شکسته شدن رکورد فروش

نیمه نخست سال ۱۳۸۵ یكی از بهترین و پررونق ترین دوره ها در چند سال اخیر برای سینمای ایران و علاقه مندان آن بود. تنوع و تعدد فیلم های جدید ایرانی و خارجی، افزایش بیش ازده درصدی مجموع فروش فیلم های ایرانی در اكران اول، استمرار موفقیت های سینمای ایران در عرصه های جهانی و بالاخره وقوع اتفاقات امیدبخشی كه به تقویت پیكره این سینما در ابعاد مادی و معنوی آن می انجامند، از دلایل این رونق و توفیق به شمار می روند. هر چند كه تلخی بعضی وقایع مثل درگذشت تعدادی از دست اندركاران این سینما یا جلوه كردن بعضی اختلافات صنفی (تا حدی كه لزوم حكمیت و دخالت معاونت سینمایی پیش می آید) از حلاوت این توفیق می كاهد. در هر حال می كوشیم نگاهی گذرا به اهم وقایع سینمایی ۶ ماهه اول سال بیندازیم، با این امید كه نیمه دوم سال شاهد استمرار توفیقات و وجوه مثبت این هنر ‎/ صنعت ملی باشیم.
●آتش بس به سبك ایرانی
سینمای كمدی همچنان پیشتاز است. نیمی از ۲۲ فیلم ایرانی به نمایش آمده در ۶ ماهه نخست سال به این ژانر اختصاص دارند، كه به ترتیب فروش عبارتند از آتش بس (تهمینه میلانی) ـ شام عروسی (ابراهیم وحیدزاده) ـ زیر درخت هلو (ایرج طهماسب) ـ ازدواج به سبك ایرانی (حسن فتحی) ـ سوغات فرنگ (كامران قدكچیان) ـ هوو (علیرضا داوودنژاد) ـ چند می گیری گریه كنی (شاهد احمدلو) ـ زن بدلی (مهرداد میرفلاح) ـ چپ دست (آرش معیریان) ـ سرود تولد (علی قوی تن) و انتخاب (تورج منصوری).
در این بین آتش بس با فروش یك میلیاردتومانی خود علاوه بر كسب عنوان پرفروش ترین فیلم سال (چون بعید است در نیمه دوم هم رقیبی جدی پیدا كند، به خصوص با توجه به فاصله چشمگیرش با فیلم دوم جدول كه فروش نصف آن دارد) تا این لحظه در جایگاه پرفروش ترین در تاریخ این سینما هم نشسته است. با توجه به توفیق پیاپی آثار كمدی در چند ساله اخیر، جهت گیری حرفه ای تولیدكنندگان فیلم های ایرانی موجب ارتقای كیفی چشمگیری در ساخت این گونه آثار شده است و این بدون شك بر ارتقای سلیقه تماشاگری كه پیگیر كمدی های غیرقابل دفاع سال گذشته بود، تأثیر مثبت می گذارد. ملاحظه اسامی فیلمسازانی كه با چرخشی مضمونی به جمع كمدی سازان پیوسته اند (میلانی، قدكچیان، داوودنژاد، قوی تن و منصوری) در كنار این نكته جالب كه جدیدترین و قدیمی ترین فیلمسازان حاضر در این فهرست ۶ ماهه (شاهد احمد لو و كامران قدكچیان) در ژانر كمدی فیلم ساخته اند به نوعی دیگر بیانگر عزم جزم بدنه این سینما برای اختصاص دادن ظرفیت های ویژه به این شكل بیانی است كه در ضمن پاسخی درخور به تمایل عمومی جامعه به شادی و نشاط و پویایی و سرزندگی نیز قلمداد می شود.
