خمیازه ها و لبخندهای ۶۰ روزه ۱۶میلیون جوان ایرانی

عدم دستیابی جوانان به خواسته های طبیعی و بی تفاوتی برخی مدیران جامعه موجب شده است تا این نیروی بالقوه که نیاز به صرف هزینه های آموزشی و تجربه کافی دارد, به دور از هرگونه شور و نشاط و شادی استعداد و سرمایه خود را تلف کند

عدم توجه به سلایق و علایق جوانان امروزی که بیش از گذشته نیاز به تفریح و نشاط و شادی دارند و کمال گرایی و ایده‌آل‌اندیشی مسئولان در چارچوب دیدگاه‌های سنتی خویش نتوانسته است توجه به توان عظیم و فراوان جوان جامعه امروز را به سوی خود معطوف کند و اینکه به راستی چرا جوان فعال و با نشاط و پرانرژی باید دچار آشفتگی هنجاری و یا به عبارتی بی‌تفاوتی به هنجارها شود و شادی کردن را فراموش کند. هرگاه از جوان در محافل نامی برده می‌‌شود مقطعی از زندگی در برابر چشمان انسان به نمایش درمی‌آید که سراسر شور و نشاط است اما به راستی جوان امروز این‌گونه است.

عدم دستیابی جوانان به خواسته‌های طبیعی و بی‌تفاوتی برخی مدیران جامعه موجب شده است تا این نیروی بالقوه که نیاز به صرف هزینه‌های آموزشی و تجربه کافی دارد، به دور از هرگونه شور و نشاط و شادی استعداد و سرمایه خود را تلف کند. برخی روانشناسان معتقدند جوانی که شادی نکند و مرتبا با رویدادهای ناخوشایند و تلخ مواجه شود به نوعی افسردگی دچار می‌شود و این در حالی است که افسردگی هر چند یک بیماری روانی محسوب می‌شود ولی قطعا در تعامل زندگی فرد با جامعه شکل می‌گیرد.

خانواده‌ها و بزرگان آرمان‌گرا و ایده‌آل‌گرایی که قادر به درک نیازها و تمایلات جوانان نیستند و به دور از هرگونه صمیمت با آنان برخورد می‌‌کنند، باید انتظار داشته باشند که اگر زمینه لازم برای شاد زیستن جوانان خود را فراهم نکنند آینده تلخی در انتظار جوانان آنان خواهد بود.با توجه به اینکه ورزش، موسیقی، سرگرمی و تفریح می‌‌تواند به تثبیت شادی در جوانان بینجامد اما در صورتی‌که این گروه سنی دلایل کافی برای تفریح و نشاط نداشته باشد به تدریج سبک زندگی آنان تغییر می‌‌کند و حالت استرس در آنان ایجاد می‌شود و در نهایت به انسانی افسرده تبدیل خواهد شد.

● اوقات فراغت یا بیکاری!

از سوی دیگر، اوقات فراغت، همان واژه تکراری اما پرطرفدار میان جوانان، باردیگر و طبق معمول به مدت سه ماه دغدغه همه جوانان شده است. دغدغه از آن جهت که برای عده‌ای از جوانان، دلپذیرترین لحظات و برای برخی دیگر ملال‌آورترین دقایق محسوب می‌شود؛ این در حالی است که به زعم کارشناسان، در اوقات فراغت است که فرد می‌‌تواند با پسندها و دوست‌داشتنی‌های خود خلوت کند و شخصیت نهایی خود را بازیابد و آن را ابراز کند؛ بنابراین قابلیت‌های فرد، غالبا در عرصه فراغت جلوه‌گر می‌شود و از این رو تمدن معاصر را «تمدن فراغت» نامیده‌اند. برخی افراد معتقدند که فراغت و بیکاری، فرد را به گرفتاری انداخته و از این رو، اسباب و انگیزه‌های بلا و گرفتاری، منبعث از فراغت همراه با بیکاری است و از آن سرچشمه می‌گیرد؛ لذا اوقات فراغت به جای این که ارزش و اعتبار فرهنگی پیدا کند، وسیله‌ای برای لذت‌جویی شده و در نهایت عامل غفلت و فراموشی جوانان می‌شود.

