.

● مشكلات یادگیری

مقداری از یادگیریهای ما در مجموعه های رسمی چه و كجا پكیجها و مطالب آماده شده می باشند كه ما انهارا یاد می گیریم و بصورت اتفاقی میباشند. اما یادگیریهای زیاد همچنین در مجموعه های غیر رسمی و غیر رسمیانه بصورت خوبی اتفاق می افتند. سواد اطلاعاتی در همه سه نوع جانشینی یادگیری بصورت حیاتی وجود دارد.

با سواد اطلاعاتی شدن شامل یك تغییرموثر و یك روش برای دانشجویان زیادی است كه یادگیری را آموخته اند. اول از همه دانشجویان باید بطور خود آموز در پی یادگیری باشند. این نوع از استقلال ، دانشجویان را در یادگیری موثر آماده می نماید تا مشكل زندگی واقعی را حل نمایند.(برویك و جی۱۹۸۹). همچنین در باسواد شدن اطلاعاتی ، دانشجویان مسئولیت بیشتری را برای یادگیری شخصیشان هم بصورت خصوصی یا در كارهای گروهی میپذیرند.

تحت عنوان دانشجویانی كه شایستگی بیشتری در استفاده از آپشن های منابع اطلاعاتی دارند انها نسبت به روشهای یادگیری و روشهای ترجیهی یكسان سازی دانش آگاهی می یابند(بلكلی و كاریگان۱۹۹۴)

یك روش موفق برای توسعه مهارتهای سواد اطلاعاتی در یادگیری منابع گسترش یافته می باشد كه دانشجویانی را شامل می شود كه مسئولیت بیشتری در قرار گیری منابع بیشماری در جریان یادگیری و پذیرفتن آن می باشند. این نگرش مهارتهای یادگیری دوران زندگی را تكامل می بخشد زیرا دانشجویان در حال یادگیری از همان منابعی كه برای استفاده در زندگی روزانه از قبیل كتابها ، روزنامه ها ، تلویزیون ، پایگاههای اطلاعاتی ، اسناد دولتی ، كارشناسان موضوعی و دیگران هستند(انجمن كتابداران امریكا۱۹۸۹)

گذشته از این ، یادگیری منابع گسترش یافته یك امتیاز بزرگ را فراهم می نماید(آن به دانشجویان اجازه می دهد به منظور انتخاب موادی كه سطوح آكادمیكی شان را و روشهای یادگیری ترجیحی كه اخذ نموده اند تا ویژگی فرایند یادگیری را در دانشجویان بصورت خصوصی كمك نماید).

مسعود بهمن آبادی

نوشته: Barbara Humes

Office of Educational Research

National Institute on Postsecondary Education, Libraries, and Lifelong Learning

مترجم: فرض الله عزیزی

كارشناس علوم كتابداری و اطلاع رسانی

فهم سواد اطلاعاتی[۱]

[۱]این مقاله ترجمه ای است از:

humes, Barbara(۱۹۹۹) understanding information literacy http://www.ed.gov/pubs/UnderLit/index.html

---