ید رادیواکتیو

ید در طبیعت با جرم اتمی ۱۲۱ به وفور در بستر دریاها و بدن حیوانات دریایی یافت می‌شود. فرم رادیواکتیو از این ماده که ید ۱۳۱ است، ناپایدار بوده و به عنوان ماده‌ای رادیواکتیو در …

ید در طبیعت با جرم اتمی ۱۲۱ به وفور در بستر دریاها و بدن حیوانات دریایی یافت می‌شود. فرم رادیواکتیو از این ماده که ید ۱۳۱ است، ناپایدار بوده و به عنوان ماده‌ای رادیواکتیو در تشخیص و درمان، کاربرد دارد.

هورمون تیروکسین که از غده تیروئید ترشح می‌شود دارای ۴ اتم ید در ساختمان خود است و به این ترتیب غده تیروئید طوری طراحی شده که بتواند ید موجود در مواد غذایی‌ای که وارد خون شده است را جذب کند و از آن در تولید هورمون تیروکسین استفاده کند. از همین خاصیت برای درمان ۲ دسته از بیماری‌های پرکاری تیروئید و سرطان‌های تیروئید از ید ۱۳۱ استفاده بسیار خوبی می‌شود.

در حال حاضر ۳ روش درمانی برای بیماری پرکاری تیروئید وجود دارد؛ روش اول استفاده از داروهایی مثل متی‌مازول است که به خوبی بیماری را کنترل می‌کند، ولی در دراز مدت بعد از قطع دارو در بیشتر از نیمی از موارد دوباره بیماری عود می‌کند و روش دوم جراحی تیروئید است که در درمان پرکاری تیروئید بسیار موفق است، ولی ۳ مشکل اساسی دارد؛ اول خط اسکار جراحی که روی گردن به جای می‌ماند و دوم مشکلات حین جراحی و بیهوشی که بخصوص در افراد پیر و بیمار قلبی می‌تواند خطرناک باشد و سوم آسیب به غده پاراتیروئید و اعصاب حنجره. البته هر سه این عوارض وقتی تیم جراحی و بیهوشی ماهر باشند به حداقل می‌رسد.

روش سوم درمان پرکاری تیروئید استفاده از ید رادیواکتیو یعنی ید ۱۳۱ است. در این روش به بیمار، محلول حاوی این ماده خورانده می‌شود. سلول‌های تیروئید پرکار به سرعت ید را جذب می‌کنند. این ماده رادیواکتیو به تدریج با آزادسازی اشعه بتا از خود، سلول‌های تیروئیدی را تخریب می‌کند و بیمار بهبود پیدا می‌کند. امتیازات این روش چیست؟ استفاده از ید رادیواکتیو بسیار آسان است و بیمار هزینه کمی را متحمل می‌شود و عوارض جراحی را ندارد.

از طرف دیگر این روش اشکالاتی دارد؛ اول این که در خانم‌های باردار مطلقا ممنوع است و حتما باید قبل از استفاده، از حامله نبودن بیمار مطمئن شویم، دوم این که بعد از درمان بیمار به احتمال زیاد به کم‌کاری دائمی تیروئید مبتلا شده و باید تا پایان عمر لووتیروکسین مصرف کند، سوم این که در کودکان زیر ۱۰ سال ممنوع بوده و در نوجوانان نیز بهتر است مصرف نشود و چهارم این که بیمار پس از مصرف ید رادیواکتیو نباید تا ۶ ماه باردار شود.

پس از درمان با ید رادیواکتیو، بیمار باید توصیه‌های زیر را عمل کند:

ـ تا یک هفته از تماس نزدیک (۲ متر) با خانم‌های باردار و کودکان پرهیز کند.

ـ تا یک هفته از تماس نزدیک و طولانی (بیش از ۲ ساعت) با همه افراد پرهیز کند.

ـ حمام و توالت را پس از مصرف کامل بشوید و سیفون را ۲ بار بکشد.

ـ از مسافرت‌های بیش از یک ساعت که مستلزم نشستن کنار دیگران است، پرهیز کند.

معمولا بیماران می‌توانند بعد از دریافت ید رادیوکتیو از بیمارستان مرخص شوند ولی برای احتیاط و اطمینان از تماس نداشتن با زنان باردار و کودکان حداکثر ۲ روز بستری می‌شوند.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی