پیروزی پردردسر در آستانه خشم ملی

جمهوری صربستان روز یکشنبه سوم فوریه با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری خود، بار دیگر خبرساز شد و فضای خاکستری بالکان را با گمانه زنی های متناقض کارشناسان امور بین الملل در خصوص آینده این منطقه ژئوپولتیک بین المللی روبه رو کرد. پیروزی «بوریس تادیچ» رئیس جمهور کنونی و غربگرای این کشور با ۵/۵۰ درصد آرا بر «تومیسلاو نیکولیچ» نامزد ناسیونالیست های صرب با ۴۷/۸ درصد موجب شد اتحادیه‌ اروپایی به طور موقت نفس راحتی بکشد. آنان ظاهراً با این تصور که پیروزی تادیچ حداقل برای یک دوره پنج ساله دیگر و در آستانه استقلال کوزوو، منطقه بالکان را تا حدود زیادی از چالش های قومی - جغرافیایی دور کرده است، از این نتیجه با شعف وصف ناپذیری استقبال کردند. از این زاویه که پیروزی تادیچ بر رقیب ملی گرای خود در جهت همسویی با نظم منطقه یی و تعامل با اتحادیه اروپایی است هیچ شکی نیست و به همین دلیل این ابراز شادمانی مفهوم روشنی خواهد داشت.
با توجه به سیاست مورد نظر نیکولیچ مبنی بر اعمال شدت عمل در مقابل استقلال کوزوو و نزدیکی بیشتر به روسیه به جای اتحادیه اروپا، این زاویه نگاه در مقابل نتایج انتخابات ریاست جمهوری صربستان کاملاً قابل درک است. رئیس جمهور صربستان در وضعیتی که شمارش معکوس برای اعلام استقلال ایالت کوزوو از سرزمین صربستان به صدا درآمده است و اتحادیه اروپایی و ایالات متحده نیز از قبل پشتیبانی خود را از آن اعلام کرده اند، با مطالبات مردم صرب مواجه خواهد شد که بدون فدا کردن یک طرف از این معادله هیچ راه حلی ندارد. اینکه «هاشم تاجی» نخست وزیر کنونی کوزوو روز قبل از برگزاری این انتخابات برای حمایت از آقای تادیچ می گوید که با پیروزی وی آنان اعلام استقلال را به تعویق می اندازند، مطلقاً هیچ گرهی را از کار فرو بسته رئیس جمهور صربستان باز نخواهد کرد. مشکل کوزوو و دخالت معنی دار غرب از استقلال آن، راه هرگونه مصالحه بینابین که بتواند احساسات ملی گرایانه مردم صرب را برآورده کند، مسدود کرده است. چنانچه تادیچ یا اتحادیه اروپایی فکر می کنند در مقابل پذیرش استقلال کوزوو از طرف صربستان با امتیاز جهت ورود بلگراد به این اتحادیه می توان ملی گرایان صرب و اکثریت این جامعه را به مصالحه راضی کرد، یک خیال خام است که با واقعیات تاریخی منطقه بالکان همخوانی ندارد. اینکه روس ها در آستانه این انتخابات که به زعم اروپاییان انتخاب بین مسکو و بروکسل بوده است هیچ گونه جبهه گیری و حمایتی را از آقای نیکولیچ انجام ندادند، دقیقاً در همین راستا قابل ارزیابی و نشانه دوراندیشی رهبران مسکو بوده است. آنان می دانند که رئیس جمهور صربستان به زودی باید پاسخگوی میلیون ها صرب خشمگینی باشد که روند امور در منطقه و تجزیه کشورشان را برنمی تابند و بن بست ایجاد شده در این قضیه غیرقابل عبور است.
پروسه استقلال کوزوو حتی چنانچه نیکولیچ ملی گرا نیز پیروز می شد توسط آلبانی تباران آنجا و حامیان غربی آنان عملیاتی می شد که در آن وضعیت رئیس جمهور ملی گرا می بایست با این مشکل بغرنج برخورد کند. وی در این وضعیت دو راه حل بیشتر در مقابل خود نداشت، یا می بایست به استقلال کوزوو تمکین می کرد که به منزله سقوط آرمان های ملی گرایانه وی بود یا اینکه با شدت عمل برخورد می کرد که در آن صورت صربستان را درگیر انزوا، چالش های منطقه یی و حتی جنگ هایی از نوع دهه ۹۰ می کرد. به همین دلیل از یک دیدگاه و درک پراگماتیستی موضوع می توان گفت که نیکولیچ بسیار خوش شانس بود که در این برهه از تاریخ صربستان سکان هدایت کشتی به گل نشسته کشور را به دست نگرفت. پیروزی تادیچ در انتخابات ریاست جمهوری از طرف دیگر شاید برای روسیه که هم اینک با اروپا و امریکا مشکلات عدیده یی دارد نیز تا حدودی مناسب تر از پیروزی نیکولیچ بوده است زیرا مانع از ورود مسکو در تضاد حاشیه یی کنونی در مورد استقلال کوزوو به متن چالش شد. در آینده نزدیک هیچ در باغ سبزی روبه روی صربستان باز نبوده و باز نخواهد شد و هر آنچه در ماه های آینده اتفاق بیفتد بهای زیان معادله جدید بالکان برای آنان خواهد بود. در چنین وضعیت منحصر به فردی که صربستان با آن مواجه است رئیس جمهور تادیچ باید مسوولیت حوادث و وقایع آینده را به عهده گرفته و پاسخگوی افکار عمومی و منافع ملی کشور باشد. از سوی دیگر اتحادیه اروپایی نیز که در آستانه انتخابات صربستان نقش یک دایه دلسوز را برای مردم این کشور جهت ترغیب آنان به رای دادن به تادیچ بازی کرده است باید اعتبار اخلاقی خود را در تحولات مربوط به جایگاه صربستان، حمایت از منافع ملی و تمامیت ارضی آن اثبات کند. مطمئناً نه رئیس جمهور صربستان و نه اتحادیه اروپا - امریکا هرگز با توجه به آنچه اتفاق خواهد افتاد نمی توانند این نقش را به مدت زیادی بازی کنند و این به مفهوم شکست واقعی تلقی خواهد شد. تومیسلاو نیکولیچ در انتخابات شکست خورد ولی بوریس تادیچ در تاریخ تحولات پیش روی صربستان بازنده اصلی خواهد بود، فقط باید به سرنوشت کمی فرصت داد تا به بازی بی رحمانه خود برای قربانی گرفتن ادامه دهد. نیکولیچ و ملی گرایان صرب «زمان حال» را باختند ولی تادیچ و غرب گرایان صرب «بازندگان آینده» خواهند بود.

اردشیر زارعی قنواتی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه