مروری برمهمترین منابع مطالعات سینمایی در ایران(2)

سعید شاه حسینی

بخش دوم و نهایی
بازیگری سینما
بازیگری یکی از شاخه های سینما است. شیوه ی علمی و آکادمیک آن به بازیگری متد یا شیوه گرا موسوم است که در اکتورز استودیو بزرگ ترین موسسه ی آموزش بازیگری جهان تدریس می شود. استلا آدلر تکنیک بازیگری متد را بنیان نهاد  و به صورت آکادمیک به آن پرداخت. کتاب تکنیک بازیگری (آدلر،1372) راهنمایی جامع و عملی برای بازیگری متد و برای کسانی است که می خواهند بازیگری را بیاموزند. این کتاب هر مبحث که را توضیح می دهد سپس تمرینی برای فراگیری عملی فنون پبشنهاد می کند. در این زمینه تالیف بازیگری متد (دامود،1380) ضمن نگاهی کوتاه و تاریخی به اکتورز استودیو به بیان پایه های نظری بازیگری متد در تئاتر و پس از آن در سینما پرداخته و ریشه های آن در تئاتر و وضعیت آن در سینما را مد نظر قرار می دهد.
کتاب تحلیل بازیگری (کیانیان،1380)، در مورد نقد وتحلیل بازیگری با توجه به دنیای بازیگری سینما و محدودیت ها و ویژگی های آن و بیان سینما و با استفاده از تجربیات بازیگران بزرگ شیوه گرا، یک نمونه ی تالیفی در منابع فارسی به شمار می رود. فن بازیگری در سینما(پودوفکین،1386)، بازیگری سینما: درس های یک بازیگر(کین،1387)، کلاس های بازیگری استلا آدلر(روته،1387)، بازیگری در سینما(نیرمور،1387)،بازیگری سینما،تکنیک ها و تاریخ بازی برای دوربین (الن ابراین،1379) و چند کتاب دیگر از نمونه های هستند که به گسترش دانش بازیگری در ایران کمک کرده اند.

سینمای مستند
سینمای مستند یکی از شکل های پر اهمیت سینما است. ادبیات مربوط به این قالب سینمایی شاید به دلیل گرایش عامه ی خوانندگان مطالب سینمایی به شکل داستانی کمتر از موارد دیگر است. درکتاب های مرتبط با مطالعات سینمایی بخش های مرتبط با سینمای مستند و آشنایی با آن وجود دارد. سینمای مستند از آغاز پیدایش یعنی اوایل قرن بیستم تا دهه ی هفتاد میلادی درکتاب سینمای مستند(میران بارسام،1362) به رشته ی تحریر در آمده است.
سینمای مستند ایران،عرصه ی تفاوت ها(تهامی نژاد،1381)، کتابی به شیوه ی پژوهش اکتشافی و توام  با تاریخ نگاری است.این کتاب اگرچه محدود است و تا حدودی دارای اظهار نظر های شخصی است و لیکن با وجود ضعف منابع در زمینه ی سینمای مستند ایران قابل توجه است.
قوم نگاری بیش از دیگر انواع مستند در ایران مورد توجه بوده است. این فقر تنوع در دیدگاه اهالی سینمای مستند منجر به کم شدن و محدود شدن منابع متنوع در این زمینه شده است و تعداد نویسندگان در این زمینه کم هستند.کتاب تالیفی سینمای مردم شناختی ایران (امامی،1385) همراه با ارائه ی تعاریف قوم پژوهی و شرح پیشینه ی آن، به کاربرد این دیدگاه در سینمای مستند ایران می پردازد.  توجه به آثار برجسته و آثار عام تر سینمای مستند قوم پژوه ایران از سال های دهه ی چهل هجری تا  دهه ی هشتاد در حد توصیف بیشترین حجم این کتاب را به خود اختصاص داده است. از دیگر منابع مرتبط تالیفی سینمای قوم پژوهی (عادل،1379) است که پیش از کتاب امامی نوشته شده است. ریشه یابی تاریخی فیلم مردم نگار در آثار متقدمینی مانند فلاهرتی، ارائه ی اطلاعات کاربردی تر برای ساخت فیلم های مردم نگار با ذکر نمونه های مناسب  در کتاب فیلم مردم نگار(هایدر،1385) دیده می شود.
