جنگ سرد نو

"متعجب کردن جهانیان با سلاحی جدید که مشابه ای ندارد، رسم همیشگی روسیه است." این توصیف تفاخرآمیز خبرگزاری روسی ریانووستی از آزمایش جدیدترین سلاح غیر متعارف روسیه موسوم به "پدر تمام بمب ها" است که هفته گذشته توسط نیروی هوایی روسیه مورد آزمایش قرار گرفت. در همین حال روزنامه دیلی تلگراف با ابراز نگرانی از آزمایش این بمب، توان آن را بیشتر از بمب اتم عنوان کرد. البته اظهارات این روزنامه انگلیسی صرفا بزرگنمایی حقایق موجود است زیرا این سلاح یک بمب خلا» بسیار قوی است که تقریبا هم توان با بمب های هسته ای کوچک -موسوم به کوله پشتی- و نه قوی تر از آن است.
آزمایش این بمب به خودی خود، یک نقطه عطف محسوب نمی شود ولی وقتی که اقدامات نظامی-سیاسی اخیر روسیه را در کنار فعالیت های جاه طلبانه و بی حد آمریکا قرار می دهیم دفعتا به یاد مسابقات تسلیحاتی دوران جنگ سرد می افتیم. مروری بر رویدادهای اخیر در روابط بین آمریکا و روسیه نگرانی های جامعه بین الملل را برانگیخته است. خطرات آغاز دوباره جنگ سرد و تهدیدات آن برای صلح جهانی بر کسی پوشیده نیست اما به نظر می رسد جهان بزودی شاهد آغاز "جنگ سرد نو" خواهد بود.
دولتمردان روس امیدوارند که آزمایش این بمب که گفته می شود از نمونه آمریکایی خود - موسوم به "مادر تمام بمبها"- بیست برابر قوی تر است، پیام کافی را به جنگ سالاران کاخ سفید داده باشد، در غیر این صورت روسیه نیز آمادگی خود برای رویارویی روز افزون در عرصه های مختلف را اعلام خواهد کرد. در تایید این مدعا نیز اوایل سپتامبر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در سخنرانی خود در انستیتوی ملی روابط بین المللی مسکو گفت: "روابط روسیه و آمریکا به زمان جنگ سرد بر نمی گردد، اما در صورتی که امنیت کشور مورد تهدید قرار بگیرد، روسیه اغماض نخواهد کرد". ظاهرا هشدار لاوروف به اندازه کافی نافذ نبود تا اینکه روسیه مجبور شد با سلاح جدید خود، جهانیان را "متعجب" کند.
به نظرمی رسد اقدامات آمریکا در راستای استقرار سامانه سپر موشکی در لهستان و جمهوری چک محرک اصلی اقدام اخیر روسیه است. با این وجود امضا نکردن پیمان "استارت۱" از سوی آمریکا نیز مزید بر علت شده است. این پیمان خواستار کاهش سلاح های استراتژیک مانند موشک دوربرد فوق دقیق و هم چنین کلاهک های هسته ای است که در واپسین سال عمر اتحاد جماهیر شوروی به آمریکا پیشنهاد شد که از ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۹ اعتبار دارد، با این وجود آمریکا میلی به تمدید این پیمان نظامی-سیاسی ندارد چراکه به قول ژنرال جیمز کارت رایت -سرفرماندهی استراتژیک ارتش آمریکا- این پیمان دست آمریکا در انجام حملات واکنش سریع به "هر نقطه از جهان" را می بندد. روسیه اما دلیل آمریکا برای خروج از این پیمان را واقعی نمی داند و مدعی است که آمریکا می خواهد به بهانه مبارزه با ترورسیم، روسیه را مورد تهدید قرار دهد.
در واقع وقتی این پیمان درجولای ۱۹۹۱ از سوی اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا امضا شد هدفی جز فرونشاندن آتش افروخته جنگ سرد نداشت اما با عدم تمدید این پیمان از سوی آمریکا، ممکن است عواقب وخیمی برای صلح جهانی به بار داشته باشد.
در مقابل پوتین رئیس جمهور روسیه در اواخر جولای دستور داد که پیمان "سی اف ای" و کلیه قراردادهای مربوط به آن به حالت تعلیق درآیند. این پیمان تعداد تانک ها، توپخانه های سنگین و هواپیماهائی را که هر یک از کشورهای عضو پیمان می توانند مستقر یا در زرادخانه خود انبار کرده باشند مشخص و محدود می سازد. در واقع روسیه خواهان آن است که این پیمان با در نظر گرفتن فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، گسترش نیروهای ناتو و همچنین لغو پیمان ورشو مورد بازنگری قرار گیرد.
برخی از کارشناسان نظامی بر این باورند که از سر گیری پرواز بمب افکن های استراتژیک روس بعد از ۱۵ سال، افزایش آزمایش موشک های اتمی قاره پیما همچون توپل-ام و آراس-۲۴ از سوی روسیه، رزمایش مشترک با چین، آزمایش تسلیحات غیر متعارف مانند همین بمب اخیر و تهدید به استقرار سامانه موشکی در مرزهای خود با اروپا همگی نشان دهنده آن است که روسیه خواهان بازگرداندن آمریکا به میز مذاکرات نظامی-سیاسی است اما به وضوح مشاهده می شود که آمریکا جایگاه روسیه را به عنوان یک رقیب هم وزن قبول ندارد. در واقعیت نیز همین طور است چراکه روسیه بعد از فروپاشی شوروی درگیر مشکلات اقتصادی و درگیری های سیاسی بوده است و حال که این مشکلات را پشت سر گذاشته درصدد بازیابی "منزلت ابرقدرتی" است اما آمریکا مخالف این روند است.
تلاش های آمریکا برای روی کار آوردن دولت های وابسته یا متمایل به خود در اروپای شرقی نیز در همین راستا ارزیابی می شود که به شدت روسیه را آزار می دهد اما آمریکا که برتری خود را محسوس می بیند حاضر نیست در این باره به روسیه تخفیف بدهد.
با این وجود سوالی که امروز مطرح می شود این است که چه کسانی از آغاز "جنگ سرد نو" استقبال می کنند؟ البته پاسخ های غیر دقیق زیادی مطرح است که مهمترین آنها دخالت کارتل های بزرگ اسلحه سازی آمریکایی است که تاکنون حامی سیاست های جنگ طلبانه دولت بوش بوده اند و قاعدتا از آغاز هرگونه مسابقه تسلیحاتی در هر منطقه از جهان استقبال خواهند کرد. البته همان طور که گفته شد نمی توان با قاطعیت در این باره حکم صادر کرد اما این نیز می تواند یکی از گزینه های مورد نظر درباره آغاز جنگ سرد نو بین آمریکا و روسیه باشد.

نویسنده : محسن رنجبر

منبع : روزنامه مردم سالاری