افت و خیز مارونی های لبنان

نمایندگان پارلمان فرصت دارند حداکثر تا دو ماه دیگر فردی را براساس دوسوم آرای مثبت خود به عنوان رئیس جمهور انتخاب کنند. از آنجایی که رئیس جمهور باید از میان مسیحیان لبنانی انتخاب شود در مقاله ذیل اختلافات و همگرایی ها طائفه مارونی (مسیحیان) لبنان به طور خلاصه مورد بررسی قرار گرفته است. مضافاً به این که برخی موارد قانون اساسی لبنان درباره وظایف ریاست جمهوری در این کشور تهیه شده تا خوانندگان با تحولات لبنان بیشتر آشنا شوند.
حیات سیاسی احزاب لبنانی بسیار متنوع و دارای افت و خیزهای زیادی است. این فراز و نشیب ها بیشتر در موضع گیری سیاسی آنها و یا ائتلاف شان با سایر گروه های قومی و مذهبی این کشور، به خوبی دیده می شود.
به هرحال لبنان یگانه کشوری است که در جهان عرب تجربه دموکراسی را دارد و مردم با رأی خود نمایندگان خویش را به پارلمان می فرستند. با وجود این، گرایش های «قومی» و «مذهبی» نقش زیادی در صحنه سیاسی این کشور دارند. به طوری که می توان گفت منافع شخصی، قومی و جناحی در موضع گیری احزاب و همگرایی آنها با یکدیگر، بسیار تأثیرگذار هستند.
● اختلافات درون طایفه ای
مارونی ها از جمله طائفه های لبنانی هستند که به فرهنگ و ارزش قومی خود زیاد پایبند هستند. با این حال، با مطرح شدن بحث انتخاب رئیس جمهور در سال ۱۹۳۴- ۱۹۳۵ میان مارونی ها اختلافات عمیقی بروز کرد به طوری که آتش جنگ درون طایفه ای تومار همه چیز را به هم پیچید، براثر این جنگ، مارونی ها به دو دسته (فراکسیون قانونی و انجمن ملی) تقسیم شدند. رهبری فراکسیون قانونی، به عهده «بشاره خوری» بود که با مرگش در دهه ۵۰ میلادی «فراکسیون قانون» با «حزب ملی گرایان آزاد» ائتلاف کرد و بدین وسیله پرونده فراکسیون مزبور بسته شد.
برخی اعضای فراکسیون قانونی به حزب «کتائب» پیوستند. این حزب خارج از معیارهای طایفه مارونی لبنان عمل می کرد و در آن شخصیت هایی حضور داشتند که از دیگر طوایف لبنانی بودند، در حقیقت حزب «کتائب» مخالف سیاست های «فواد شهاب» رئیس جمهور وقت بود. با این حال وقتی آتش جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۷۵ شعله ور شد مارونی ها با یکدیگر متحد و علیه دیگر گروه های قومی و مذهبی وارد جنگ شدند.
اما این وحدت زمان چندانی دوام پیدا نکرد و بار دیگر اختلافات درون طائفه ای گسترش یافت، این اختلافات فرصتی را برای سوریه به وجود آورد تا بر حزب کتائب فشار وارد کند.
● موضع مارونی ها نسبت به سوریه
در سال ۱۹۸۹ رایزنی ها با گروه ها و طوائف لبنانی برای پایان دادن به جنگ داخلی لبنان شروع و سرانجام این رایزنی ها به امضای پیمان طائف در سال ۱۹۹۰ منجر شد. امضای این پیمان به جنگ داخلی لبنان پایان داد. درست در همین زمان بود که سوریه نفوذ خود را بر تمام طوایف لبنانی گسترش داد، با این حال بخش زیادی از مارونی های لبنان با سوریه مخالف بودند.
در همان سال ها اسقف نصرالله صفیر رهبر مارونی های لبنان با اعضای گروه «قرنه شهوان» دیدار کرد، (قرنه شهوان نام منطقه ای است که مسیحیان لبنانی اولین نشست های خود را در آنجا برگزار کردند، لذا نام این منطقه را برای گروه خود انتخاب کردند، گروه قرنه شهوان مهم ترین گروه مخالف دمشق است که خواستار عقب نشینی نظامیان سوریه از لبنان بود.
این درخواست زمانی نقش فعال تری به خود گرفت که قطعنامه ۱۵۵۹ شورای امنیت در اکتبر ۲۰۰۴ صادر شد، در این قطعنامه بر عقب نشینی نیروهای سوریه از لبنان، برگزاری انتخابات آزاد و شفاف و جمع آوری سلاح از نیروهای مقاومت تأکید شده بود، در اینجا باید گفت لبنانی ها درباره اجرای قطعنامه ۱۵۵۹ شورای امنیت دیدگاه های مختلفی دارند که به طور کلی می توان آنان را به دو گروه تقسیم کرد:
۱) مخالفان سوریه:
این گروه اولین نشست های خود را در هتلی به نام پرستول برگزار کرد. لذا به همین اسم شناخته می شود. در ائتلاف پرستول گروه های مخالف سوریه نظیر حزب سوسیالیست ترقیخواه به رهبری ولید جنبلاط و انجمن تصمیم بیروت به رهبری رفیق حریری نخست وزیر سابق لبنان به چشم می خورد.
