مشکلات ماماها در ایران

● به مناسبت روز جهانی مامایی
مشخص نبودن جایگاه صحیح حرفه مامایی در جامعه، سلامت زنان، دختران و نوزادان را با مخاطراتی روبه رو كرده است؛ مخاطراتی كه قابل اغماض نبوده و كنفدراسیون بین المللی ماما را بر آن داشته تا در روز جهانی ماما در ۱۵ اردیبهشت (مقارن با ۵ ماه مه) شعار زیر را مدنظر قرار دهد. «جهان اكنون به ماما بیشتر از هر زمان دیگری نیاز دارد.» مامایی رشته ای است كه در ایران نیز قدمتی كهن دارد و شروع فعالیت های آكادمیك آن به سال ۱۳۰۸ برمی گردد؛ رشته ای كه در طول زمان به جای پیشرفت با مشكلات زیادی روبه رو بوده است و به رغم كهولت سن هنوز نتوانسته دانشكده مستقلی به نام مامایی داشته باشد. از جمله مشكلات این حرفه معضلات آموزشی دانشجویان و مربیان مامایی است. سیده طاهره میرمولایی نایب رئیس جمعیت مامایی ایران در رابطه با مشكلات آموزشی این رشته اظهار كرد: «عدم استفاده ماماها در امور ریاست یا معاونت آموزشی دانشكده های موجود (در بسیاری از موارد) باعث شده است كه این رشته از ارتقای علمی لازم برخوردار نبوده و قدرت اجرایی لازم را در امور مرتبط به مامایی نداشته باشد. «بنا بر اظهارات وی این عدم استقلال حرفه ای حتی آموزش های بالینی دانشجویان را نیز تحت الشعاع قرار داده است. از آنجایی كه مربیان مامایی جایگاهی در بخش های بالینی ندارند و در بخش های مربوط مسئولیتی به آنها واگذار نمی شود این مسئله خود به خود منجر به افت كیفیت آموزشی دانشجویان شده است و این در حالی است كه در زایشگاه های آموزشی سراسر دنیا ماماها از قدرت اجرایی بالایی برخوردارند.
آنها ضمن این كه به پذیرش بیماران می پردازند مسئولیت زایمان و آموزش دانشجوها را نیز به عهده دارند. اما در بیمارستان های آموزشی ایران به رغم این كه انجام زایمان طبیعی جزء شرح وظایف ماما است، ماماها اجازه زایمان ندارند. نایب رئیس جمعیت مامایی معتقد است مشكلات موجود بر باد رفتن هزینه و نارضایتی شغلی این افراد را به همراه داشته است. با وجود چنین مشكلاتی هنوز ماماهای كشور خواهان ادامه تحصیل هستند اما زمینه ادامه تحصیل در مقطع دكترا برای رشته مامایی فراهم نیست و برخلاف سایر رشته های پزشكی در مقطع كارشناسی ارشد متوقف شده است. در تشریح این مسئله میرمولایی اظهار كرد: «به رغم تلاش های ۱۰ ساله ای كه برای تصویب دوره دكترا انجام شده است هنوز این مقطع راه اندازی نشده است، اگرچه دكترای بهداشت باروری جهت ادامه تحصیل ماماها به تصویب رسیده است اما تاكنون مجوزی از سوی وزارت بهداشت برای دانشكده های متقاضی (تهران، شهید بهشتی، اصفهان و اهواز) صادر نشده است.» معصومه شاه محمدی كارشناس مسئول امور مامایی وزارت بهداشت ضمن تأكید بر تطابق بر ابعاد آموزشی ماماها با نیاز جامعه می افزاید: «از آنجا كه همگام بودن با تحولات علمی روز از ضرورت های هر جامعه ای است ما امیدواریم در كشور ما نیز نگرش های جدید مباحث مامایی دنیا مورد توجه قرار گیرد تا از تازه های این رشته عقب نمانیم.»
● افزایش زمینه اشتغال
