داغستان، پایگاه جنگی دیگر روسیه علیه داعش

ایزابل ماندرو برگردان معصومه خطیبی بایگی

نظامیان روسی بعد از عبور دشوار از میدان سنگلاخی و پر پیچ‌ و خم کوهستانی توانستند کنترل ورودی روستای بالاخانی (1) را بدست بگیرند. آن‌ها قبل از اینکه به خودروها اجازه عبور از زیر نورافکن‌ها و مرز ساخته شده از کیسه‌های شن را بدهند، مسلسل‌ به دست، صندوق آن‌ها را بازرسی می‌کنند. در این روستای کوهستانی در اونتسوکول (2) فرد خارجی یک مهمان ناخوانده است و چندان احترامی ندارد. چند روز قبل، رمضان عبداللطییُف (3)، مسئول داغستان به این منطقه آمد و اعلام کرد که :«نظم در این منطقه برقرار خواهد شد.» وی هم‌چنین تصریح کرد:« در همه روستاها باید تصاویر ننگ‌بار نصب شود.» و منظور او از تصاویر ننگ‌بار، عکس کسانی است که به گروه‌های تکفیری جهادی پیوسته‌اند.

در تاریخ 30 مارس، کمی قبل‌ از ورودی تونل گیرمینسکی (4) که منطقۀ مرکزی را به روستاهای مرتفع متصل می‌کند، صفی طویل از خودروهای زرهی و کامیون‌های نظامی وجود داشت. طی دو سال اخیر، داغستان، جمهوری کوچک و خود مختار مسلمان قفقاز و عضو فدراسون روسیه با 3 میلیون نفر جمعیت بیشترین سهم را در پیوستن روس‌زبان‌ها به نیروهای تکفیری جهادی داشته‌است. روسلان گری‌یُف (5)، مدیر مرکز دولتی مطالعات اسلامی قفقاز شمالی به نقل از وزیر کشور داغستان می‌گوید:« به طور رسمی، حدود 900 تا 1000 نفر به گروه‌های جهادی پیوسته‌اند.» طی سه و ماه ونیم اخیر و بعد از تیراندازی که توسط نیروهای داعش در 29 دسامبر در نزدیکی قلعۀ هزارسالۀ دربِنت (6) در 130 کیلومتری جنوب مخاچ‌قلعه (7) اتفاق افتاد و یک کشته و یازده زخمی داشت، چهار سوء قصد دیگر نیز انجام گرفته است.

آخرین عملیات تروریستی این منطقه که در 30 مارس توسط نیروهای داعش در جنوب منطقه طبرسران صورت گرفت، مربوط به انفجار یک خودرو بمب‌گذاری شده‌بود. این حادثه یک کشته و چندین زخمی برجای گذاشت. داعش در اطلاعیه‌ای که به زبان عربی منتشر کرد، ابراز خرسندی کرد و گفت:« یکی از نیروهای نظامی ما کمربند انفجاری‌اش را در یکی از ایست‌های بازرسی پلیس منفجر کرده‌است.» گروه تکفیری داعش که با انتشار چند ویدئو روسیه را تهدید کرده و مدعی شده‌است هواپیمای مسافربری این کشور را در صحرای سینا در 31 اکتبر 2015 با 224 سرنشین و مهماندار مورد هدف قرار داده‌است، دیگر از این پس، خاک روسیه را نیز به اشغال خود در آورده است.

مردی که نخواست نامش فاش شود و ساکن یکی از روستاهایی واقع در کوهی مرتفع و پوشیده از برف است، می‌گوید: پنج بار او و همسرش به ترکیه رفته و تلاش کردند یکی از پسرانشان را که به سوریه رفته‌است، به خانه بازگردانند. آن‌ها او را «در آن طرف» مرز در منطقۀ راکای سوریه که تحت اشغال داعش است، دیده و نتوانسته بودند او راضی به برگشتن کنند. سومین باری که برای بازگرداندن پسراشان تلاش کردند، پدر 60 ساله متوجه شد که پسرش را زندانی کرده‌اند. او فهمید که چند تن از دوستان او را سربریده‌اند ولی حال پسرش خوب است. «او می‌خواسته به خانه برگردد. اول به ما گفتند که مرده است. » به زور کمک خواستن از سازمان‌های استامبول و بدون شک با توسل به مبالغ هنگفت پول، او توانست پسرش را از زندان خارج کند. الان حدود یک ماه است که در منطقه‌ای امن در «اوکراین» به سر می‌برد.

