گانگسترهای یونیفورم پوش و استقلال کوزوو

«یواخیم روکر» بلندپایه ترین نماینده جامعه جهانی در پریشتینا، هر شب حوالی ساعت هشت برای خوردن غذایی مختصر بیرون می رود، بلوار بیل کلینتون را پشت سر می گذارد و از سه مسجد می گذرد و از میان این شهر تاریک با جیپ ژاپنی اش عبور می کند. محافظ آلبانیایی او به زبان انگلیسی به وسیله بی سیم موقعیت منطقه را به فرمانده آلمانی اش گزارش می دهد اما روکر در میان خیابان های پایتخت کدام کشور در حال حرکت است؟
پریشتینا پایتخت کوزوو از نظر حقوق بین الملل هنوز هم در قلمرو دولت صرب قرار دارد. حتی رئیس روکر در مقر اصلی سازمان ملل در نیویورک یعنی بان کی مون نیز تا به امروز چیزی غیر از این اعلام نکرده است. از سال ۱۹۹۹ و پس از ۱۶ ماه جنگ و ۱۰ هزار قربانی، قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت جنبه اجرایی پیدا کرد و بر پایه آن کوزوو به اصطلاح تحت قیمومت سازمان ملل اداره می شود. در این قطعنامه هیچ حقی برای جدایی این استان از صربستان در نظر گرفته نشده است.
از سوی دیگر کوزوو در ۱۷ فوریه امسال به صورت یکجانبه اعلام استقلال کرد و بیش از ۳۰ کشور جهان از جمله امریکا و آلمان از نظر دیپلماتیک استقلال این جمهوری کوچک را که ۹۰ درصد جمعیت آن را آلبانیایی تبارها تشکیل می دهند، به رسمیت شناختند. در حال حاضر در مرزهای جنوبی این جمهوری نوپا تابلوی «جمهوری کوزوو» نصب شده و در فرودگاه پریشتینا نیز گمرک کوزوو فعالیت دارد.
اما وضعیت در شمال کوزوو به صورت دیگری است و در درون بوم های صربستان در این سوی رودخانه این بار قرار است در یازدهم ماه مه انتخاباتی برای پارلمان بلگراد و نمایندگان محلی صربستان برگزار شود. اینجا یعنی در این صومعه قرون وسطایی ظاهراً زمان از حرکت بازایستاده است. مردم اینجا دینار صربستان را پرداخت می کنند و هنوز هم دستمزدها و مواد غذایی و دستور العمل های سیاسی به مانند گذشته از بلگراد می آید.
وضعیت در کوزوو پیچیده به نظر می آید؛ دو دولت به طور همزمان ادعای قلمرویی را دارند که تقریباً مساحتی برابر اشتوتگارت آلمان و جمعیتی نصف جمعیت اشتوتگارت را دارد. و در این میان یواخیم روکر ۵۶ ساله که زمانی شهردار «زیندل فینگن» آلمان بود، به عنوان ناظر ارشد سازمان ملل در میدان مین دیپلماسی قرار گرفته است. او بنا بر خواسته دبیرکل سازمان ملل و به دلیل فشارهای روسیه باید طوری رفتار کند که گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است و مرزهای صربستان دست نخورده باقی مانده اند.
روکربه عنوان ارشد ترین کارگزار سازمان ملل بنا بر پروتکل های موجود در واقع مقیم استان جنوب غربی صربستان (کوزوو) است و وضعیت پیچیده موقعیتش را نوعی «هم خانگی» عنوان می کند و زبانی پیچیده را برای تشریح آینده این سرزمین از هم گسسته به کار می گیرد.