آثار کلاسیک سینمای مستند(روتمن،1379) در وهله ی نخست به بررسی دقیق برخی آثار    برجسته ی سینمای مستند می پردازد و هدف آن آشنا ساختن خواننده با متن های سینمایی آثار مستند از راه تحلیل فصول و گاه نماهای آنهاست، به نحوی که درک کامل تری از اهمیت تاریخی و نیز هدف ها و دستاوردها یشان به عنوان فیلم حاصل شود. این کتاب یکی از تحلیلی ترین ترجمه هایی است که در ادبیات سینمای مستند در ایران تا این تاریخ وجود دارد.
بیست و پنجمین شماره ی فصلنامه ی فارابی(1375) مجموعه نوشته هایی است در زمینه ی سینمای مستندکه توسط نویسندگان ایرانی و خارجی نگارش یافته اند. این نوشته ها بیشتر مصاحبه ها و             دیدگاه های شخصی و نه پژوهشی و علمی نویسندگان آنهاست.

منابع دیگر
دسته بندی بالا در برگیرنده ی بخش عمده ای از منابع است اماپاره ای از منابع در این طبقه ها  نمی گنجند ولی با آنها رابطه دارند. تئوری های اساسی فیلم (اندرو،1365) از جمله آنهاست. این منبع در برگیرنده ی نظریه های شکل گرا، واقع گرا، نشانه شناسی و پدیدار شناسی سینما، یعنی  مجموعه ای از دسته بندی های مربوط به نظریه های فیلم است.درک فیلم (کیسبی یر،1365) ده مبحث اساسی شناخت عناصر تصویری، صدا،  تماشاگر، وصلت واقعیت و هنر شامل نظریات شکل گرا و واقع گرا،دنیای مخلوق فیلم ، عدم قطعیت در سینما، سبک های سینمایی مانند اکسپرسیونیسم، تفسیر انتقادی، ارزشیابی فیلمها را به اجمال در خود جمع کرده است. فیلم به عنوان فیلم (پرکینز،1367) به داوری فیلم ها نظر دارد. هدف این کتاب ارائه ی معیار هایی برای داوری فیلم هاست و یکی از متون تحسین شده در زمینه ی نقد فیلم به شمار می رود.
چگونگی خوانش متن سینمایی به عنوان یک رسانه و هنر، طرح مسائل تکنولوژیک سینما و با نگاهی تحلیلی به تاریخ آن ، نشانه شناسی سینما با توجه به نشانه شناسی پیرس و نگاهی به سینما به فرض این که سینما یک زبان باشد و صرف و نحو سینمایی، نظریه های فیلم، مرور تاریخی و فنی پیدایش رسانه ها و بررسی جنبه های اقتصادی، اجتماعی و زیبا شناسی سینما در کتاب چگونگی درک فیلم  (موناکو،1371) مورد توجه قرار گرفته اند. این متن حاصل شش سال تفکر و تالیف و سخنرانی مولف آن است.
سی سال سینما ،گزیده ی نوشته های  احمد ضابطی جهرمی است که طی سال های 1355 تا 1385 نوشته شده اند.این نوشته ها که مجموعا 60 عنوان می شوند در تاریخ نگاری، نظریه پردازی سینما، سبک های سینمایی و شیوه های نقد فیلم، اندیشه های ایزنشتاین،سینمای مستند،صدا در سینما، موسیقی فیلم و دیگر موارد هستند(ضابطی جهرمی،1387).
مجموعه مقاله های بابک احمدی درباره ی سینما و جنبه های گوناگون آن از علمی ترین و معتبر ترین متون تالیفی  است که در کتاب تصاویر دنیای خیالی ( احمدی،1370) گرد هم آمده اند. علاقه ی نویسنده به برسون، تارکوفسکی، برگمان در این کتاب نیز همچنان دیده می شود.
سینما و دیگر دلمشغولی های بشر گاه به هم ربط پیدا کرده اند. کتاب فلسفه به روایت سینما (فالزن،1382)، با نگاه به فیلم های سینمایی به معرفی عقایدی می پردازد که فیلسوفان طی سال ها مطرح کرده اند. این کتاب بر این باور است که فیلم ها نمایاننده ی نوعی حافظه ی بصری مشترک هستند.گنجینه ای عظیم از تصاویر که از طریق آن بسیاری از عقاید و براهین می تواند روشن شود و مورد بحث و بررسی قرار گیرد. طرح دیدگاه های معنوی در آثار فیلمسازانی مانند یاساجیرو وزو، روبر برسون  و کارل تئودور درایر، و طرح مسایل مقدس و سینما در سبک استعلایی در سینما (شرایدر،1375)دیده می شود.