افزایش مخاطبان سینما در این ایام در حالی اتفاق افتاد كه عوامل بازدارنده متعددی نیز در كار بودند كه هر یك ممكن بود به تنهایی بهانه مناسبی برای ممانعت از حضور تماشاگران باشند. افزایش بهای بلیت سینما، برگزاری جام جهانی فوتبال و حاشیه پررنگ حضور تیم ایران در این رویداد (بخصوص همزمانی بخش سری اول مسابقات با ساعت های عصر كه از ساعت های طلایی فروش سینماها در ایران است)؛ استمرار نمایش فیلم های جذاب و جدید سینمای جهان از شبكه های تلویزیونی در كنار سریال های پرمخاطب شبانه و هفتگی و رویدادهای ریز و درشت دیگر كه خوشبختانه هیچ كدام تأثیری در ریزش مخاطب نداشتند و سینمای ایران توانست با فروشی معادل پنج و نیم میلیاردتومان در اكران اول تهران، بیلان اقتصادی مناسبی را ارائه كند. جالب اینجاست كه دامنه این توفیق با اكران ۵ فیلم جدید در ماه مبارك رمضان و ادامه فروش مناسب فیلم های اكران شده در شهریور در این ایام، نشان داد كه پخش كنندگان سینما هم به نوعی خودباوری رسیده و كوشیده اند از ظرفیت های این ایام كه همواره از زمان های نامناسب برای اكران فیلم های جدید شناخته می شد، استفاده مناسب ببرند. همچنین در جست وجوی دلایل دیگر اقبال مردم به سینما به تنوع چشمگیر مضامین فیلم های اكران شده اشاره می كنیم كه علاوه بر انواع كمدی های اجتماعی، انتقادی و كمدی های بوف، شامل ملودرام اجتماعی ( به نام پدر، چهارشنبه سوری و كافه ستاره) رومانس (باغ فردوس پنج بعدازظهر، باغ های كندلوس)، مذهبی (یك تكه نان، به آهستگی) جنگی (طبل بزرگ زیر پای چپ)، اكشن (شغال، گرگ و میش) و كودك و نوجوان (مربای شیرین) نیز می شدند. همین طور كه فراموش نمی كنیم به طور سنتی در فصل پاییز گونه های دیگر فیلم عرضه می شوند كه رنگین كمان سالانه ژانرهای سینمایی تولید شده را كامل می كنند باید از هوشمندی نسبی سیستم پخش در استفاده مناسب از زمان های اكران(كه یكی از ایرادهای همیشگی پخش فیلم در ایران بوده است) یاد كنیم. این هوشمندی سبب شد كه برای مثال بخش عمده ظرفیت سالن های سینمایی در زمان های بی مشتری در اختیار یكی دو فیلم خاص قرار گیرد یا اكران زودهنگام نوروزی با بهره گیری از تبعات تبلیغی جشنواره فجر در مقابل خیل فیلم های خارجی نمایش داده شده از تلویزیون كم نیاورد. در شرایطی كه همه فهمیده اند راه حل اساسی سینمای ایران، تعمیم نگاه حرفه ای در همه سطوح نظارت، تولید و عرضه است، چنین اتفاقاتی ممكن است به عنوان نمره هایی مثبت در كارنامه این سینما ثبت شود.
●شب بخیر و موفق باشید!
كارنامه پرفراز و نشیب نمایش فیلم های مطرح خارجی در سینماهای كشور (تهران) سرانجام از حالت بلاتكلیفی در می آید. شكی نیست كه با وجود همه دیدگاههای حمایتی و نظارتی، سینمای ایران و تماشاگر ایرانی ناچار از تعامل و حتی رقابت فرهنگی و تكنیكی با سینمای روز جهان است، زیرا به تأیید بیشتر كارشناسان سینمایی یكی از دلایل بروز مشكلات اقتصادی و ریزش تماشاگر سینمای ایران در سال های گذشته، اصرار بر حفظ گلخانه ای این سینما و اختصاص میدانی بی رقیب به آن بود. به دور از بحث های اقتصادی ، بزرگترین ایراد چنین سیاست هایی محروم كردن اقشار فرهنگی جامعه از دسترسی به كالاهای فكری در اندازه های جهانی بود كه به طور غیرمستقیم به تقویت شبكه های مخفی توزیع فیلم های خارجی نیز منجر می شد. خوشباورانه است كه فكر كنیم اختصاص تك سانس های آخر شب چند سینمای پایتخت به نمایش فیلم های جدیدتر ـ و خاص ـ خارجی گامی مؤثر برای رفع این مشكلات است ، اما افزایش تعداد فیلم های به نمایش درآمده به دوبرابر سال قبل، كه فیلم های قابل توجهی از قبیل دره گرگها،پنهان ، تاجر ونیزی، شب بخیر و موفق باشید، امپراتریس ، بچه و یورش به زندگی در بین شان وجود دارد، از عزم جزم بنیاد فارابی به تشكیل و تقویت پاتوق های فرهنگی خبر می دهد كه نخستین كاركردشان به رسمیت شناختن و احترام به سلیقه های قشرهای مختلف تماشاگران است.
با توجه به اینكه به نظر می رسد این شیوه نمایش پس از كار كارشناسی و با اطمینان از آسیب نرساندن به ظرفیت نمایش فیلم های ایرانی اتخاذ شده، امیدواریم كه برخلاف سال قبل در نیمه دوم سال، نمایش آثار خارجی منتفی نشود و به مرور پایگاهی برای برنامه ریزی های كوتاه و بلندمدت فرهنگی و نمایش آثار شاخص و ارزشمند خارجی پدید آید. برای این اكرانهای محدود شبانه آرزوی موفقیت می كنیم!
●دره شغال ها!
دست اندازی مافیای تكثیر و توزیع غیرقانونی فیلم ها به اكران روز سینمای ایران ، معضلی است كه بی تردید دست كم یك سوم از ظرفیت بالقوه فروش فیلم ها را نابود می كند و به بحران مالكیت حقوق مادی و فرهنگی خالقان آثار هنری در كشور دامن می زند. ضمن این كه تبعات اخلاقی این تجارت كثیف در شكستن وهن تماشای فیلم های قاچاق در خانواده ها، رواج غیرقابل كنترل آثار منحط در لابه لای فیلم های تأیید شده رسمی كشور درمیان قشر های عام مردم كتمان نكردنی است. پس از اعتراضات چندسال قبل صنف های موسیقی و تولید كنندگان نرم افزارهای كاربردی ، سرانجام نوبت به تولیدكنندگان سینمایی كشور رسید كه روزانه شاهد بربادرفتن آشكار و نهان سرمایه های مادی و معنوی شان بر بساط دستفروشان در روز روشن و در خیابان های اصلی شهرهای بزرگ و كوچك بودند بدون این كه ضابطان قانونی یا حتی مأموران رفع سد معبر شهرداریها واكنشی نشان دهند!
