مشارکت طالبان در عرصه سیاسی افغانستان

● آیا افغانها به طالبان روی می آورند؟
حكومت طالبان با حمله نیروهای غربی به رهبری آمریكا به افغانستان در سال ۲۰۰۱میلادی پس از پنج سال در كابل سقوط كرد و از آن زمان تاكنون نیروهای غربی با هدف تامین امنیت در این كشور حضور دارند اما با ناكامی روبه رو شدند.شمار نیروهای غربی در افغانستان هم اینك به ۴۲هزار نفر رسیده است كه از این تعداد ۲۲هزار سرباز آمریكایی هستند.
قرار است با گسترش نفوذ نیروهای ناتو در افغانستان مجموع نیروهای غربی در این كشور به ۴۸هزار نفر افزایش یابد.با گسترش ناامنی ها ، عدم توانایی غربی ها به رهبری آمریكا در كنترل اوضاع، افزایش نارضایتی مردم از عملكرد نیروهای خارجی و سرسختی طالبان در ادامه نبردها باعث شد تا غرب به ویژه آمریكا درصدد تغییر تدریجی شیوه عملكرد خود در افغانستان برآیند. این تغییر شیوه به سمت طرح مشاركت سیاسی گروه طالبان در اداره امور افغانستان از سوی كارشناسان سیاسی غربی با هدایت آمریكا درحال شكل گیری است. مشخص نیست این طرح با توجه به پیچیدگی شرایط اجتماعی افغانستان تا چه اندازه موفق شود، درهر حال تاریخ در مورد آینده این كشور قضاوت خواهد كرد.
همانطور كه می دانیم گروه طالبان در جامعه اسلامی افغانستان خیلی سریع با شعارهای مردم پسند در عرصه سیاسی این كشور به قدرت رسید. طی ۲۳سال جنگ داخلی نزدیك به شش میلیون افغان از قشرهای مختلف زندگی در دیار غربت را در پیش گرفتند. مردم این سرزمین كه از ادامه نبردهای داخلی خسته و ناتوان شده بودند، در پی منجی برآمدند تا آنها را از این وضعیت نجات دهد. در چنین شرایطی، بستر اجتماعی برای به قدرت رسیدن گروه طالبان كه مورد حمایت پاكستان بود، فراهم شد.
به گفته كارشناسان امور سیاسی این گروه خیلی سریع در افغانستان رشد كرد و مورد استقبال عموم قرار گرفت، اما مجامع جهانی چندان به آنها روی خوش نشان ندادند. طالبان حكومت را در افغانستان به دست گرفت و طی مدتی كوتاه ۹۵درصد از ۶۴۹هزاركیلومترمربع خاك این كشور را تحت كنترل خود درآورد. این گروه خیلی سریع درعرصه سیاسی افغانستان رشد كرد و به همان ترتیب پایان «قدرت طلایی» آنها نیز در این كشور فرارسید.
قرائت این گروه از اسلام كه حكومت خود را بر پایه شعارهای اسلامی و مذهبی بنا نهاده بود، با قرائت مسلمانان از اسلام ناب محمدی(ص) متفاوت بود و مشكلات آشكار و سخت گیری های طالبان شروع شد. پس از آنكه طالبان در كابل به قدرت رسید، با اعمال مقررات سخت اجتماعی، تكیه بیش از حد به قومیت ، عدم توجه به مطالبات مردمی و اتكای بیش از حد به نیروی خارجی باعث شد كه دوران حاكمیت شان در افغانستان همانند به قدرت رسیدن آنها كوتاه باشد. سران حكومت طالبان كه عمدتا از قوم «پشتون» بودند بعد از سقوط در افغانستان، فرار كردند و در مناطق قبایلی پاكستان میان هم نژادان خود پناه گرفتند.به رغم گسترش حوزه نفوذ نیروهای خارجی به رهبری آمریكا در افغانستان در سال ۲۰۰۱میلادی از شمال، غرب، جنوب و شرق طی پنج سال گذشته، افراد گروه طالبان نیز زمینه جذب ، سازماندهی ، آموزش و اعزام نیروهای خود را به افغانستان فراهم كردند.
