اقتصاد ملت بی کشور

تحلیلی بر کمک ۴ ۷ میلیارد دلاری به فلسطینی ها

برنار کوشنر» وزیر خارجه فرانسه اعلام کرده که اعطا‌کنندگان کمک‌های بین‌المللی در کنفرانسی در پاریس، قول یک کمک‌ ۷/۴‌ میلیارد دلاری را به فلسطینی‌ها داده‌اند. بانک جهانی و محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی خواستار یک کمک ۵/۶ ‌میلیارد دلاری تا سال ‌ ۲۰۱۰‌برای کمک به توسعهء اقتصاد پایدار برای کشور آتی فلسطین شده بودند.

بانک جهانی به دین منظور با ارایهء یک طرح اصلاحات برای مناطق خودمختار فلسطین موافقت کرده است. در این طرح پنج میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار کمک توسعه‌و عمران در سه سال آینده در نظر گرفته شده و این طرح به کنفرانس بین‌المللی کشورهای یاری‌دهنده که در پاریس برگزار شد، ارایه شد و نظر شرکت‌کنندگان برای تصویب آن جلب شد.

بانک جهانی با رایه این گزارش و پیش از نشست پاریس، در مورد مشکلات اقتصادی مردم و گسترش فقر در مناطق فلسطینی هشدار داده بود. بانک جهانی اعلام کرده در صورتی که اسراییل از اعمال محدودیت بر مناطق فلسطینی دست برندارد، فقر در این منطقه گسترش می‌یابد. در صورتی که اسراییل محدودیت‌های تجاری خود برای فلسطینی‌ها و محدودیت در آزادی رفت و آمد برای آن‌ها را لغو نکند، آن‌گاه وضعیت اقتصادی در کرانهء باختری رود اردن و نوار غزه رو به وخامتی فزاینده خواهد گذاشت.

بر اساس ارزیابی‌های بانک جهانی، در صورتی که اسراییل به تحریم‌ها و محدودیت‌های خود پایان دهد، آن گاه اقتصاد مناطق فلسطینی طی سال‌های آینده به یک شاخص رشد دو رقمی دست خواهد یافت. در صورتی که اسراییل از لغو محدودیت‌ها سرباز زند، آن گاه با رقم پنج میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار نیز نمی‌توان مانع از روند سقوط اقتصادی شد، به طوری که سالانه به میزان دو درصد، اقتصاد این مناطق رو به نزول خواهد گذارد. در چنین شرایطی است که فقر گسترش پیدا خواهد کرد.

در شرایط کنونی دولت اسراییل با وجود آغاز یک روند گفت‌وگوهای صلح، حاضر نیست در مورد دیوار حائل، مسدود ساختن جاده‌ها و استقرار پاسگاه‌های کنترل که کرانهء غربی و نوار غزه را از اسراییل جدا می‌کنند، عقب‌نشینی کند. نگرانی اسراییل از این است که با گسترش مبادلات تجاری با اسراییل یکبار دیگر موج سوءقصدها آغاز شود، زیرا که این کشور به نیروهای امنیتی فلسطینی اطمینان ندارد.

بر اساس محاسبات بانک جهانی، اگر تحریم اقتصادی غرب ادامه یابد، سال ۲۰۰۷ سیاه‌ترین سال تاریخ تشکیلات خودگردان فلسطین خواهد بود. بانک جهانی اعلام کرده: تحریم‌های اقتصادی غرب و محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت اسراییل، می‌تواند سبب شود که امسال میانگین درآمد مردم فلسطین به ۴۰ درصد کاهش و ضریب فقر در میان آن‌ها به ۶۷ درصد افزایش یابد. مدیر منطقهء خاورمیانه بانک جهانی در این مورد می‌گوید: «ما در کرانهء باختری رود اردن و نوار غزه با یک بحران جدی روبه‌رو هستیم. این بحران، همهء تلاش‌هایی را که ظرف ۱۳ سال گذشته برای پیشرفت فلسطین انجام شده است به خطر می‌اندازد.»