در ماه ژوئن همه اختیارات سازمان ملل در کوزوو به اتحادیه اروپایی واگذار می شود و این اتحادیه ۲۲۰۰ قاضی، دادستان و مامور پلیس و گمرک به اینجا اعزام خواهد کرد. با این حال سازمان ملل نخواهد توانست بدون موافقت چین و روسیه از این میدان مین فرار کند و به گفته روکر؛ «سازمان ملل باید در آینده نیز قیمومت خود را اعمال و بازتولید کرده و تفاوت میان وظایف خود با ماموریت اتحادیه اروپایی را مشخص کند.» به عبارت روشن تر سازمان ملل باید در کوزوو بماند و به صورت نامحسوس کار خود را کم کند و امید به تغییر خط مشی مسکو و پکن و بلگراد داشته باشد تا این مناقشه در این کشور کوچک و جوان اروپایی به جنگی تمام عیار تبدیل نشود.
با این حال هنوز هم موقتاً زندگی در پریشتینا ادامه دارد و کافه ها و شیرینی فروشی ها و رستوران ها در این شب ها باز هستند و روکر هم هر شب که برای شام خوردن راه می افتد، خوشحال به نظر می آید. او از سال ۲۰۰۶ مدیریت ماموریت سازمان ملل در پریشتینا را بر عهده دارد و این ماموریت بزرگ ترین قدرت نمایی در تاریخ این سازمان به شمار می آید و سیستم اداری، پلیس، دادگستری، گمرک، اقتصاد و همه و همه زیر نظر این حکومت چند ملیتی سازمان ملل است. سازمان ملل در این ۹ سال اخیر اقداماتی را با هدف بازسازی این استان فقیر یوگسلاوی سابق انجام داده و به دنبال جایگاهی برای این دو میلیون جمعیت است که البته استحقاق برخورداری از یک دولت قانونی را دارند.
سازمان ملل در مورد کوزوو علاوه بر اتحادیه اروپایی از همکاری های ناتو و سازمان امنیت و همکاری اروپا و صدها نهاد غیر دولتی نیز برخوردار است. گستره اقدامات این نهادها و سازمان ها و رقابت آنها برای برقراری صلح و تشکیل دولت در کوزوو به اندازه یی است که گاه برخوردهایی نیز بین آنها صورت می گیرد و در کار یکدیگر اختلال ایجاد می کنند.
حتی آلمان و فرانسه و امریکا نیز بیش از هر چیز برای تصدی مدیریت های فوقانی و هزینه های میلیاردی برای بازسازی کوزوو با هم رقابت دارند و همه هدف آنها نفوذ در احزاب کوزوو و رهبران قومی این کشور است. امروزه کوزوو پذیرای میهمانان متنوعی است که از ماموران امنیتی تا افراد ماجراجو و ایده آلیست را در بر می گیرد و هر کدام از آنها هم چیزی برای عرضه کردن دارند و البته هر روز هم بیم آن می رود که دموکراسی هنوز به دنیا نیامده در کوزوو به دلیل مصلحت های ژئوپولتیک سقط شود.
بر پایه آمارهای ارائه شده از سال ۱۹۹۹ یعنی از همان سالی که بمب های ناتو گردان های مرگ «اسلوبودان میلوشویچ» را وادار به عقب نشینی از کوزوو کرد، جامعه جهانی ۳۳ میلیارد یورو برای این سرزمین هزینه کرده است. این بدان معنی است که برای هر شهروند کوزوو در سال، ۱۷۵۰ یورو هزینه می شود و این رقم ۱۶۰ برابر متوسط کمک هایی است که جامعه جهانی به شهروندان کشورهای در حال توسعه پرداخت کرده است.
با این وجود همه مردم کوزوو از «یونی میک» (نام اختصاری نیروهای سازمان ملل در کوزوو) حمایت نمی کنند. اخیراً در ورودی خیابان منتهی به دفتر یونی میک در پریشتینا نواری کشیده شده بود که روی آن نوشته بود ؛ «ورود ممنوع. منطقه جنایتکاران». یا اینکه روی شیشه چراغ های یک چراغ راهنما کاغذ آلومینیومی چسبانده بودند که وقتی چراغ قرمز روشن می شد روی آن کاغذ آلومینیوم عبارت «یونی میک، نه» نقش می بست و با روشن شدن چراغ سبز کلمه «استقلال» به چشم می خورد. «شکلزن مالیکی» یکی از استادان فلسفه در کوزوو هم هر روز در کافه یی می نشیند و برای جوانانی که دورش را گرفته اند، داستان هایی تمسخر آمیز در مورد یونی میک می گوید؛ «کوزوو یک کشور حرامزاده است، شما خود آن را به دنیا آورده اید، خودتان هم باید جورش را بکشید.»