«به نظر من داعش یک فرقه منحط و وحشی است»

در اونتسوکول روستای مهم منطقه، عبدول مگمدوف (8) رئیس شورای محلی، در حالی که یکی از برگه‌های روی میزش را در دست دارد و به ما نشان می‌دهد، با افتخار می گوید:«در این جا هیچ‌کس به سوریه نرفته است.» در آن کاغذ نام پنج نفر از کسانی که از روستا تبعید شده‌اند، نوشته شده‌است. وی در ادامه اظهار می‌کند:« نگاه کنید، این یکی با خانواده‌اش در ترکیه است، این یکی به مصر رفته تا ادامۀ تحصیل بدهد.» گزارش نشان می‌دهد که آن‌ها به دلیل انجام تبلیغات وهابی مجرم شناخته شده‌اند. محمد ابوهمزه مگومدوف (9)، امام جماعت مسجد عُمَروفای مخاچ‌قلعه تاکید می‌کند:«اگر جوانی بخواهد از سوریه برگردد، به زندان می‌افتد یا کشته می‌شود. امکان بازگشت به داغستان وجود ندارد، مگر این‌که فرزند یکی از خانواده‌اهای بانفوذ و پولدار روستا باشد.» به گفتۀ سراج‌الدین داتسیُف (10)، مسئول گروه «یادبود»، سازمان غیردولتی دفاع از حقوق بشر، «بعضی از منابع از بازگشت حدود 700 نفر می‌گویند ولی به نظر من این رقم تا حد زیادی کمتر از تعداد واقعی برآورد شده‌است.»

 خاک منطقه داغستان از همان ابتدا حاصلخیز بود. این منطقه از زمان جنگ‌های روس و چچن در سال‌های 1990-2000، پناهگاه نیرو‌های افراطی «امارت قفقاز» (11) بود. این سازمان تروریستی که شبیه القاعده است، به تدریج پایگاه‌های خود را در دشت‌های داغستان، منطقه مشترک با چچن، مستقر کرد. این گروه تروریستی که مسئول 75 سوءقصد بزرگ در روسیه است، طی سال‌های اخیر و بعد از عملیات امنیتی بازی های المپیک در شهر سوچی در سال 2014 فعالیت‌های کمتری داشته است. اتاق فکر گروه بین‌الملی بحران (12) در یادداشت 16 مارس 2014 که مربوط به قفقاز شمالی است، می‌نویسد: از این تاریخ به بعد «نیروهای امنیتی روسیه گروه تروریستی «امارت قفقاز» را شکست دادند و آن را فلج کردند به طوری که انجام عملیات‌های تروریستی برای این گروه و ارتباط اعضا با یکدیگر غیرممکن شده‌بود. این درحالی است که در همان زمان، فراخوان‌های داعش برای انجام جهاد «پنج ستاره» در بین مردم طرفدار پیدا می‌کرد.»

با وجود مقابله با الیاسخاب کبکوف (13)، اولین امیر داغستانی گروه تروریستی امارت قفقاز که در آوریل 2015 توسط نیروهای روسی کشته شد، پیوستن به این گروه چندبرابر شده است. دو ماه بعد از مرگ او یعنی در تاریخ 21 ژوئن، تمام نیروهای نظامی امارت قفقاز با ابوبکر البغدادی، رئیس گروه داعش، بیعت کردند. وی نیز بلافاصله گروه امارت قفقاز را «ولایت قفقاز» نامید و رستم اسلدروف (14) را به عنوان امیر داغستان منصوب کرد. این تغییر و تحول، برعکس، موجب کاهش محسوس شمار حملات مسلحانه تروریستی در تمام منطقه قفقاز و به خصوص داغستان شد زیرا اکثر نیروها به سوریه رفتند. براساس آمار سایت تخصصی قفقاز – اوزل، شمار کشته‌های وحشیانه در سال‌های 2013 تا 2015 حدود 40 درصد کاهش داشته است. این «مهاجرت» امارت قفقاز را کمی بیشتر از قبل ضعیف کرد.

مگومند (15) (او را با این نام خطاب می‌کنیم) از آخرین طرفداران گروه تروریستی امارت قفقاز است. این مرد قوی‌هیکل که ریش سیاه و پرپشتی دارد و هرگز با تلفن همراش جابه‌جا نمی‌شود، پذیرفت تا به صورت پنهانی با ما گفتگو کند. او به صراحت می‌گوید:« هر مسلمانی آرزو خلافت دارد، ولی به نظر من، داعش یک فرقه وحشی و منحط است. آن‌ها آبروی اسلام را می‌برند. جبهۀ النصره ( شاخه القاعده در سوریه) چنین تبلیغاتی نمی‌کرد و روحیه مردم را در نظر می‌گرفت. کبکوف استفاده از زنان را در عملیات انتحاری ممنوع اعلام می‌کرد. نباید به کشتارهای جمعی توسل جست، کشتارها باید هدف‌دار باشند و روی افراد خاص انجام شوند.»