گرچه فراغت، نتیجه گزینش آزادانه انسان در برابر فرصتهای زندگی است، ولی غفلت ازنحوه گذراندن اوقات فراغت جوانان که سرمایه ملی هر جامعه محسوب می‌‌شوند، فاجعه‌ای ملی در برخواهد داشت. به اعتقاد جامعه‌شناسان، یکی از ویژگی‌های اوقات فراغت، آزادی انتخاب و نوع فعالیت است، ولی والدین به تصور این که باید وقت فرزندان خود را لزوما پر کنند، بدون توجه به علایق آنها، کلاس‌های مختلف درسی، هنری، ورزشی، اردو و... را برای آنها تجویز و فرزندانشان را ملزم به شرکت در آن می‌‌کنند که این خود باعث عدم استقبال جوانان می‌‌شود. این در حالی ا‌ست که اگر فراغت از جهتی زیر سلطه و عقیده افراد دیگری غیر از خود جوانان باشد، دیگر فراغت محسوب نمی‌‌شود؛ چراکه به عقیده کارشناسان، افراد در این ساعات، دست به گزینش می‌زنند و در برابر فرصتهای پیش روی خود، انتخاب می‌‌کنند.

دانستن این نکته که جوان در اوقات فراغت خود دست به چه انتخاب‌هایی می‌‌زند، از اهمیت ویژه ای برای دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان امور جوانان برخوردار است. تحقیقات اجتماعی نشان می‌‌دهد که یکی از عوامل مهم بزهکاری در جوانان، خالی بودن اوقات فراغت آنهاست و بویژه در این ایام است که زمینه‌های بزهکاری اجتماعی شکل می‌‌گیرد؛ بنابراین برنامه‌ریزی در این زمینه مکمل برنامه‌های رسمی تربیتی جوانان است. بر اساس بررسی‌های انجام شده، به دلیل گران‌شدن روشهای فعال و ترویج روحیه انزواطلبی در جوانان و محدودیت فضاها و امکانات برای گذراندن اوقات فراغت در سالهای اخیر، گرایش به سمت گذراندن غیرفعال اوقات فراغت دربین جوانان بیشتر شده که این امربا اهداف فعالیتهای اوقات فراغت درتضاد است.

● ۷۳درصد جوانان فعالیت مذهبی ندارند!

از سوی دیگر، سازمان ملی جوانان اعلام کرد: ۶/۷۳ درصد جوانان در ایام فراغت به فعالیت مذهبی نمی‌‏پردازند و میانگین زمان اختصاصی کسانی که در اوقات فراغت خود به فعالیت‌‏ها و امور مذهبی مشغول هستند، ۲ ساعت و ۵۴ دقیقه است. در آخرین پژوهش ارائه شده از سوی سازمان ملی جوانان در خصوص اوقات فراغت که «پیمایش ملی جوانان و اوقات فراغت» نام دارد، آمده است: حدود ۵/۶۵ درصد جوانان سازمان‌‏های متولی اوقات فراغت را نمی‌‏شناسند. در این پژوهش که در آن جوانان ۱۱ استان کشور حضور داشته‌‏اند، خاطرنشان شده است: ۸/۶۵ درصد پاسخ‌‏گویان از برنامه‌‏های اجرا شده سازمان‌‏های مسئول اوقات فراغت استفاده کرده‌‏اند.همچنین، برپایه این پژوهش، ۶/۶۶ درصد جوانان معتقدند؛ خواسته‌‏ها و نیازهای جوانان در طراحی برنامه‌‏های فراغتی ملاک عمل نیستند و ۹/۵۶ درصد آنان نیز تمایل زیادی جهت مشارکت در طراحی و تدوین برنامه‌‏های فراغتی دارند.

براساس نتایج «پیمایش ملی جوانان و اوقات فراغت» که ۶/۷۲ درصد شرکت‌‏کنندگان در آن مجرد و ۷/۷۳ درصد آنان غیرشاغل بوده‌‏اند، مهمترین برنامه‌‏های مورد علاقه جوانان، در زمان فراغت به ترتیب، برنامه‌‏های ورزشی با ۷/۴۶ درصد، سیاحتی و گردشگری با ۹/۱۹ درصد و فعالیت‌‏های هنری- دستی با ۵/۱۶ درصد است. همچنین، ۹/۷۰ درصد جوانان بیان کرده‌‏اند که در زمان فراغت به مطالعه می‌‏پردازند و میانگین مطالعه در طول هفته ۷ ساعت و ۱۴ دقیقه است. طبق این گزارش، موضوعات مورد علاقه جوانان برای مطالعه در هنگام فراغت، اکثرا رمان و داستان با ۱/۳۲ درصد، موضوعات تخصصی با ۱۴ درصد و شعر و ادب با ۱۳ درصد است. این گزارش حاکی است، ۴/۶۰ درصد جوانان در هنگام فراغت به مطالعه روزنامه و مجله می‌‏پردازند و میانگین مطالعه روزنامه و مجله در طول هفته ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه است