یکی از کتاب های اصلی که انتشار آن نقطه ی مهمی در ادبیات سینمایی به شمار می آید فرهنگی است با عنوان مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی (هیوارد،1381). این کتاب مهمترین و اصلی ترین وازه هایی را که هر کس در مطالعات سینمایی با آنها برخورد خواهد داشت  را به اختصار بیان کرده است.چیزی بیش از فرهنگ لغات سینمایی که پیش از این نیز بی سابقه نبوده است.
تعدادی از آثار منتشر شده به بررسی سینمای کشور های دیگر پرداخته اند. سینمای کشور های اروپایی(سورلن،1379) به سینما در این جوامع از سال 1939 تا 1990 می پردازد.اروپا وجنگ جهانی، فیلم ها وسیاست ها و مواجهه با سینمای نافذ هالیوود و نگاهی به جامعه ی اروپا و هویت و فرهنگ درونمایه های اصلی این کتاب را به وجود آورده اند. علاوه بر این دیگر منابعی مانند سینمای ژاپن (ساتو،1365)، تالیفات  سینمای انگلستان از آغاز تا 1992(اسدی،1371) و سینمای نوین مجارستان (ضابطی جهرمی،1365)، سینمای بعد از کمونیسم (هورتن،1377)، سینمای ایران (تهامی نژاد،1380) به فارسی موجود هستند.
فصلنامه ی فارابی تنها نشریه ی سینمایی است که به درج ترجمه ها و تالیفات فارسی از نویسندگان معتبر مبادرت می ورزد. این فصلنامه بدون گرایش خبر رسانی و ژورنالیستی و به دور از عامه پسندی و صحبت پیرامون سینمای عامه پسند و با توجه به مطالب نظری و با درج آرای متفکران وضعیتی متمایز از دیگر نشریات سینمایی ایران دارد.
پاره ای همایش ها در زمینه ی سینما برگزار شده اند. اخیرترین آنها نخستین سمینار بررسی سینمای ملی است که ما حصل سخنرانی های آن نیز منتشر شده است(همایش سینمای ملی،1378). همچنین پیرو این همایش کتاب دیگری با عنوان سینمای ملی طرحی برای فردا (مجموعه مقالات،1387)منتشر شده که نوشته هایی از تعدادی نویسنده ی پرسابقه و گمنام را شامل می شود. اما بزرگ ترین مشکل این دو مجموعه غیر علمی و پژوهشی بودن و فقدان سندیت در اظهارات نویسندگان آن است. نوشته ها شرایط یک مقاله را ندارند و صرفا اظهار نظر ها و پراکنده گویی هایی را شامل می شوند که قابل دفاع نیستند. متاسفانه این نوع نگارش متن  به عنوان مقاله در بیشتر نشریات سینمایی ایران و همایش های سینمایی وجود دارد.

سخن آخر
مطالعات سینمایی در کشور ما کمتر شکل آکادمیک داشته است.دانشکده ی سینما و تئاتر که روزی تنها مرکز معتبر آموزش دانشگاهی در خاورمیانه بوده است و اکنون نیز در کنار دیگر کالج ها معتبر ترین پرسابقه ترین به شمار می رود، هنوز نشریه ی علمی پژوهشی ندارد. به دلیل کم بودن سمینار ها و مجله های علمی پژوهشی در زمینه ی هنر و سینما، انگیزه برای پژوهش نبوده است.
ادبیات علمی سینما عموما ترجمه ها هستند وسمینار های برگزار شده در زمینه های سینما، فاقد مقاله های علمی بوده  و بیشتر سخنان تجربی و فاقد سند های علمی را در بر می گیرند. با این حال در یک نگاه به خوبی پیداست که نرخ نشر ترجمه ها و تالیفات از اواخر دهه ی هفتاد و دهه ی هشتاد به این سو رو به افزایش چشمگیر نهاده و بخش قابل توجهی از تالیفات غربی در این سو منتشر شده اند.
