ترکیه؛ گرایش‌های متناقض

محافل سیاسی اقتصادی و تجاری ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا با وجود تبلیغات منفی رسانه‌های غربی علیه حزب حاكم عدالت و توسعه تركیه (AKP) در روزهای منتهی به انتخابات پارلمانی این كشور از پیروزی این حزب در انتخابات استقبال كردند.
سفارت ایالات‌متحده در آنكارا اولین هیأت دیپلماتیك خارجی مستقر در تركیه بود كه پیروزی (AKP) را به رجب طبیب اردوغان، نخست‌وزیر و رهبر این حزب تبریك گفت و با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام كرد واشنگتن خواستار افزایش همكاری‌ها با دولت جدید برای حل پیگیری دغدغه‌های مشترك دو كشور است.
مهر تأیید واشنگتن بر AKP در یكی از یادداشت‌های وال استریت ژورنال انعكاس یافت كه ادعا دارد پیروزی این حزب در انتخابات راه را بر توسعه همكاری‌های تركیه و غرب در همه زمینه‌ها فراهم می‌آورد.
این روزنامه كه به نئومحافظه‌كاران آمریكایی گرایش دارد با یادآوری این كه افكار عمومی تركیه طی ماه‌های اخیر پیش از هر زمانی در گذشته از عملكرد ایالات متحده و اتحادیه اروپا ناراضی است بر لزوم پیشبرد برنامه الحاق تركیه به اتحادیه اروپا در سایه موفقیت اخیر AKP تاكید كرده است.
شادمانی سرمایه‌گذاران خارجی از پیروزی AKP در انتخابات پارلمانی تركیه و واگذاری قدرت به حزبی منفرد كه نزدیك به دو سوم كرسی‌های پارلمانی را به تنهایی در اختیار دارد، موضوعی نیست كه غربی‌‌ها سعی داشته باشند بر آن سرپوش بگذارند.
با اعلام نتایج انتخابات پارلمانی شاخص سهام در بازارهای بورس تركیه رشد یافت و فعالان اقتصادی ارشد در تركیه ابراز امیدواری كردند دولت جدید برای رفع موانع سرمایه‌گذاری خارجی بیش از گذشته جدیت به خرج دهد.
● پیروزی چشمگیر
حزب حاكم عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی یكشنبه این هفته سهم خود را از آراء انتخابات افزایش داد.
این حزب كه در انتخابات سال ۲۰۰۲ میلادی ۳۴ درصد آرا ریخته شده به صندوق‌ها را به خود اختصاص داده بود در انتخابات اخیر ۷/۴۶ درصد آرا را كسب كرد. این حزب هم اكنون ۳۴۰ كرسی از مجموع ۵۵۰ كرسی پارلمانی را در اختیار دارد.
نرخ مشاركت در انتخابات اخیر تركیه ۸۰درصد بود در حالی كه در انتخابات پارلمانی پیشین نرخ مشاركت از ۷۴ درصد فراتر نرفت.
● این انتخابات پیامی بزرگ برای حزب
جمهوری خواه خلق تركیه (CHP)، كه عمده‌ترین حزب اپوزیسیون است به همراه داشت و شكستی بزرگ برای این حزب تلقی می‌شود.
در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۲ CHP ( كه در زبان تركی ج.ه.پ تلفظ می‌شود) ۱۹ در صد آراء را كسب كرد و ۱۷۷ نماینده این حزب به پارلمان راه یافتند در حالی كه در انتخابات اخیر به رغم همكاری و حمایت حزب چپ دموكراتیك (DSP)‌ این حزب توانست تنها دو درصد برآرا خود بیفزاید اما به دلیل افزایش موفقیت كاندیداهای مستقل تعداد كرسی‌های CHP در پارلمان كاهش یافت و به ۱۱۱ رسید.
حزب جنبش ملی‌گرایی، (MHP)، ناسیونالیست‌ترین حزب تركیه كه دلوت باغجه‌لی رهبری آن را برعهده دارد توانست با جلب آرا بخشی از هواداران CHP سهم خود از آرا را از ۳/۸ درصد به ۳/۱۴ درصد افزایش دهد و ۷۱ كرسی پارلمانی را بدست آورد.
