فرش کرد خراسان

قوچان،شیروان،بجنورد،درگز
عمده مناطق مذکور محل زندگی کردانی است که در طی سده های اخیر توسط حکومتهای مرکزی ازغرب کشور به این مناطق کوچ داده شده اند.
خصوصیات بافته های کردی
نقوش ورنگ:کردها برخلاف نقوش اسلیمی که دارای انحنا می باشد،دارای نقشهای هندسی وزاویه دار می باشد.به طورکلی در بافته های کردی بایک نگاه بلا فاصله تقسیمات اصلی هندسی به چشم می خورد،اماهزاران سطح وفرم متنوع که هرکدام نماد انتزاعی عنصریا ماجرایی پیرامونی است،با تلفیق مربع ومثلث ایجاد شده وبهترین راه تمیزبافته های اصیل کردی از سایر بافته ها،کنارگذاشتن آنهایی است که در ساختارشان نقوش منحنی ومشتقات دایره موجود است.در ساختار نقوش کردی اصیل هیچ الگویی نبوده که به عنوان نقشه استفاده شود،به همین دلیل بافنده همچون نقاش،نقوش را ذهنی بوجود می آورد.نقشه هاو طرحهای کردی بیشتر ذهنی هستند وگاهی به نام محلهایی که این فرشها در انجابافته شده اند،می نامند وگاهی اوقات نام افراد صاحب نفوذ محلی را به خود میگیرند،البته به علت عدم استفاده از نقشه بعضا اشتباهات تصویری دربافته های انان دیده شده وبافته های انان کاملا متقارن درنمی اید.برخی از نقوش موجود در بافته های کردی مستقیما از عوامل طبیعی الهام گرفته شده اند اما طوری تغییریافته اند که به سختی قابل شناسایی اند. آن دسته از نقوش متن کادر که شبیه اچاری با دسته بلند است،شاید مارهایی باشند که نقوش نمادین مرکز را مورد هجوم قرار داده اند وبه افسانه های قدیم درباره اژ دها یا همان ضحاک مربوط شوند. رنگهای متنوع بافته های کردی از وقاروتنوع وهماهنگی رنگ طبیعت مایه گرفته است. اگرچه بافنده کرد برای تخلیه هیجانات درونی به شکلی ناخدآگاه رنگهای متضاد را در کنارهم قرار داده اما این امر به یکپارچگی فضای بافته لطمه نزده نظامی هماهنگ وسازگار نگاه داشت در این بافته ها اگرچه فرمها تقریبا قرینه هستند اما پراکندگی رنگ ازاین اصل پیروی نکرده بیشتر گلیم وفرشهای کردی به شکل مستطیل طویلی است.کلی طرحهای بافته های کردی عبارتند از :محرمات،حوضی،موزاییکی ،گل شفتالو،لوزی(سوزنی بافت). یکی از انواع بافته های کردی طرح سوزندوزی جل اسب با نقوش حیوانی یا هندسی است. دارهای قالی بافی کردها افقی است،بنابراین نمی توانند فرشهایی با اندا زه های بزرگ بافت.در بین بافندگان کردی بیشتر گره ترکی مورد استفاده قرار می گیرد. تعداد گره در واحد سطح برحسب نوع فرش بسیار متغیر است،در فرشهای ایلی تعداد آن کمتر است وبنابراین بیشتر بافته های کردی درشت بافت هستندوضخی وخشن.
قوچان اهالی قوچان در اصل شاخه هایی از کردها هستند(تیره های زعفرانلو،شاولو)که ازچند قرن پیش از کردستان وقفقاز به شمال مشهدکوچانیده شده ودر این شهر واطراف آن ساکن شده اند.طرحها واسلوبهای بافندگان آنها که در اصل متاثرازنقوش وروشهای بافندگی
قفقاز بوده،به لحاظ مجاورت با ترکمنها وبلوچها از سنتهای متداول در قالیبافی این اقوام نیز به حکم همجواری برداشتهایی نموده است ودرمیان بافته های آنهانیز دیده می شود. گاهی دردوسر قالیچه های قوچانی به گلیم بافتهای سوزندوزی شده عریضی تا حدود۵۰ س برمی خوریم که کیفیتی است اقتباسی از روشهای بافندگی
ترکمنها.
گره فرشهای قوچانی از نوع ترکی، تارو پود آنها اغلب ا زپشم ورنگهای مصرفی در رنگرزی الیاف این فرشها بیشتر در مایه های آبی تیره،قهوه ای بژو عاجی با کمبود چشمگیری از رنگ قرمز می باشند،را دارند. ابعاد دلخواه بافندگان قوچانی دو ذرعی وکلگی است.ازفرشهای معروف قوچانی،فرشی است به نام فرش امام قلی که در منطقه ای به همین نام بافته می شود.قالیهای اصیل آنها از نوع قالیهای کردی ایران است، اما ویژگی نوع پشم مصرفی باعث گردیدکه تغییراتی در کیفیت بسیاری از این قالیچه ها بوجود اید.لذا تفاوت زیادی بین قالیهای غرب کشور( کردستان ) وقالیهای کردی شمال خراسان وجود دارد.اما متاسفانه مناطق شمال خراسان بویژه قوچان،در طی چند دهه گذشته از بافت سنتی واصیل خود جدا شده اند وامروزبا گرایش قالیهای سبک نایینکاشان وحتی کرمان با کمترین کیفیت به تولید قالیهای ارزان قیمت اشتغا ل دارند.علی رغم استفاده از طرحهای مذ کور کلیه ویژگیهای بافت آنها نظیر نوع گره، نحوه شیرازه بافی، چله کشی،ابعاد، و...کاملا منطبق با قالیهای مناطق جنوبی تر،مانند مشهد،سبزوارونیشابوراست.
سا را عرب یارمحمدی
با نظارت و كنترل عبد الله احراری

منبع : مرکز علمی و پژوهشی فرش ایران