اهمیت آموزش

ناآگاهی سبب گسترش بیشتر بیماری می شود موثرترین روش مبارزه با این روند «آموزش» است آموزش همیشه بخش مهمی از اقدامات رویارویی با بیماریها به ویژه ایدز است كه گاهی مورد غفلت قرار می گیرد اگر افراد بدانند كه برخی رفتارها و بی احتیاطی های كوچك چه آسیبهای بزرگ و جبران ناپذیری به آنها خواهد رساند, به احتمال بسیار از آن رفتارها دست خواهند كشید

ارزیابی برنامه های آموزش سلامت در نقاط مختلف جهان نشان دهنده كارآمد بودن این برنامه ها و كاهش رشد شمار مبتلایان به ایدز بوده است. مثلا در برخی كشورهای غربی، تایلند و اوگاندا می توان گفت كه گسترش سریع ایدز تا حد زیادی مهار شده است. یكی از عوامل بسیار مهم این موفقیت، آموزش همگانی گسترده و درست بوده است.

* چگونه می توان به رفتارهای سالم یا سلامت رفتاری دست یافت؟

برای رسیدن به رفتارهای سالم باید مراحل زیر را پشت سر گذاشت:

۱- آگاهانیدن: پیش از هر چیز ضروری است مردم اطلاعات درست و معتبری درباره ایدز و بیماریهای آمیزشی داشته باشند. نکته مهم آن است که اطلاعات باید به صورت کاملا صادقانه در اختیار آنان قرار گیرد. اغراق در ابعاد مشکل یا بزرگ نمایی عوارض و اثرات منفی باعث بی اعتمادی آنان می شود. نتیجه چنین بی اعتمادیی دور شدن آنان از خانواده و جامعه و تشدید مشکلات خواهد بود.

۲- ایجاد نگرش صحیح: اگر چه داشتن اطلاعات و آگاهی درباره ایدز و یماریهای آمیزشی لازم است، کافی نیست. نمونه آن پزشکی است که با آن که می داند مصرف سیگار منجر به سرطان و بیماری های قلبی-عروقی و... می شود، باز هم سیگار می کشد. به همین دلیل گامی فراتر از مرحله آگاهی و اطلاعات ضروری است و باید تغییر نگرش صورت گیرد. نگرش مثبت نسبت به مصرف مواد مخدر یا ارتباط های پرخطر می تواند به گسترش اینها بینجامد.

۳- مهارت آموزی یا توانمندسازی رفتاری: اگر چه وجود آگاهی و نگرش مناسب در زمینه رفتارهای پرخطر لازم است، کافی نیست. آیا برای رانندگی در سطح شهر کافی است که اطلاعات نظری در مورد اتومبیل داشته و به رانندگی بسیار علاقمند باشید؟ آیا تنها با گوش دادن به اطلاعاتی درباره رانندگی یا خواندن کتابی در این زمینه می توان راننده شد؟ مسلما نه. بلکه، باید مدتی را به تمرین عملی رانندگی پرداخت و این مهارت را آموخت و بر آن مسلط شد. در مورد مهارت یا توانایی های سالم زیستن نیز چنین است و علاوه بر آگاهی و نگرش نیاز به مهارت نیز وجود دارد.