به عقیدۀ او، مداخله نظامی نیروهای روس در سوریه در سپتامبر 2015 بازتابی محدود داشت. او به طعنه می‌گوید: «در روسیه، 90 درصد مسلمانان سنی هستند ولی پوتین از شیعیان و علویان حمایت می‌کند... خب کاملا منطقی است.» وی در ادامه می‌گوید: به نفع روسیه است که قفقاز با عمل به شریعت وجه خوبی داشته باشد. طبق پیش‌بینی او « در غیر این‌صورت، اگر اوضاع را برای مسلمانان وخیم‌تر کنید، قفقاز هم می‌شود مثل افغانستان.»

مسجد به آتش کشیده‌ شده

موقعیت بشدت بحرانی است و تحرکات جنبش بنیادگرایانه سلفی نیز آن را وخیم‌تر می کند. این جریان که حدود بیست‌ سال از پیدایش آن می‌گذرد، با شعار بازگشت به اسلام نخستین، واکنش‌های زیادی را از جانب کمیتۀ ضدتروریستی برانگیخته است. طبق آمار و ارقام کمیته نام‌برده، اکثر تروریست‌ها وهابی هستند. 16هزار نفر با دی‌ان‌ای ثبت‌شده و فایل ضبط شده صدا در این گروه فعالیت می‌کنند. هر جمعه پلیس‌های سراپا مسلح برای کنترل مکان های مذهبی و عبادتگاه‌ها بسیج می‌شوند.

حوادث تروریستی در اطراف مسجدهای معروف سلفی، مدرسه‌ها، مدارس قرانی غیررسمی چند برابر است و روز به روز هم بر تعدادشان افزوده می‌شود. اکثر مساجد تعطیل شده‌اند و فعالیت بعضی از آن‌ها فقط به نماز روز جمعه محدود شده‌است. یکی از مساجد مهم منطقه هم به آتش کشیده شده است.

در شهر خاساویورت (16) در 80 کیلومتری شمال غرب مخاچ قلعه، وقتی 5 هزار «وهابی» به خیابان ریختند، اوضاع به شدت وخیم و به درگیری کشیده شد. نابیل مگومد مگومدوف (17)، امام جماعت، در اعتراض به نیروهای امنیتی روسیه می گوید:« پلیس‌ها باید به تعهدات خود پایبند باشد. در ضمن، وقتی من در سال 2001 به این جریان پیوستم، حدود 500 نفر نیروی وفادار وجود داشت، حالا ما در داغستان بیش از 100 هزار نفریم.» نابیل مگومد مگومدوف در تاریخ 9 آوریل به جرم « حمایت از تروریسم» و «نفرت پراکنی» مورد بازجویی و بازداشت موقت قرار گرفت. در حالی که او فقط خواستار آزادی افرادی بود که در مسجدش رفت و امد می‌کردند و مورد بازجویی پلیس روسیه قرار گرفته بودند.

فضای متشنج در اطراف مسجد عُمَروفا در مخاچ قلعه هم محسوس است. نیروهای مسلح روس بعضی از نمازگزاران این مسجد را به طور مرتب مورد بازجویی قرار می‌دهند. امام نعمت‌الله رجبوف (17) در خطبه‌اش با عصبانیت می‌گوید:« خدا نیازی به مسلمان ترسو ندارد! او مسلمان مبارز می‌خواهد! این یک آزمون الهی است!» سخنگوی او به طور خلاصه می‌گوید:« پلیس افراط‌گرایان واقعی را شناسایی می کند. او چه آن‌ها را تحت فشار قرار دهد تا کشور را ترک کنند، چه شستشوی مغزی‌شان دهد، در نهایت در فرایندی که آن را عملیات ضدتروریستی می‌نامد، آن‌ها را میکشد.» در تابستان 2015، حدود 10 نفر از جوانان سوریه را برای زندگی انتخاب کردند.

ایزابل ماندرو

منبع:روزنامه لوموند 14 آوریل 2016

یادداشت‌ها:

1. Balakhani
2. Ountsoukoul
3. Ramazan Abdoulatipov
4. Gimrinski
5. Ruslan Gereiev
6. Derbent
7. Makhatchkala
8. Magomedov  Adbul
9. Mouhamad Abou Hamza Magomedov
10. Sirajoudine Datsiev
11. Emirat du Caucase
12. International Crisis Group
13. Aliaskhab Kebekov
14. Roustam Aselderov
15. Magomed
16. Khassaviourt
17. Nabil Magomed Magomedov
18. Nimatoulla Rajdabov