مطالعات سینمای در کشور ما که سینما یا محل فیلمساران صرفا تجربی و فاقد بنیان های علمی (جز معدودی) بوده است و یا محل حضور منتقدان و نه متفکران و نویسندگان جدی، نتوانسته است به خوبی رشد کند. در این اواخر حضور تحصیل کردگان سینما در جمع مترجمینی که بیشتر فارالتحصیل غیر سینمایی بوده اند نتیجه ی بهتری را حاصل کرده است. نهایت این که با افزایش روز افزون تحصیلات سینمایی و گسترش سینما در ایران هم روند بهتری در تولید ادبیات علمی دیده می شود و هم انگیزه ی بیشتری برای مولفین و مترجمین به وجود آورده است هر چند نشر کتاب بازار خوبی در ایران نداشته باشد.

منابع
آدلر.استلا.تکنیک بازیگری.ترجمه احمد دامود.تهران.نشر مرکز.چاپ اول 1372.
آرنود،مارک.پشت دوربین:فیلمسازی به زبان ساده.ترجمه رویا خویی.تهران.انتشارات هرمس.1384
آرنهایم،رودولف.فیلم به عنوان هنر.ترجمه فریدون معزی مقدم.تهران.انتشارات امیر کبیر.چاپ اول 1355
آریخن،دانیل.چگونه کارگردانی کنیم.ترجمه عباس اکبری.تهران. انتشارات مرکز گسترش سینمای تجربی. چاپ اول.1375
آیزنشتاین،سرگئی.شکل فیلم.ترجمه پرتو اشراق.تهران.انتشارات نیلوفر.چاپ اول.1369
آیزنشتاین،سرگئی.مفهوم فیلم.ترجمه ساسان سپنتا.تهران.انتشارات چاپار.چاپ اول 1352
احمدی،بابک.از نشانه های تصویری تا متن.تهران.نشر مرکز.چاپ اول.1371
احمدی بابک.ساختار تاویل متن.تهران.نشر مرکز.چاپ نهم.1386
احمدی،بابک.امید بازیافته: سینمای آندری تارکوفسکی.تهران.نشر مرکز.چاپ اول.1387
احمدی ،بابک.باد هرجا بخواهد می وزد.تهران.انتشارات فیلم.چاپ اول.1369
احمدی،بابک.تصاویر دنیای خیالی.تهران.نشر مرکز.چاپ اول.1370
اسدی، بیژن. سینمای انگلستان از آغاز تا 1992. تهران.نشر زرین.چاپ اول.1371
اسلاوین،کنستانتین.سینمای مستند رومن کارمن.ترجمه و اقتبای احمد ضابطی جهرمی.تهران.انتشارت عکس معاصر. بی تا
الن ابراین، ماری. بازیگری سینما،تکنیک ها و تاریخ بازی برای دوربین.ترجمه فخری محذوف. تهران.انتشارات فرهنگ کاوش.چاپ اول.1379
امامی،همایون.سینمای مردم شناختی ایران.تهران. نشر افکار.چاپ اول.1385
امید،جمال.تاریخ سینمای ایران :1358-1369.تهران.نشر رونه.1384
اندرو،دادلی.تئوری های اساسی فیلم.ترجمه مسعود مدنی.تهران.انتشارات عکس معاصر.چاپ اول.1365
بارت.رولان. عناصرنشانه شناسی.ترجمه مجید محمدی.تهران نشر الهدی.1370
بازن،آندره.سینما چیست؟.(دو جلد) ترجمه محمد شهبا.تهران.بنیاد سینمایی فارابی.چاپ اول.1376
باگدانویچ،پیتر.سینمای جان فورد.ترجمه امید روشن ضمیر.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1369
بالاش،بلا.تئوری فیلم، خصوصیت و رشد هنری جدید.تهران.دانشگاه هنر.چاپ اول.1376
برتون،آندره. س‍رگ‍ذش‍ت‌ س‍وررئ‍ال‍ی‍س‍م‌ (۱۹۵۲ - ۱۹۱۳) گ‍ف‍ت‌ و گ‍و ب‍ا آن‍دره‌ ب‍رت‍ون‌.تهران.نشر نی.چاپ دوم.1381
برونتا،جان پی یر.استنلی کوبریک ادیسه سینما.ترجمه مینو خانی.تهران.موسسه فرهنگی هنری سناءدل.چاپ اول.1382
بوردول،دیوید.تامسون،کریستین.تاریخ سینما.ترجمه روبرت صافاریان تهران. نشر مرکز. چاپ اول .1383.