* رفتارهای پرخطر

چرا از آموزش به عنوان راهكاری اساسی برای رویارویی با ایدز و بیماریهای آمیزشی یاد میشود؟ برای سالم زیستن و پیشگیری از بیماریها نخست افراد باید شیوه های زندگی سالم را بیاموزند. بنابراین یكی از هدفهای مهم این آموزشها، پیشگیری است. رمز پیشگیری، پرهیز از رفتارهای پرخطر است. رفتارهایی که می‌توانند خطرهایی برای حال و آینده زندگی ما ایجاد کنند، «رفتارهای پرخطر» یا رفتارهای ناسالم نامیده می‌شوند. سیگار کشیدن، اعتیاد، روابط جنسی بی‌محابا، نجوشاندن کنسرو غذا پیش از مصرف، نوشیدن الکل، ورزش نکردن، زیاده روی در خوردن غذاهای ناسالم و بی‌ارزشی مانند پفک، رانندگی با سرعت غیرمجاز، عدم استفاده از کلاه و کمربند ایمنی، عدم استفاده از دودکش مناسب برای وسایل گرمایشی، جوشکاری بدون ماسک محافظ و بسیاری موارد دیگر نمونه‌هایی از رفتارهای پرخطر هستند که می‌توانند سلامت انسان را به خطر بیندازند و حتی سبب مرگ شوند. رفتارهایی که در مقابل این مثالها قرار می‌گیرند رفتارهای سالم نام دارند.گاهی امكان ندارد یک بیماری را به طور کامل از میان برداشت و ریشه‌کن کرد، بلکه می‌توان با کاهش رفتارهای پرخطر و زندگی به شیوه ای سالم، تاحد امکان از ابتلا به آن بیماری جلوگیری نمود. بیماریهای قلبی و ایدز مثالهای خوبی در این زمینه هستند. مهمترین راه کنترل بیماری ایدز بهداشت جنسی، خویشتنداری و پرهیز از هر گونه رابطه جنسی بی‌محابا است.

* روش های پیشگیری

-الف) مهارتهای رفتاری

مهارتهای رفتاری لازم برای پیشگیری از اچ.آی.وی / ایدز کدامند ؟

تصمیم گیری

یکی از مهارت های مهم سالم زیستن، مهارت تصمیم گیری است. این مهارت به افراد کمک می کند تا موقعیت های تصمیم گیری درباره انجام دادن یا ندادن رفتارهای پرخطر را شناخته، و پیامدهای هر اقدامی را پیش از انجام آن دریابند تا بتوانند تصمیم درستی بگیرند و سلامت خود را تضمین کنند. تصمیم گیری منطقی تنها تصمیم گیری سالم است که براساس تفکر نقادانه، بررسی، و ارزیابی صورت می گیرد.

حل مسأله

مهارت حل مسئله به افراد کمک می کند تا به صورت منطقی و منظم به حل مسائل و مشکلات خود بپردازند. . هر چه مهارت فرد در حل مسئله بیشتر باشد، در زندگی خود موفق تر و سالم تر خواهد بود. ضعف یا ناتوانی در مهارت حل مسئله با مشکلات و مسائل مهم بهداشتی و اجتماعی مرتبط است از جمله خودکشی، اعتیاد، ابتلا به ایدز و بیماریهای آمیزشی، بزهکاری و... تحقیقات نشان می دهند

قاطعیت

قاطعیت را ابراز وجود، جرات ورزی یا جسارت نیز می نامند. و عبارت است از ایستادگی بر نظرات شخصی و بیان افکار، احساسات، و باورها به صورت مستقیم، صادقانه، و متناسب به گونه ای که به حقوق دیگران نیز احترام گذاشته شود.

در رفتار قاطعانه باید اصول زیر رعایت شده باشد:

· رفتار قاطعانه از نظر اجتماعی پسندیده است.

· در رفتار قاطعانه آرامش، احساسات، و حقوق دیگران در نظر گرفته می شود.

· رفتار قاطعانه بیان صادقانه و مستقیم افکار و احساسات است.

* چگونه قیافه قاطعانه به خود بگیریم؟

حالت بدن و چهره فرد در رفتار قاطعانه اثر مهمی دارد. هر چه حالت بدن و صورت فرد جدیت و قاطعیت وی را بیشتر منعکس کند، او نتیجه بهتری خواهد گرفت. افراد خجالتی و کمرو معمولا از نگاه کردن به چهره فرد مقابل می گریزند یا با حالت خیره به دیگران نگاه می کنند. برای آن که فرد قاطعیت خود را نشان دهد و بتواند در این زمینه موفق باشد، ضروری است که سر خود را بالا نگاه دارد و به چشمان فرد مقابل خود نگاه کند. فراد خجالتی و کمرو در ارتباطات اجتماعی خود با دیگران به اندازه ای دچار ناراحتی می شوند که رنگ صورت آنها می پرد، یا سرخ می شوند و علایم اضطراب و ناراحتی از چهره آنها مشخص است. در حالی که، برای بیان قاطعیت لازم است که حالت چهره، پیشانی، و صورت بدون گرفتگی و انقباض باشد. در چنین شرایطی، فرد جدیت و قاطعیت خود را بهتر نشان می دهد. حالت قوز کرده و خمیده نشان دهنده اضطراب و ناراحتی است و قاطعیت و جدیت فرد را نشان نمی دهد. بدین منظور، ضروری است که حالت بدن، شانه ها، فرم دست ها، و حتی حرکات بدن فرد نیز نشان دهنده جدیت و قاطعیت فرد در برخوردهایش باشد.