خوشبختانه تلاش های خانواده سینما برای مقابله با این معضل فرهنگی و اقتصادی دراین مدت به سرفصل های تازه ای رسید. در بعد قانونی تشكیل كمیته ای مركب از نمایندگان خانه سینما، ارشاد، قوه قضاییه و نیروی انتظامی موجب تلاش هایی برای رفع خلأ قانونی شد كه هم اكنون تا حد اختصاص شعبه قضایی ویژه پیشرفت كرده است. همچنین تبلیغاتی برای فرهنگی سازی و یادآوری قبح عمل خرید محصولات غیرمجاز به مردم و استفتاء از مراجع مذهبی صورت گرفته است كه خبر از شروع كار فرهنگی را در این زمینه می دهد. اقدامات عملی نیز آغاز شده از جمله كاهش چشمگیر قیمت فیلم های ارائه شده در شبكه های رسمی كشور و نیز كاهش زمان انتشار این فیلم ها نسبت به زمان اكران كه این هردو در ترغیب مردم به استفاده از محصولاتی با كیفیت بالاتر مؤثرند. هرچند كه شبكه های قاچاق نیز بیكار ننشسته و با كاهش چشمگیر قیمت ها به طور رسمی به متولیان فرهنگی جامعه اعلان جنگ داده اند. باید منتظر ماند و دید جنگ چگونه و چه وقت مغلوبه می شود و پیروز میدان كیست؟
●به نام ستاره ها
اگر با نگاهی واقع بینانه به كلیت سینمای ایران نگاه كنیم، نكات فراوانی در پیكره آن هست كه می شود در موردشان بحث كرد، اما می كوشیم خوشبین باشیم و به دنبال نشانه های مثبت بگردیم. مثل كلنگ بازسازی سینما آزادی كه پس از رخوتی چندساله به همت مسئولان شهری زمین خورد و تابلوی روزشمار نصب شده بر فراز ستون های فلزی و جرثقیل های پركار نوید برپایی دوباره دیرپاترین نماد سینما در سالهای پس از انقلاب را می دهد. نشانه مثبت دیگر را می توان در دل درگیری های صنفی در خانه سینما جست كه به شفاف شدن مواضع طرفین درگیری (كانون كارگردانان و اتحادیه تهیه كنندگان) می انجامد و بدون این كه بر سر موضوع اختلاف و نتیجه درگیری ها تأمل كنیم، نفس این عریانی مواضع را برای درمان دردهای ریشه ای سینمای كشور مفید می دانیم، همچنان كه استمرار جشن خانه سینما را در دهمین سال تأسیسش با همه نقاط قوت و ضعف ارج می نهیم، اما سینماگران ایرانی نویدبخش ترین كلمات سال های اخیر را بدون شك در دیدار با عالی ترین مرجع نظام جمهوری اسلامی شنیدند كه چشم اندازهای تازه ای در برابرشان ترسیم می كرد. آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب در ملاقاتی كه روز ۲۲ خرداد امسال با ۱۳۰ كارگردان و مدیر سینمایی صورت گرفت، نگاه كلان نظام به مقوله سینما را در فرازی چنین بیان كردند(۱) : « اعتلای سینمای كشور نیازی محسوس است و همه باید این حقیقت را دریابند كه هنر مهم و بسیار برجسته سینما برای كشور، یك نیاز و ضرورت محسوب می شود. سینما هنری برتر، پیچیده، پیشرفته و متعالی است و اهمیت فراوان این هنر و كارآمدی و تأثیرگذاری عمیق آن، مسئولیت سینماگران و همه دستگاهها و رده های مدیریتی مؤثر دراین هنر را كاملاً سنگین می كند. كلید پیشرفت كشور به میزان زیادی به دست سینماگران است، زیرا دست اندركاران هنر فاخر سینما باتوجه به تأثیرگذاری و جهت دهی این هنر می توانند با تولیدات خود روح امید، شوق پیشرفت ، انگیزه كار و تلاش، اعتماد به نفس و اعتقاد به ارزش های اسلامی و ملی را در جامعه ترویج و سهم بزرگ خود را در پیشرفت و تعالی كشور ایفا كنند و یا اینكه با فیلم های خود نسلی ناامید، پشیمان، متكی به بیگانه و تحقیرشده را پرورش دهند... اگر یك كارگردان با نیت خدایی فیلمی را ارائه دهد كه موجب تقویت ایمان، افزایش انضباط اجتماعی و احساس مسئولیت شود، اجر الهی را نیز كسب خواهدكرد.»

پیمان شوقی
(۱) ـ مجله فیلم ـ شماره ۳۴۸ ـ صفحه ۱۵

منبع : روزنامه ایران