.در این گزارش خاطرنشان شده است: میانگین ساعاتی که جوانان مورد مطالعه، در هنگام فراغت به رادیو گوش می‌‏دهند؛ ۲ ساعت و ۲۱ دقیقه است و برنامه‌‏های رادیویی مورد علاقه جوانان، موسیقی و سرود با ۷/۳۸ درصد، اخبار و تفسیرهای خبری ۲/۲۵ درصد و برنامه‌‏های تفریحی و سرگرمی با ۵/۲۱ درصد است. همچنین، ۶۴ درصد جوانان اعلام کرده‌‏اند: برنامه‌‏های تلویزیونی مورد علاقه جوانان در زمان فراغت، برنامه‌‏های تفریحی و

سرگرمی است.موسیقی مورد علاقه جوانان در ایام فراغت به ترتیب موسیقی خوانندگان خارج از کشور با ۴/۳۰ درصد، پاپ ایرانی با ۶/۲۸ درصد و موسیقی سنتی ایرانی با ۲/۲۲ است. براساس اعلام سازمان ملی جوانان، ۲/۵۴ درصد جوانان در ایام فراغت به سینما می‌‏روند و فیلم مورد علاقه ۴۴ درصد از آنان دارای مضامین عاشقانه است. گفتنی است،۳۶ درصد جوانان در ایام فراغت از اینترنت استفاده می‌‏کنند و اکثر جوانان دنبال موضوعات سرگرمی و تفریح در اینترنت هستند. همچنین، میانگین زمان استفاده از اینترنت در ایام فراغت در طول هفته ۲ ساعت و ۵۴ دقیقه است. براساس نتایج پژوهش سازمان ملی جوانان، ۶۶ درصد جوانان مورد بررسی به فعالیت‌‏های هنری و صنایع دستی در ایام فراغت نمی‌‏پردازند و میانگین اختصاصی کسانی که به این فعالیت‌‏ها می‌‏پردازند، ۵ ساعت در هفته است.

همچنین، نتایج بیانگر آن است که ۸۸ درصد جوانان در هنگام فراغت به گردش و تفریح می‌‏روند و ۴۱ درصد آنان رفتن به طبیعت را برای این منظور انتخاب می‌‏کنند. در این پژوهش آمده است: نزدیک به ۴۵ درصد جوانان معتقدند که والدین آنان با شیوه کنونی گذران اوقات فراغت‌‏شان راضی نیستند. برپایه این نظرسنجی، در زمان فراغت اکثر جوانان به ورزش می‌‏پردازند و میانگین ساعتی که به این امر در طول هفته اختصاص می‌‏دهند، ۶ ساعت و ۳۱ ساعت است. همچنین، ۴۹ درصد افراد مورد بررسی در هنگام فراغت به تماشای مسابقات ورزشی می‌‏پردازند. اکثر جوانان مورد مطالعه که ۷۳ درصد افراد مورد نظرسنجی را تشکیل می‌‏دهند، به ورزش حرفه‌‏ای نمی‌‏پردازند و ۸۲ درصد عضو هیچ کلوپ و انجمن ورزشی نیستند.