گروه طالبان برای جلب حمایت مردم در مناطق جنوبی كه از پایگاه اجتماعی و نفوذ معنوی بیشتری برخوردار بودند مانند ولایات « قندهار»، «ارزگان »، «هلمند» و« زابل» دست به تحرك نظامی جدیدی زدند. رهبران این گروه برای جلب حمایت مردمی در افغانستان با توجه به روحیه بیگانه ستیزی افغانها اعلام كردند، تا پایان خروج آخرین سرباز غربی به مبارزه علیه دولت افغانستان ادامه خواهند داد.
در چنین شرایطی اغلب افغانها به نیروهای خارجی مستقر در كشورشان به چشم «كفار» نگاه می كنند و نبرد طالبان با سربازان غربی را «جهاد مقدس» می نامند. شماری هم از طالبان به عنوان مجاهدان در راه خدا یاد می كنند.به این ترتیب و در شرایط فعلی شبه نظامیان طالب در جنگ با سربازان خارجی، در قالب گروه های كوچك به جنگ های نامنظم (چریكی) روی آورده اند. نیروهای غربی ناآشنا به اقلیم افغانستان با استفاده از سلاح های مدرن، نقشه های جنگی نوین، هواپیماهای بدون سرنشین و استفاده از ابزار اطلاعاتی با كمك افراد ارتش ملی و پلیس ملی افغانستان به نبرد با افراد طالبان پرداختند.
یك فروند از این هواپیماها پیشتر در شرق افغانستان سقوط كرده بود. دامنه نبردها در سال به مناطق مختلف علاوه بر جنوب و شرق، در جنوب غربی و حتی مركزافغانستان گسترش یافت كه با توجه به آشنایی طالبان به منطقه و آشنا نبودن نیروهای خارجی ، این نیروها تلفات زیادی را متحمل شدند. افراد طالبان در نبرد با نیروهای خارجی از انگیزه بالایی برخوردارند در حالیكه فرماندهان و سربازان خارجی فاقد چنین انگیزه ای هستند. نیروهای غربی با زبان مردم منطقه آشنایی ندارند، قادر نیستند با آنها ارتباط برقرار كنند، لذا ارتباط آنها با مردم تنها با كمك مترجمین محلی صورت می گیرد. طالبان جنگ خود را نبرد با كفار ، جنگ با دشمنان اسلام و برخی ها نیز جنگ میهنی تلقی می كنند.
در سال جاری با گسترش دامنه جنگ در مناطق جنوبی افغانستان، كارشناسان نظامی نسبت به جنگ« فرسایشی» در این كشور هشدار دادند. در پی این هشدارها، افزایش تلفات نیروهای خارجی ، سرسختی طالبان در ادامه جنگ ، تصرف شهرستان های گلستان، ژیری، پنجوایی، گرمسیر و غیره سبب افزایش سفر مقامات آمریكایی، انگلیسی، فرانسوی، كانادایی و غیره به كابل شد. فرستادگان سیاسی و نظامی این كشورها با سربازان خود در افغانستان ملاقات كردند و از نزدیك با مشكلات آنها آشنا شدند.
یك مقام آمریكایی اعلام كرد: مشكل این كشور با جنگ حل نمی شود ، باید از طریق مصالحه، افراد گروه طالبان در قدرت سهیم شوند. به گفته وی جنگ در افغانستان برنده نخواهد داشت و باید جنگجویان طالبان وارد قدرت شوند، تعداد جنگجویان خیلی زیاد است و از حمایت مردم محلی در جنوب كشور نیز برخوردار هستند.فرست تاكید كرد: می توان این نیروها را به صورت شفاف وارد دولت كرد تا مشكل نیروهای شورشی در كشور حل شود.