بانک جهانی در مطالعات خود به این نتیجه رسیده است که اگر سیاست عمرانی بین‌المللی تغییر نکند، تا سال ۲۰۰۸ بحران اقتصادی فلسطین به صورتی دردناک اوج خواهد گرفت. تا ۷۴ درصد مردم فلسطین ممکن است به زیر خط فقر کشانده شوند. این در حالی است که در سال ۲۰۰۵ تنها ۴۴ درصد فلسطینی‌ها در زیر خط فقر قرار داشتند.

از تاریخ تاسیس تشکیلات خودگردان فلسطین، ۱۵ سال می‌گذرد. پیمان صلح فلسطین و اسراییل در سال ۱۹۹۳ در اسلو منعقد شد. به موجب این پیمان، بخش‌هایی از کرانهء باختری رود اردن و نوار غزه به تشکیلات خودگردان تعلق یافت اما این کم‌تر از سرزمین‌هایی بود که به لحاظ تاریخی به فلسطینی‌ها تعلق دارد. به موجب همین پیمان، قرار بود اختلافات مربوط به بیت‌المقدس، بازگشت آوارگان فلسطینی، شهرک‌های یهودی نشین، تقسیم آب، تعیین مرزهای نهائی و سرانجام تشکیل کشور مستقل فلسطین، در نشست‌های بعدی مورد حل و فصل قرار گیرد اما اسراییل به تعهداتی که در اسلو سپرده بود عمل نکرد و هربار برای انجام این تعهدات شرایط تازه‌ای را پیش پای فلسطینی‌ها گذاشت.

از زمان تولد تشکیلات خودگردان فلسطین، جهان غرب، سالانه نزدیک به یک میلیارد دلار کمک در اختیار این تشکیلات قرار می‌داد. تا پیش از درگذشت یاسر عرفات، مجامع جهانی اغلب مسوولان تشکیلات خودگردان را به فساد مالی متهم می‌کردند اما کمک‌ها ادامه یافت و فلسطینی‌ها توانستند شرایط زندگی خود را اندکی بهبود بخشند. در ماه مارس دو سال پیش، پس از انتقال قدرت سیاسی به جنبش حماس، سازمان ملل، اتحادیهء اروپا و آمریکا کمک‌های نقدی خود را به فلسطین قطع یا محدود کردند و زمینه‌ساز بحرانی شدند که نتایج آن را اکنون بانک جهانی ترسیم کرده است.

هدف غرب از قطع کمک‌های مالی و عمرانی، زیر فشار قرار دادن جنبش حماس بود. از رهبران این جنبش خواسته شد که به اقدامات خشونت‌آمیز علیه اسراییل پایان بدهند و این کشور را به رسمیت بشناسند. از حماس همچنین خواسته شد که اساسنامهء خود را اصلاح کند. در اساسنامهء این تشکیلات، خواست نابودی اسراییل مطرح شده است.

رهبران حماس، در آغاز به مقاومت در برابر این خواست برخاستند اما در ماه‌های اخیر، رهبران حماس ومحمود عباس رییس تشکیلات خودگردان، که در برابر اسراییل موضعی معتدل دارد و مورد اعتماد غربی‌ها است، تلاش‌های گسترده‌ای را برای پایان دادن به بحران آغاز کرده‌اند. به نظر می‌رسد اندیشه تشکیل دولت وحدت ملی در فلسطین آخرین تحول و امید برای پایان دادن به فشار‌های مالی خارجی است تا فلسطینی‌ها از دشوارترین سال مالی خود عبور کنند.