در سال های گذشته جذب بی رویه دانشجویان مامایی و همچنین تربیت افرادی كه به نوعی در خدمات مامایی اشتغال دارند (نظیر كاردانان بهداشت خانواده) و عدم تناسب مراكز بهداشتی با این ازدحام باعث شده است تا امروز از ۴۷ هزار مامای فارغ التحصیل تنها ۱۳ هزار ماما جذب كار شوند كه از این تعداد ده هزار نفر در بخش های دولتی مشغول به كار هستند. میرمولایی در این زمینه می گوید: «در سراسر دنیا ماماها علاوه بر فعالیت در حیطه شرح وظایف خود گام را فراتر نهاده در قالب فعالیت های مشاوره ای طیف وسیعی از خدمات بهداشت باروری را نیز انجام می دهند، در حالی كه در ایران ماما اجازه ندارد حتی كاری را كه جزء وظایف تعریف شده اش است، انجام دهد.» وی در ادامه تصریح كرد: «پیشنهاد جامعه مامایی گسترش خدمات جدید بهداشت باروری در كشور است تا در كنار ارتقای كیفیت خدمات به مردم، زمینه اشتغال برای ماماهای فارغ التحصیل فراهم شود. «بنا بر اظهارات وی در راستای اشتغال زایی راه اندازی مراكز زایمانی از دیگر پیشنهادات مطرح شده است، مراكزی كه تحت پوشش بیمارستان بوده و به طور كامل توسط ماماها اداره می شوند و محیط آن طوری طراحی شده است كه خانواده زائو می توانند كنار زائو حضور داشته باشند. مراكزی كه ضمن اشتغال زایی، محیط خوشایندی را برای زائو فراهم كنند كه متأسفانه این پیشنهاد هم توسط مسئولین پذیرفته نشد. در راستای كاهش بیكاری ماماها، شاه محمدی اعلام داشت: «از سال ۸۵ قرار بر این شده است كه دانشگاه ها در مقطع كاردانی، ماما جذب نكنند، ضمن این كه امسال همچون سال های قبل در دانشگاه های دولتی حداكثر بیست دانشجوی كارشناسی جذب می شوند.»
● تعرفه ها
در ادامه شاه محمدی ضمن اشاره به عدم دریافت تعرفه مامایی در بخش دولتی تصریح كرد: «به رغم این كه ماماها طیف متنوعی از خدمات را در بخش های دولتی ارائه می دهند تعرفه ای در ازای این خدمات دریافت نمی كنند.» سپس در ادامه افزود: «از سال ۱۳۸۲ قرار شد كه به ازای هر زایمانی كه ماما و پزشك به طور مشترك انجام می دهند ده درصد حق الزحمه پزشك به ماما اختصاص داده شود، این مسئله كه منجر به ترویج زایمان طبیعی می شود متاسفانه در بیش از ۵۰ درصد بیمارستان های كشور اجرا نمی شود و انگیزه كاری را از ماماها سلب كرده است.» در ادامه شاه محمدی ضمن اشاره به بیمه مسئولیت حرفه ای اظهار داشت: «با توجه به این كه در ارتكاب خطای پزشكی هزینه سنگینی بر فرد مرتكب شده تحمیل می شود امیدواریم در بخش های مختلف خصوصاً در بخش دولتی بیمه مسئولیت حرفه ای با حمایت مراكز درمانی فراهم شود.»
● بازنشستگی
به رغم این كه اداره بهداشت محیط حرفه ای وزارت بهداشت مامایی را از مشاغل سخت و زیان آور معرفی كرده است هنوز سازمان مدیریت و برنامه ریزی در این راستا اقدامی نكرده است و در حال حاضر ماماها با سی سال سابقه كار بازنشسته می شوند. در حالی كه جامعه مامایی خواستار پنج سال بخشودگی در بازنشستگی است، تقاضایی كه اگر پذیرفته شود ضمن رفاه حال ماماها اشتغال زایی را نیز به دنبال خواهد داشت.
● حذف اداره مامایی
در سال های اخیر اداره مامایی در وزارت بهداشت حذف شد. این حذف اعتراضات زیادی را دربرداشت، چرا كه جامعه مامایی معتقدند فقدان اداره مامایی در سطح وزارت بهداشت می تواند مشكلاتی را برای این گروه كثیر در زمینه سیاستگزاری و برنامه ریزی ایجاد كند. در حال حاضر سازمان های بیمه گر خدمات مامایی (از جمله: حق ویزیت، سونوگرافی در بارداری، تنظیم خانواده) را تحت پوشش قرار نمی دهند. سابقاً سازمان های بیمه گر متقاضی انجام فعالیت ماماها در قالب یك سازمان قانونی بودند تا دسترسی آسان تر به آنها داشته باشند. با وجود چنین شرطی از سال ۱۳۷۴ كه ماماها به عنوان اعضای رسمی سازمان نظام پزشكی درآمدند هنوز این سازمان ها از عقد قرارداد با این قشر دریغ می كند.
از آنجا كه خدمات مامایی ارتباط مستقیمی با سلامت زنان، دختران و نوزادان دارد امیدواریم در ایران از تخصص ماماها در جهت ارتقای كیفیت سلامت كشور استفاده بیشتری شود.

افسانه بهرامی

منبع : روزنامه شرق