برپایه این گزارش، ۶۴ درصد پاسخ‌‏گویان در زمان فراغت به بازی می‌‏پردازد و میانگین زمان اختصاصی این افراد ۴ ساعت و ۳۳ دقیقه است. همچنین، ۹/۴۴ درصد جوانان مورد بررسی در ایام فراغت به کلاس‌‏های آموزشی می‌‏روند و از این میان ۲/۸۰ درصد رضایت زیاد و خیلی زیادی از این کلاس‌‏ها داشته‌‏اند. از نظر ۴/۴۸ درصد پاسخ‌‏گویان تشکل‌‏های غیردولتی نقش خیلی مهمی در پرکردن اوقات فراغت جوانان دارند و ۶/۴۸ درصد نقش خیلی کمی برای NGO ها در پرکردن اوقات فراغت متصور هستند. همچنین، ۲/۳۲ درصد آنان کمک دولت به تشکل‌‏های غیردولتی را عامل اصلی افزایش نقش تشکل‌‏های غیردولتی در موضوع فراغت دانسته‌‌‏اند. نتایج این پیمایش نشان می‌‏دهد: به ترتیب علاقه‌‏مندی جوانان مورد بررسی در ایام فراغت به ترتیب عبارت از گردش و تفریح، مسافرت، ورزش، مطالعه، رایانه و اینترنت، فعالیت‌‏های مذهبی و فعالیت‌‏های هنری است. یافته‌‏ها موید این امر است که ۴/۶۵ درصد پاسخ‌‏گویان امکانات مربوط به فعالیت‌‏های مذهبی، ۳/۶۵ درصد روزنامه و مجلات و ۳/۵۸ درصد امکانات ورزشی، ۲/۵۶ درصد امکانات رایانه‌‏ای و اینترنتی، ۴/۵۱ درصد امکانات کتاب و کتاب‌‏خوانی، ۳/۴۳ درصد امکان فعالیت‌‏های هنری،۴۴ درصد امکانات گردش و تفریح و ۴۱ درصد امکانات مسافرتی و سیاحتی را در محله زندگی‌‏شان خوب و خیلی خوب ارزیابی کرده‌‏اند. همچنین در این پژوهش آمده است: ۶۱ درصد جوانان مورد مطالعه معتقدند که اوقات فراغت‌‏شان کافی است، ۶/۶۰ درصد آن را نشاط بخش، ۲/۶۷ درصد سرگرم‌‏کننده، ۱/۴۶ درصد هیجان بخش، ۶/۶۰ درصد آرامش بخش، ۳/۴۹ درصد با تحرک و ۴/۵۴ درصد پرورش دهنده فکر می‌‏داند. علت اصلی گوش دادن جوانان به رادیو از نظر ۳۸ درصد آنان برنامه‌‏های موسیقی و سرود است، حال آن‌‏که فقط ۶/۳ درصد گفته‌‏اند به گزارش‌‏های سیاسی و اقتصادی و ۴ درصد به برنامه‌‏های مذهبی گوش می‌‏دهند. همچنین، این پژوهش نشان داده است: جوانان سیستان و بلوچستان بیشترین میانگین گوش دادن به رادیوهای خارجی با میانگین ۲ ساعت و ۴۵ دقیقه و جوانان تهرانی بیشترین میانگین گوش دادن به رادیوهای داخلی را با میانگین ۲ ساعت و ۳۵ دقیقه به خود اختصاص دادند. نتایج نظرسنجی همچنین نشان داده است: ۲/۵۰ درصد جوانان ایرانی اوقات فراغت خود را با خانواده و ۶/۲۹ درصد آن‌‏ها اوقات فراغت را با دوستان و کمترین میزان نیز مربوط به گذراندن اوقات فراغت به تنهایی با ۱/۲۰ درصد است. همچنین، برای ۷۳ درصد از والدین گذراندن اوقات فراغت جوانان اهمیت زیاد و خیلی زیادی و برای ۵/۲۲ درصد اهمیت کم و خیلی کمی دارد، ۵/۴ درصد از والدین هم کاملا نسبت به گذراندن اوقات فراغت جوانان‌‏شان بی‌‏توجه هستند.

● جوان ایرانی؛ فرصت یا تهدید

سخن را با طرح چند سوال بی‌پاسخ به پایان می‌بریم. جایگاه و پایگاه جوان ایرانی در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی کجاست؟ چه برنامه‌هایی برای جوانان درسالهای آینده داریم؟جوانی جمعیت در ایران فرصت است یا تهدید؟ جوانان در جامعه ایران موجب نگرانی و باعث مشکل هستند و یا سرمایه انسانی و باعث نشاط و شادابی؟ آیا نیازهای طبیعی جوانان همچون نیاز به هویت، شغل، مسکن، ازدواج و دسترسی آزاد به اطلاعات مشروع، قانونی است و یا غیرطبیعی و زمینه ساز بحران اجتماعی؟ اگر مشروع است، پس چرا به حق مشروع خود دسترسی آسان و مطابق عرف ندارند؟ چرا جوانان...؟!

زهرا سعیدی