طبق آمارهای رسمی نزدیک به نیمی از جمعیت کوزوو تا به امروز درآمد روزانه یی کمتر از سه یورو دارند. سرانه ناخالص این جمهوری نوپا نیز به مراتب کمتر از کشورهایی چون کره شمالی و گینه نو است. نرخ بیکاری در میان جوانان حدود ۷۵ درصد تخمین زده می شود و فلاکت بارترین بیلان تجاری حداقل در اروپا از آن کوزوو است. وضعیت اسفبار اقتصادی و سیاسی موجب خشم جوانان نیز می شود و روزی نیست که خبر محاصره و دستبرد به اماکن تجاری توسط جوانان مسلح با آن عینک های آفتابی و موبایل های کوچک به گوش نرسد.
همه تجزیه و تحلیل ها در مورد کوزوو در یک مورد اشتراک دارند، همه این تحلیل ها تصویری از جامعه یی قومی قبیله یی ارائه می دهند که در آن معدود افرادی به عنوان سردسته های باندهای جنایتکار، ملت خود را به گروگان می گیرند و بوروکرات های اروپایی و دیگر کشورهای دنیا در مقابل آنان سکوت کرده و شکیبایی نشان می دهند. در یکی از تحقیقات صورت گرفته توسط انستیتو سیاست اروپایی که به سفارش ارتش آلمان انجام گرفته است، می خوانیم؛ «جامعه جهانی و نمایندگان آن در کوزوو مسوولیت مشترک بسیار مهمی در قبال گسترش هشدار دهنده ساختارهای مافیایی در این کشور دارند. اعتبار و جایگاه نهادهای بین المللی نیز به دلیل پشتیبانی آنها از فعالان سیاسی جنایی به شدت آسیب دیده است.
روکر به عنوان فرستاده و کارگزار ویژه سازمان ملل در کوزوو نمی خواهد تا زمانی که این فعالان سیاسی جنایی به حکم قانون محکوم نشده باشند، برخوردی با آنها داشته باشد. به اصطلاح قهرمانانی نیز که در کسوت چریک های سازمان «یوسی کی» با جنگ علیه نیروهای صرب، کوزوو را آزاد کردند هم در حال حاضر همه شئون سیاسی و اقتصادی کوزوو را در دست دارند و هیچ دادگاهی علیه آنها حکم صادر نمی کند.
در حال حاضر شکوائیه یی مشتمل بر ۳۷ اتهام علیه فرمانده سابق «یوسی کی» در جبهه غرب یعنی «راموش هارادیناج» که بعدها به مقام نخست وزیری نیز رسید، در دادگاه جنایتکاران جنگی در دن هاگ هلند تحت بررسی است. این ۳۷ مورد اتهام شامل قتل، شکنجه، تجاوز و راندن اقوام صرب و آلبانیایی و غیره می شود و همه این موارد در هفته های بعد از جنگ ۱۹۹۹ اتفاق افتاده است. «کارلا دل پونته» رئیس سابق دادگاه جنایتکاران جنگی سازمان ملل از هارادیناج به عنوان «گانگستر یونیفورم پوش» یاد می کرد. البته هارادیناج پس از تبرئه از سوی دادگاه بار دیگر در سوم آوریل به کوزوو بازگشت. در مراسم استقبال از وی تیرها شلیک شد و کاروان اتومبیل ها با آرم عقاب که نمادی است از اتحاد همه آلبانیایی ها با سرزمین مادری، در خیابان ها به راه افتادند. دادگاه دن هاگ طی حکمی که نسخه یی از آن برای یونی میک ارسال شد، آورده است؛ «دادگاه اطمینان حاصل کرد که شهود باوری به شهادت خود ندارند.»