از طرف دیگر مناطق فلسطینی تا حد زیادی به یاری‌های خارجی وابسته هستند. اتحادیهء اروپا به عنوان مهم‌ترین کمک‌کننده به فلسطینی‌ها اعلام کرده که به کمک‌های مالی و غیرمالی خود به فلسطین ادامه خواهد داد. بنیتا فررو والدنر- سرپرست دفتر کمک‌های خارجی اتحادیه اروپا- اعلام کرده که کمک‌های نقدی اتحادیهء اروپا به فلسطینی‌ها در هر حال ادامه پیدا خواهد کرد. وی می‌گوید: «طبیعی است که کمک‌های نقدی و جنسی ما به کرانهء باختری و نوار غزه ادامه می‌یابد. هم ارسال سوخت و هم کمک به خانواده‌های بی‌بضاعت ادامه خواهد داشت و به کمک‌های نقدی و جنسی خود به این منطقهء بحران‌زده ادامه می‌دهد و حتی آماده است آن را افزایش دهد.» اتحادیهء اروپا نمی‌تواند بر سیر صلح خاورمیانه اثری تعیین‌کننده داشته باشد اما نمی‌توان نقش و اثر اتحادیهء اروپا را در مناطق فلسطینی منکر شد، زیرا این اروپاست که بیش‌ترین کمک نقدی را به سوی مناطق فلسطینی سرازیر می‌کند. میزان کمک مالی اتحادیهء اروپا امسال به مبلغ یک میلیارد دلار رسید که بالاترین میزان در سال‌های اخیر بود.

نخست وزیر سابق انگلیس و نمایندهء ویژهء گروه چهارجانبه در خاورمیانه نیز برنامهء خود برای اجرای چند پروژهء اقتصادی جدید در مناطق فلسطینی را اعلام کرده است.»

تونی بلر می‌گوید: «بدون امید به رفاه، راه‌حل‌های سیاسی هیچ گاه موفق نخواهند شد.» بلر خبر از اجرای چهار پروژهء بزرگ، از جمله یک منطقهء صنعتی در کرانهء باختری رود اردن و یک سیستم فاضلاب در غزه، داده است. این نخستین طرح جدی بلر از زمان انتصاب به نمایندگی ویژهء گروه چهار جانبه در خاورمیانه است. گفته می‌شود که برنامه‌های بلر ابتکار جدیدی نیست اما اهمیتش در این است که حمایت اسراییل را نیز با خود دارد. اسراییل پیش از این با اشاره به مشکلات امنیتی، انتقال کالا و نیروی کار به سرزمین‌های فلسطینی را شدیدا محدود می‌کرد. بلر از اوایل تابستان امسال و بعد از کناره‌گیری از نخست وزیری انگلیس به عنوان نمایندهء ویژهء گروه چهارجانبهء سازمان ملل، اتحادیهء اروپا، آمریکا و روسیه، در منطقهء خاورمیانه منصوب شد.

در همین حال کمیتهء بین‌المللی صلیب سرخ گفته است که اسراییلیان با روش‌هایی که در پیش گرفته‌اند، فلسطینیان را از داشتن یک زندگی عادی که در شان و منزلت انسان‌هاست محروم کرده‌اند. اظهارات مقامات صلیب سرخ جهانی غیرمترقبه بوده است چون این گروه معمولا موضعی خنثی و غیرسیاسی دارد. صلیب سرخ جهانی می‌گوید که شرایط در نوار غزه و کرانهء باختری رود اردن تا جایی فضاحت بار است که هیچ میزان کمکی واقعا موثر نخواهد بود و فقط اقدام سیاسی فوری جوابگوی این وضعیت است.

باتریس مجوند- مدیر عملیات صلیب سرخ در خاورمیانه- در این رابطه می‌گوید: «دلیل این که ما دست به اقدامی سیاسی زده‌ایم این است که به نظر ما کمک‌های انسانی این مشکل را حل نخواهد کرد. تمام منطقهء نوار غزه به لحاظ اقتصادی در مخمصه قرار دارد و زندگی ساکنان آن به یک کابوس اقتصادی تبدیل شده است. این وضعیتی نیست که سازمان‌های امدادرسانی بتوانند حل کنند. صلیب سرخ می‌گوید که شرایط فلسطینیان رو به وخامت است. این گروه بین‌المللی به ویژه در ارتباط با مقررات محدود کنندهء اسراییلیان برای عبور و مرور از اراضی فلسطینیان ابراز نگرانی کرده است چون این وضعیت دشواری‌های اقتصادی را دو چندان کرده و بر همهء جوانب زندگی فلسطینیان تاثیر سوء گذاشته است. کمیتهء بین‌المللی صلیب سرخ معتقد است که محدودیت‌های اسراییل برای فلسطینیان هزینه انسانی داشته و آن‌ها فقط به اندازه‌ای امکانات دارند که زنده بمانند.