چگونه بیان قاطعانه داشته باشیم؟

افرادی که در مهارت قاطعیت ضعف دارند، جویده جویده صحبت می کنند، مِن و مِن می کنند، گفتار آنان پر از مکث و تکرار است. این عده، معمولا مرتب از دیگران معذرت خواهی می کنند؛ دلیل تراشی می کنند؛ حاشیه می روند، و.... در حالی که، در رفتار قاطعانه فرد جدیت خود را نشان می دهد. به همین دلیل، پاسخ قاطعانه باید روان و سیال باشد. چنین پاسخی حاکی از تسلط و جدیت فرد در برخوردهایش است. درضمن برخلاف آن چه تصور می شود، پاسخ قاطعانه بسیار کوتاه و مختصر است. دلیل تراشی، بهانه آوردن، معذرت خواهی، و... نه تنها نشانه ناتوانی در قاطعیت است، بلکه باعث طولانی شدن گفتار می شود که خود مقاومت در برابر فشارهای اطرافیان را کاهش می دهد. به همین دلیل، همیشه کوتاه ترین پاسخ را انتخاب کنید. پاسخ قاطعانه پاسخی کوتاه و موثر است. یعنی کم ترین حدی از پاسخ که اثربخش است. مثلا هنگامی که دوستان فردی را تحت فشار قرار داده اند که مواد مخدر مصرف کند، کوتاه ترین پاسخ موثر گفتن یک «نه» است و بس، نه آن که فرد شروع به معذرت خواهی کند و دلایل متعددی را مطرح کند.افرادی که قاطعیت کمی دارند، با درنگ و تاخیر جواب می دهند. حتی گاهی ممکن است که بعد از چند روز دریابند که چگونه باید عمل می کردند. چنین تاخیرهایی نشان دهنده تردید و تزلزل فرد است. در حالی که، در رفتار قاطعانه فرد بدون تاخیر و در زمان مناسب واکنش مناسب را انجام می دهد. انواع مختلفی از گفتار قاطعانه وجود دارد. همان طور که گفته شد گفتار قاطعانه کوتاه و موثر است. در گفتار قاطعانه لازم نیست فرد دلایل خود را برای دیگران توضیح دهد، بلکه مهم است که کوتاه، جدی، و محکم صحبت کند.دوست من اصرار دارد که برنامه‌ام را عوض کنم و همراهش به سینما بروم، در حالی که من برنامه ریزی کرده‌ام که درس بخوانم. چه باید بکنم؟

در این مواقع می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

از پیشنهاد او تشکر کنید، و دیدگاه خود را مطرح کنید.

مثال: از این که مرا به سینما دعوت می کنی ممنونم، ولی نمی توانم بیایم.

با او همدلی کنید، و دیدگاه خود را مطرح کنید.

مثال: می دانم که دوست داری با هم به سینما برویم، ولی نمی توانم بیایم.

فقط بگویید« نه» و بس.

یک دلیل بیاورید؛ فقط یک دلیل نه بیشتر.

مثال: نمی توانم سینما بیایم، چون برنامه ریزی کرده ام که به درس هایم برسم.

مطرح کردن پیشنهادی که مورد قبول دو طرف باشد

مثال: امروز نمی توانم بیایم، ولی شاید روز دیگری بتوانیم با هم سینما برویم.

عوض کردن موضوع صحبت

مثال: راستی نظرت درباره فیلم دیشب چیست؟

راستی امروز در دانشگاه چه خبر بود؟

---