در زمان صدور این حکم «استیون شوک» دیگر نماینده روکر در پایگاه یونی میک در پریشتینا نبود. برخلاف ادعای امریکایی ها و برخی تحلیلگران آلمانی، شوک شغلش را به خاطر ضعفش نسبت به زنان کوزوویی یا به خاطر باده نوشی های هفتگی اش با هارادیناج از دست نداد. در واقع علت اصلی «عدم تمدید ماموریت» شوک این بود که یک هیات حقیقت یاب سازمان ملل پس از بررسی تشکیلات اداری شوک و همین طور پس از رسیدگی به برخی گزارش های تاییدنشده دریافت که وی پناهگاه مردی را لو داده بود که در چارچوب برنامه حفاظت از شاهدانی که قرار بود علیه هارادیناج شهادت بدهند، حفاظت می شد.
از سوی دیگر رئیس شوک یعنی روکر نیز قبل از عزیمت هارادیناج به زندان دن هاگ، ملاقاتی جنجال برانگیز با وی در ساختمان یونی میک داشته است. روکر ضمن معمولی خواندن این ملاقات می گوید؛ «اینکه یک نخست وزیر یا دبیرکل سابق قبل از یک سفر طولانی به من سر بزند، در کار ما امری کاملاً عادی است.»
اما با آزادی هارادیناج از زندان این سفر طولانی کوتاه تر از آنچه تصور می شد، شد و او در خلال دادگاه توانست با کمک های یونی میک کاندیدای انتخابات پارلمان کوزوو نیز بشود. آزادی هارادیناج نه تنها در کوزوو بلکه در اذهان عمومی دنیا نیز موجب نگرانی و شگفتی شد. در یکی از گزارش های سرویس اطلاعاتی آلمان در سال ۲۰۰۵ آمده است؛ «راموش هارادیناج در سازمانی به نام دچانی که بر ساختارهای قومی - قبیله یی استوار است با طیف وسیعی از جنایتکاران، سیاستمداران و فعالان نظامی تماس دارد و این عده امور امنیتی در سراسر کوزوو را تحت تسلط خود دارند. این گروه با حدود یکصد عضو در عرصه های قاچاق مواد مخدر و اسلحه و همین طور در قاچاق کالاهای مشمول عوارض گمرکی فعالیت دارند.»
و این همه اتهاماتی بود که در دادگاه دن هاگ هیچ اشاره یی به آنها نشد. حال که هارادیناج با کت و شلوار و کراوات بار دیگر به صحنه سیاسی بازگشته است، می تواند تقاضای برگزاری مجدد انتخابات را مطرح کرده و موقعیت خود را به عنوان شخصیت کلیدی کوزوو مستقل تثبیت کند. امروزه کوزوو بیش از پیش به سیاستمدارانی خوش سابقه نیاز دارد. بر پایه برخی برآوردها ۲۰ درصد از مردم کوزوو بیسواد و بیش از ۹۰ درصد سوادی در حد ابتدایی دارند. هنوز هم پیامدهای سیاست های استعماری اسلوبودان میلوشویچ بر این سرزمین سنگینی می کند و رشد اقتصادی سه درصد نیز به هیچ عنوان برای تهیه کار و نان برای این جمعیت فزاینده جوان کفایت نمی کند.