دولت افغانستان نیز برای جذب مخالفان در ساختار دولت فرمان عفو عمومی را قبلا اعلام كرده بود و كمیسیون طرح تحكیم صلح و آشتی ملی را به رهبری «صبغت الله مجددی» رییس مجلس سنای این كشور از ۱۸ماه قبل تشكیل داد. به گفته مجددی طی این مدت دو هزار و ۳۰۰نفر دست از مخالفت با دولت برداشته و به زندگی غیرنظامی بازگشته اند.با توجه به فقر و بیكاری و ناهنجاری های اجتماعی براساس برخی آمارهای غیررسمی شماری از این افراد هنوز هم به همكاری خود با گروه طالبان ادامه می دهند.
موفقیت این طرح عملا اندك است و علاوه بر طالبان، افراد حزب اسلامی «گلبدین حكمتیار» و اعضای افغان شبكه القاعده از مخالفان دولت افغانستان هستند. از شمار مخالفان (سه گروه مزبور) دولت افغانستان آماری در دست نیست. علاوه بر افراد این گروه ها ، شماری از اعضای گروه های سیاسی و اشخاصی كه در دولت جدید كه از زمستان سال ۱۳۸۰خورشیدی تاكنون به رهبری كرزای تشكیل شد و نتوانسته اند به قدرت راه یابند و یا از صحنه سیاسی كنار زده شدند نیز باید افزود.
نیروهای غربی درگیر در جنگ افغانستان به رهبری آمریكا نتوانستند طی پنج سال به وعده های خود كه همانا تامین امنیت ، آرامش ، توسعه پایدار ، اصلاح ساختار دولت باشد ، كمك كنند.در چنین شرایطی زمزمه مشاركت سیاسی طالبان در ساختار قدرت در حال تقویت شدن است. گفته می شود كه طالبان حاضرند تحت شرایطی دست از جنگ بردارند. طالبان این شرایط را واگذاری مسوولیت ۹وزارتخانه و اداره شش ولایت از ۳۴ولایت افغانستان و یا شش وزارتخانه و ۹ولایت عنوان كردند.
گفته می شود، طالبان دولت را در انتخاب این دو پیشنهاد آزاد گذاشتند. به گفته برخی كارشناسان مسائل سیاسی امضاء پیمان صلح دولت اسلام آباد با طالبان محلی وزیرستان شمالی پاكستان در واقع زنگ خطر را برای گروه طالبان افغان در این كشور به صدا درآورده است. آنها افزودند در صورت تحقق دوامدار این پیمان، افغانهای طالب به این نتیجه می رسند كه امكان قربانی شدن این گروه در راهكارهای سیاسی وجود دارد.شاید به همین علت باشد كه شایعه شركت سیاسی طالبان در ساختار قدرت در حال گسترش است.
درحالیكه تامین امنیت اجتماعی از شروط لازم یك جامعه باثبات است، افغانستان شدیدا از این نظر رنج می برد، در كنار ناامنی، فقر ، بیكاری، قتل، سرقت های مسلحانه، راهزنی، اختفای اطفال، باجگیری و سایر ناهنجاری های اجتماعی روزبه روز درحال افزایش است. دركنار این مسائل وجود فساد اداری، تولید و تجارت قاچاق مواد مخدر جامعه به شدت سنتی افغانستان را تهدید می كند. مردم ولایات خصوصا شهر كابل از گرانی و پایین بودن درآمد بشدت گله مند هستند. درحال حاضر حقوق ماهانه هر معلم یكهزار و ۸۰۰تا ۳۸۰۰افغانی است.
هر دلار معادل ۵۰افغانی است.براساس طرحی كه قرار است طی هفته جاری به تصویب دولت برسد، حقوق كارمندان دولت در افغانستان ۸۰تا ۸۰۰دلار خواهد بود.كاركنان دولتی بشدت از كمبود حقوق به اصطلاح آنان «معاش» گله دارند.آنان قادر نیستند با چنین حقوقی نیازهای اعضای خانواده خود را تامین كنند. افغانستان طبق قانون اساسی تجارت آزاد را پذیرفت ، دولت های غربی از این وضعیت حمایت می كنند، این امر با ساختار اقتصاد عقب افتاده این كشور سازگاری ندارد و همین مساله باعث افزایش قیمت ها شده است.