بوردول،دیوید.تامسون،کریستین.هنر سینما.ترجمه فتاح محمدی.تهران.نشر مرکز.چاپ اول.1377
بونوئل،لوییس.بونوئلی ها:نوشته های سوررئالیستی لوییس بونوئل.ترجمه شیوا مقانلو.تهران.نشر چشمه .چاپ اول. 1385
بیگزبی.و.ای.سی.دادا و سوررئالیسم. رتجمه حسن افشار.تهران.نشر مرکز.چاپ دوم.1376
پایدای،احمد.الیور استون یک نگاه.مجمعه مقالات به کوشش احمد پایداری.ترجمه گروه مترجمان.تهران.بنیاد سینمایی فارابی.چاپ اول.1375
پنز،فرانسوا و تامس مورین.سینما و معماری.ترجمه شهرام جعفری نژاد.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1381
پودوفکین،وسوالود.فن سینما و بازیگری در سینما.ترجمه حسن افشار.نشر مرکز.چاپ اول. 1386.
تارنو،کلود.سینمای آماتور در ده درس.ترجمه هوشنگ کاووسی.تهران.سروش.چاپ اول.1356
تروفو،فرانسوا.سینما به روایت هیچکاک.ترجمه پرویز دوایی.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول،1365
تهامی نژاد،محمد.سینمای ایران.تهران.انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی.تهران.چاپ اول.1380
تهامی نژاد،محمد.سینمای مستند ایران،عرصه ی تفاوت ها.تهران.سروش.چاپ اول.1381.
تیودور،اندرو.تئوری های سینما.ترجمه رحیم قاسمیان.تهران.انتشارت سروش.چاپ اول.1375
جانتی،لوییس. شناخت سینما.ترجمه ایرج کریمی.تهران.موسسه شیدا.چاپ دوم.1372
جاوید،احمد.روش فیلمسازی آسان.تهران.نشر اشراقی. چاپ اول.1386
چندلر،دانیل.مبانی نشانه شناسی.ترجمه مهدی پارسا.تهران.نشر سوره مهر.چاپ اول.1387
حیدری،غلام.معرفی و شناخت ناصر تقولیی.تهران.نشر قطره.چاپ اول.1382
حیدری ،غلام.علی حاتمی.تهران.نشر قصه.1379
 ح‍س‍ی‍ن‌پ‍ور دلال‍ی‌ن‍ی‍ا، م‍ح‍م‍درض‍ا. ح‍س‍ی‍ن‌پ‍ور دلال‍ی‌ن‍ی‍ا ، ح‍م‍ی‍درض‍ا ن‍ئ‍ورئ‍ال‍ی‍س‍م‌ و ک‍ارگ‍ردان‍ان‌ ب‍زرگ‌ ای‍ت‍ال‍ی‍ا.نشر جشنواره ی هنر.1377
داموود،احمدبازیگری متد.تهران.نشر مرکز.چاپ اول.1380
درستکار،رضا.فریدون گله:زندگی و آثار.تهران.نشر نقش و نگار.1380
رایتس،کارل.میلار،گوین.فن تدوین فیلم.ترجمه وازریک درساهاکیان.تهران.انتشارات سروش.1379
رحیمیان،بهزاد.اکسپرسیونیسم آلمان و پیشگامان سینما.تهران.فیلم خانه ی ملی ایران.1370
رنوار،ژان.زندگی و فیلم های من.ترجمه بهروز تورانی، تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1396
روتمن،ویلیام.آثار کلاسیک سینمای مستند.ترجمه محمد گذر آبادی.تهران.انتشارات هرمس.چاپ اول.1379
روته،جوانا.کلاس های بازیگری استلا آدلر.ترجمه مهدی ارجمند.نشر نقش و نگار.1387
رود،اریک.تاریخ سینما از آغاز تا1970.ترجمه حسن افشار.تهران. نشر مرکر.1372
زراعتی. ناصر .داریوش مهرجویی، نقد آثار: از الماس ۳۳ تا هامون.تهران.نشر هرمس.1386
ساتو،تادائو. سینمای ژاپن.ترجمه پرویز نوری.تهران.انتشارات عکس معاصر.چاپ اول.1365
سجودی، فرزان. نشانه شناسی کاربردی. نشر قصه. تهران. چاپ اول. 1383
سرام.دبایو.سی.دیرینه شناسی سینماترجمه فاطمه حسینی شکیب.تهران.انتشارات دف.چاپ اول.1384