«محمد مصطفی» اقتصاد دان عضو انستیتو «رین وست» عقیده دارد که ۴۰ درصد از تولید ناخالص ملی حاصل اقتصاد سایه است و فساد روز به روز گسترده تر می شود. حتی برای جوان ترین و پرامیدترین شهروندان کوزوو نیز راه ترقی مسدود است. «پشند احمدی» فارغ التحصیل دانشگاه هاروارد و مدیر انستیتو تحقیقاتی «گاپ» که وظیفه اش ارائه طرح برای کادرسازی در راستای تامین مدیران رده بالای آینده است، می گوید؛ «باید بهترین ها و متخصص ترین ها را در کشور نگه می داشتیم اما حالا از کمبود طبقه نخبه جوان رنج می بریم.» احمدی در ادامه توضیح می دهد که سیاستمداران کوزوو یعنی کشوری که در قاچاق آهن مقام اول را دارد، در کنفرانس های کمک به کشورهای در حال توسعه شرکت و مثلاً برای ساخت و راه اندازی مترو ۳۶ میلیون یورو کمک مالی دریافت می کنند و ۲۵ میلیون یورو از این پول را برای ساخت سالن اپرا برای یادبود رئیس جمهور فقید «ابراهیم روگوا» خرج می کنند.
آنچه کام ایده آلیست های عضو کمک دهندگان بین المللی و فعالان حقوق بشر و دموکراسی آلبانیایی تبار را تلخ می کند این است که حضور سازمان ملل تنها حس حرص و آز دو طرف صرب و آلبانیایی تبار را بیدار کرده است. یکی از کارمندان پلیس مستقر در بخش جنایات سازمان یافته سازمان ملل در کوزوو می گوید؛ «۹۰ درصد کسانی که به اینجا مراجعه می کنند تنها هدف شان پول است. اکثر آنها انگیزه های نامقبول دارند و کمتر پیش می آید که با افراد درست سر و کار داشته باشیم.»
در سطوح بالای یونی میک و دولت کوزوو و نهادهای بین المللی همواره بحث بر سر مبالغ ده رقمی می شود. تنها چهار میلیارد یورو برای ساخت کارخانه فرآوری زغال سنگ هزینه شده است زیرا آن یک میلیاردی که قبلاً برای تهیه انرژی صرف شد به هیچ عنوان برای تولید انرژی مطلوب کفایت نمی کرد. در حال حاضر روزانه تا هشت ساعت برق کوزوو قطع می شود و موتورهای مولد برق گازوئیلی اضطراری هم دیگر کارایی ندارند. اما مسوول این وضعیت فلاکت بار برق چه کسی است؟ رئیس تنها شرکت برق کوزوو شخصی است به نام «اتم چکو» که نه تنها پسرعموی نخست وزیر سابق یعنی «آگیم چکو» است بلکه از جمله معتمدین رئیس یونی میک یعنی روکر نیز به شمار می آید. در رقابت بر سر آن پروژه چهار میلیارد یورویی هم چکو دست بالا را دارد زیرا وی رئیس کمیسیون پروژه ها است. یکی از همکاران وی نیز از جمله اعضای کنسرسیوم های برگزیده این طرح یعنی عضو کنسرسیوم های آلمانی EnBw و RWE است. «آوی زوگیانی» که با به جان خریدن همه تهدیدها نهاد غیر دولتی «بیداری» را که وظیفه اش مبارزه با فساد است اداره می کند، عقیده دارد؛ «چکو و همدستانش با همکاری مقامات بالای یونی میک این کنسرسیوم ها را در دست دارند.» زوگیانی چندین بار به مرگ تهدید شده زیرا وی پرونده یی در مورد اعمال خلاف این عده تشکیل داده است. گذشته از این زوگیانی با جملات تند خود به اصطلاح سفیران دموکراسی غرب را می رنجاند، جملاتی چون «یونی میک تا به امروز با بزهکاری کار کرده است و این نهاد همدست شیطان به شمار می آید و خواهان بی ثباتی کشور ما است».البته روکر رئیس یونی میک ضمن تکذیب این ادعاها می گوید؛ «این ادعاها هیچ همخوانی با واقعیت ندارد.»

والتر مایر
ترجمه؛ محمدعلی فیروزآبادی

منبع : روزنامه اعتماد