در كنار افزایش مشكلات امنیتی ، نارضایتی مردم نیز روزبه روز درحال گسترش و شرایط اجتماعی افغانستان بسیار نگران كننده است به عبارتی همانند آتش زیر خاكستر است كه هر آن آماده زبانه كشیدن است. آمریكا و متحدین این كشور قادر به پیش بینی آینده افغانستان كه از نظر اجتماعی ساختار پیچیده ای دارد، نیستند. آنها با توجه به تجربه تاریخی ، موقعیت جغرافیایی و روحیه بیگانه ستیزی افغانها دریافتند خود را از این گرداب به هر شكل ممكن نجات دهند.خروج نظامی ، ایجاد دولت آشتی ملی، مشاركت اقوام در قدرت و فراهم كردن زمینه مشاركت گروه طالبان در ساختار سیاسی از جمله این راهكار است.
«حامد كرزای» رئیس جمهوری افغانستان كه با ساختار تشكیلاتی گروه طالبان از نزدیك آشنایی دارد، پیشتر گفته بود درصورت خروج نیروهای خارجی دولت كابل سقوط خواهد كرد. كرزای گفته بود كه شخصا با طالبان در تماس است از این گفته چنین بر می آید كه او در جلب نظر مخالفان خود موفق نبوده است.
دولت كرزای در تشكیل دولت آشتی ملی و سهیم كردن اقوام در قدرت تا حدودی موفق عمل كرده اما در جلب نظر طالبان با شكست مواجه شد، او بجای تكیه به مردم، بیش از حد به نیروهای خارجی تكیه دارد.درهرحال ایده مشاركت طالبان در قدرت به عنوان یك راهكار سیاسی مطرح است كه عده ای با آن مخالف و گروهی هم موافق شركت این گروه در ساختار دولت افغانستان هستند. به اعتقاد گروه اول در صورت تحقق این امر اندیشه طالبانی بار دیگر در كشور حاكم خواهد شد و افغانستان به پایگاه دهشت افكنان تبدیل خواهد شد.
به گفته گروه دوم، جنگ راه حل مشكل افغانستان نیست، باید زمینه ای برای گفت وگوهای سیاسی با مخالفان را فراهم كرد تا شاید مشكل كشور حل شود. به گفته آگاهان امور درصورت تحقق این امر مشكل افغانستان به صورت اصولی و ریشه ای حل نخواهد شد.در هر حال ناكامی نیروهای خارجی به رهبری آمریكا در افغانستان ، تحقق نیافتن وعده های داده شده از سوی این نیروها، وجود فساد اداری، فقر، افزایش كشت موادمخدر و قاچاق آن و از همه مهمتر نارضایتی مردم از دولت باعث شده است تا از سوی نیروهای آمریكایی طرح مشاركت طالبان در ساختار دولت افغانستان مطرح گردد.
درصورت عملی شدن این طرح باردیگر مهاجرت در افغانستان كه باتداوم خشكسالی طی شش سال گذشته روبرو بوده، شدت خواهد یافت و شركت ها و موسسه های خارجی این كشور را ترك خواهند كرد و زمینه بازگشت جنگ داخلی بار دیگر كشور را تهدید خواهد كرد. درحال حاضر دو هزار و ۲۰۰گروه غیرمسوول با ۱۲۰هزار عضو و بیش از یكصد هزار تن مهمات و مواد منفجره نشده در افغانستان وجود دارد كه درصورت بازگشت طالبان به قدرت امكان شعله ور شدن نبردهای داخلی وجود دارد. برخی رسانه ها به نقل از «دیوید ریچارد» فرمانده انگلیسی نیروهای ناتو در افغانستان كه سیزدهم مهرماه مسوولیت تمامی نیروهای خارجی در افغانستان را به عهده گرفت، گزارش دادند: درصورت عدم گشایش در جنگ احتمالا مردم جذب گروه طالبان خواهند شد.

منبع : روزنامه ابرار