سورلن،،پیر.سینمای کشور های اروپایی.ترجمه حیمد احمدی لاری.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1379
سیگر،لیندا.چگونه فیلمنامه را باز نویسی کنیم. ترجمه عباس اکبری.تهران.انتشارات برگ.چاپ اول.1374
سیگر،لیندا.خلق شخصیت های ماندگار.تهران.انتشارات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی.چاپ اول.1374
شارف،استفان.عناصر سینما،درباره ی تئوری زیبا شناسی سینمایی.ترجمه فریدون خامنه پور و محمد شهبا.تهران.انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.چاپ اول.1371
شاه حسینی، سعید.مبانی فیلمسازی.اراک.دانشگاه اراک.چاپ اول.1383
شرایدر، پل.سبک استعلایی در سینما.ترجمه محمد گذر آبادی.تهران.انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.چاپ اول.1375
صدر،حمید رضا.درآمدی بر تاریخ سیاسی سینمای ایران. تهران. نشر نی.چاپ اول.1381
ضابطی جهرمی،احمد.سینمای نوین مجارستان.تهران.انتشارات عکس معاصر.چاپ اول.1365
ضابطی جهرمی،احمد.سینمای الکساندر داوژنکو.تهران.انتشارات گزارش فیلم.چاپ اول.1372
ضابطی جهرمی،احمد.سی سال سینما.گزیده مقالات سینمایی(1385-1355).تهران.نشر نی.چاپ اول.1387
عادل، شهاب الدین.سینمای قوم پژوهی.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1379
عبدی،محمد.غریبه ی بزرگ:زندگی و آثار بهرام بیضایی.تهران.نشر ثالث.چاپ اول.1383
فالزن،کریستوفر.فلسفه به روایت سینما. ترجمه ناصرالدین علی تقویان.تهران. نشرقصیده سرا.چاپ اول.1382
فراستی،مسعود.اینگمار برگمان هزار توی رویا، حقیقت. مجموعه نوشته ها به کوشش مسعود فراستی.تهران.کانون فرهنگی ایثارگران.چاپ اول.1376
فراستی،مسعود.هیچکاک همیشه استاد. مجموعه نوشته ها به کوشش مسعود فراستی.تهران.انتشارات حوزه هنری.چاپ اول.1371
فریدمن،لارنس.سینمای مارتین اسکورسیزی.ترجمه محمد مهدی عرفانیان.تهران.موسسه انتشاراتی اولیا.چاپ اول.1378
فصلنامه ی فارابی، ویژه ی سینمای مستند. شماره ی 25.دوره هفتم.1375
فیلد، سید.چگونه فیلمنامه بنویسیم.ترجمه  مسعود مدنی.تهران.انتشارت عکس معاصر.چاپ اول.1362
فیلد، سید.چگونه فیلمنامه بنویسیم.ترجمه  عباس اکبری مسعود مدنی.تهران.انتشارت نیلوفر.1387
فیلد، سید.چگونه فیلمنامه بنویسیم.ترجمه عباس اکبری. تهران.انتشارات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی.چاپ اول.1374
قوکاسیان،زاون. م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌ در ن‍ق‍د و م‍ع‍رف‍ی‌ آث‍ار م‍س‍ع‍ود ک‍ی‍م‍ی‍ائ‍ی‌.تهران.نشر آگاه.چاپ اول.1369
کاتز.استیون دی.نما به نما.ترجمه محمد گذر آبادی.تهران.انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.چاپ اول.1376
کازبیه،آلن.پدیدار شناسی و سینما.ترجمه علاءالدین طباطبایی.تهران.نشر هرمس.چاپ اول.1382
کاتز.استیون دی.نما به نما جا دوم:نمای متحرک.تهران.انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.1384چاپ اول.