با این حال این آراء به مراتب كمتر از ۲۰ درصدی بود كه MHP به كسبش چشم دوخته بود. دشمنی با اقلیت كرد تركیه، حمایت از عملیات نظامی در شمال عراق و وعده‌ اصلاح اوضاع معیشتی مردم در زمره مهمترین شعارهای انتخاباتی این حزب بود.
علاوه بر سه حزب اصلی حاضر در انتخابات ۲۷ كاندیدای مستقل نیز به پارلمان تركیه راه یافتند. از این تعداد ۲۴ كرسی توسط نامزدهای حزب جامعه دموكراتیك (BTS) كه به كردها گرایش دارد، پر می‌شود. اعضای این حزب برای معاف شدن از قانون كسب حداقل ۱۰ درصد آرا از سوی احزاب برای راهیابی به پارلمان به طور مستقل در انتخابات پارلمانی شر كت كردند.
● شكست برای CHP
نتایج انتخابات روز یكشنبه شكستی بزرگ برای CHP و دنیز بایكال، رهبر این حزب بود كه طی چهار انتخابات پیاپی متحمل شكست شده است. اردوغان برای آن كه بر زخم‌های بایكال نمك بپاشد تعدادی از اعضای ارشد و صاحب نام CHPرا به عضویت AKP در آورد و این گروه به عنوان نمایندگان AKP به پارلمان راه یافتد.
CHP حتی در شهر ازمیر كه پایگاه اصلی این حزب است هم متحمل شكست شد و تعداد نمایندگان این حزب در ازمیر از ۱۶ به ۱۱ كاهش یافت. مخالفان سرمست بایكال كه از شكست او به وجد آمده‌اند خواستار عمل او به یكی از وعده‌های انتخاباتی‌اش هستند كه در چارچوب آن گفته بود چنانچه حزبش در انتخابات نتایجی ضعیف‌تری از انتخابات قبلی بگیرد از سمت خود كناره‌گیری خواهد كرد.
حزب جمهوریخواه خلق كه توسط مصطفی كمال آتاتورك و در دهه‌های آغازین سده گذشته بنیان گذاشته شده است نزدیكترین متحده ارتش كمالیست تركیه تلقی می‌شود و شكست این حزب در انتخابات به نوعی روی برگرداندن رأی‌دهندگان ترك از گرایش‌های ارتش و مداخلات پیاپی نظامیان در ساختار سیاسی آن كشور تفسیر شده است.
● AKP، حزب بانك‌ها و صنایع بزرگ
در حالی كهAKP توانست با بهره جستن از وجهه بدی كه احزاب كمالیست نزد افكار عمومی ترك‌ها دارند باری دیگر اكثریت پارلمانی را كسب كند اما این حزب دیگر چون گذشته نماینده طبقه متوسط جامعه تركیه نیست.
AKP در سال ۲۰۰۱ میلادی از بطن حزب منحل شده رفاه به رهبری نجم‌الدین اربكان سر بر‌آورد و شعار خود را رهایی از بوروكراسی اداری و بی‌عدالتی در توزیع درآمدهای كشور قرار داد.
این حزب كه در دوره‌ای از بحران مالی و تورم مهار نشدنی آغاز به كار كرد توانست یك سال پس از تأسیس با شعارهایی چون مهار تورم و ایستادن در برابر مطالبات بانك‌ها و موسسات اقتصادی بزرگ در انتخابات پارلمانی ۲۰۰۲ میلادی به پیروزی برسد.
با این حال AKP طی ۵ سال گذشته در قامت حامی اصلی بنگاه‌های اقتصادی و منافع شركت‌های بزرگ ظاهر شده‌است.
در سال ۲۰۰۱ میلادی سرمایه‌گذاری خارجی در تركیه از۱/۱ میلیارد دلار فراتر نرفت در صورتی كه در سایه سیاست‌های اعمال شده از سوی AKP سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۲۰۰۶ به ۲۰ میلیارد دلار بالغ شد و پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال از مرز ۲۷ میلیارد دلار نیز بگذرد.

رضا سادات

منبع : روزنامه همشهری