کریتندن،راجر.تدوین فیلم و ویدئو.ترجمه روبرت صافاریان.تهران.نشر مرکز.چاپ اول.1385
کیانیان،رضا.تحلیل بازیگری.تهران.انتشارات نقش و نگار.چاپ اول.1380
کیسبی یر،آلن.درک فیلم.ترجمه بهمن طاهری.تهران.انتشارات مجله ی فیلم.چاپ اول.1365
کین،مایکل.بازیگری سینما درس های یک بازیگر.مترجم محمد باقر قهرمانی، سعید کشن فلاح.نشر سوره ی مهر.چاپ اول.1387
گرگور،الریش.پاتالاس،انو.تاریخ سینمای هنری.تهران.انتشارات ماهور. چاپ اول.1368
لوتمن،یوری.نشانه شناسی و زیبا شناسی سینما.ترجمه مسعود اوحدی.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1377
لیونستگن،دان.فیلم و کارگردان.ترجمه ناصر سعیدی.بنگاه مطبوعاتی ایران.چاپ اول.1342
متز،کریستین. نشانه شناسی سینما. ترجمه روبرت صافاریان. نثر ایثارگریان. تهران. چاپ اول. تهران. چاپ اول. 1376
نیکولز، بیل. ساخت گرایی و نشانه شناسی سینما.ترجمه علاءالدین طباطبایی.تهران.چاپ اول.1378
مک براید،جوزف.سینمای اورسن ولز.ترجمه رحیم قاسمیان.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1374
مک کی.رابرت.داستان.ترجمه محمد گذر آبادی.تهران.انتشارات هرمس.چاپ اول.1382
مکی، ابراهیم.مقدمه ای بر فیلمنامه نویسی.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1366
مکی، ابراهیم.مقدمه ای بر فیلمنامه نویسی.تهران.انتشارات سروش.چاپ دوم.1370
موناکو، جیمز. چگونگی درک فیلم. ترجمه حمید احمدی لاری. انتشاران بنیاد سینمایی فارابی. تهران . چاپ اول. 1371
مهرابی،مسعود.جزایری،ارمغان.تاریخ سینمای ایران از آغاز تا 1357.تهران.نشر پیکان چاپ اول.1383.
میران بارسام،ریچارد.سینمای مستند.ترجمه مرتضی پاریزی.انتشارات اداره کل تحقیقات و روابط سینمایی.چاپ اول.1362
ناول اسمیت،جفری.تاریخ تحلیلی سینمای جهان.مترجمان احمد پایداری،مازیار اسلامی.تهران.چاپ اول.انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.1377
نایت،آرتور.تاریخ سینما.ترجمه نجف دریا بندری.تهران.چاپ اول.1349
نوبل،ویلیام.راهنمای نگارش گفتگو.ترجمه عباس اکبری.تهران.انتشارات سروش.چاپ اول.1377
نیر مور،جیمز. بازیگری در سینما.ترجمه علی منتظزی.نشر دنیای تصویر.چاپ اول.1387
نیژنی،ولادیمیر.درس هایی از کارگردانی ایزنشتاین.ترجمه عباس اکبری.انتشارات عکس معاصر.تهران.چاپ اول .1368
وگلر،کریستوفر.ساختار اسطوره ای در فیلمنامه.ترجمه عباس اکبری.تهران.نشر نیلوفر.چاپ اول.تابستان 1386
وولن، پیتر. نشانه ها و معنا در سینما. ترجمه بهمن طاهری. نشر سروش. تهران. چاپ اول. 1369
ویل،یوجین.فن سناریو نویسی.ترجمه پرویز دوایی.تهران.انتشارت اداره کل تحقیقات و روابط سینمایی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی.چاپ دوم.1365
هایدر،کارل.فیلم مردم نگارانه.ترجمه مهرداد عربستانی و حمید رضا قربانی.تهران.سازمان میراث فرهنگی.چاپ اول.1385
همایش سینمای ملی در هشت برداشت،مجموعه مقالات نخستین همایش سینمای ملی.تهران . انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران.چاپ اول.1387
هورتن،آندرو.سینمای بعد از کمونیسم.ترجمه خسرو سینایی.تهران.دفتر پژوهش های فرهنگی.چاپ اول.1377
هیوارد، سوزان. مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی. ترجمه ی فتاح محمدی. نشر هزاره ی سوم. زنجان. چاپ اول. 1381