۲) ائتلاف موافقان سوریه:
جناح ها و گروه های سیاسی لبنانی که با سیاست های دمشق همسو هستند و در عین التبه (محل دیدارهای رئیس پارلمان لبنان با شخصیت ها و گروه های سیاسی) اجتماع کردند، در این نشست مخالفان قطعنامه ۱۵۵۹ در کنار برجسته ترین وزیران کابینه عمر کرامی، حزب الله، جنبش امل و برخی رهبران مارونی مثل کریم یقرادونی و بعضی از شخصیت ها و رهبران سنی و نماینده جمعیت اسلامی (سنی) حضور داشتند.
به هرحال پس از ترور رفیق حریری شکاف میان ائتلاف مخالفان سوریه و موافقان آن عمیق تر شد، اما وقتی که نیروهای سوریه براساس قطعنامه ۱۵۵۹ شورای امنیت از لبنان عقب نشینی کردند، زمینه برای انجام ائتلاف های دیگر فراهم شد و فقط اختلافات به جناح «ولید جنبلاط» و «میشل عون» محدود شد.
● مارونی ها پس از عقب نشینی سوریه از لبنان
وقتی نیروهای سوریه از لبنان عقب نشینی کردند مسئله انتخابات پارلمانی مطرح شد، ائتلاف طرفداران سوریه به دو بخش تقسیم شد: جمعیت اسلامی (سنی) و جریان وابسته به عمر کرامی، خواستار تحریم انتخابات پارلمانی شدند ولی حزب الله و جنبش امل از برگزاری این انتخابات حمایت کردند.
مخالفان دمشق که بر عقب نشینی سوریه از لبنان با یکدیگر متحد شده بودند. پس از عقب نشینی این نیروها دچار تشتت و اختلاف شدند. و هر گروهی می کوشید که در شرایط جدید بیشترین امتیاز را در پارلمان به دست آورد. انتظار می رود اختلافات و همگرایی ها بین گروه های لبنانی، سنگ بنای تحولات سیاسی این کشور در آینده باشد.
● اختیارات رئیس جمهور
ماده ۴۹ قانون اساسی لبنان مسئولیت رئیس جمهور را این چنین بیان می کند:
▪ رئیس جمهور، رئیس دولت و سمبل وحدت ملی است که از استقلال، وحدت و یکپارچگی کشور حفاظت می کند.
▪ او همزمان رئیس شورای عالی دفاع و فرمانده کل نیروهای مسلح است که زیر نظر دولت فعالیت می کند.
● شیوه انتخاب رئیس جمهور:
رئیس جمهور با رای مخفی نمایندگان پارلمانی انتخاب می شود. اگر نامزد ریاست جمهوری توانست در اولین نشست پارلمان آرای مثبت دو سوم نمایندگان را به دست آورد به عنوان رئیس جمهور انتخاب می شود.
اگر نتوانست، دراین دوره آرای لازم را به دست بیاورد، انتخابات به مرحله دوم کشیده می شود. دراین مرحله هر کس بیشترین رای را آورد به عنوان رئیس جمهور معرفی می گردد. مدت ریاست جمهوری لبنان شش سال است. پس از انتخاب رئیس جمهور هیچ شخص یا گروهی مجاز به تکرار انتخابات نیست و انتخاب ریاست جمهور جدید پس از اتمام دوره رئیس جمهور قبلی برگزار خواهد شد. افرادی می توانند دراین انتخابات نامزد شوند که حائز شرایط نمایندگی در پارلمان باشند و هیچ مانع قانونی برای احراز پست ریاست جمهوری نداشته باشد. ماده ۵۰ قانون اساسی تصریح می کند: وقتی رئیس جمهور قدرت را به دست گرفت. این چنین سوگند می خورد:«به خدا سوگند یاد می کنم به قانون احترام گذارم و حافظ استقلال و یکپارچگی کشورم باشم.»
ماده ۵۳ درباره وظایف رئیس جمهور می گوید:
۱) رئیس جمهور ریاست نشست های کابینه را به عهده دارد و اگر خواست می تواند دررای گیری هیئت وزیران شرکت نکند.
۲) رئیس جمهور، نخست وزیر را مکلف به مشورت با رئیس پارلمان می کند.
۳) رئیس جمهور حکم صدارت نخست وزیر را تنفیذ می کند.
۴) رئیس جمهور با نظر مثبت نخست وزیر دستور تشکیل کابینه را صادر می کند.همچنین می تواند استعفای وزیران کابینه را بپذیرد یا آنان را برکنار سازد.
۵) رئیس جمهور شخصاً می تواند استعفای کابینه را بپذیرد.
۶) قوانینی که به تصویب پارلمان می رسد باید به امضای رئیس جمهور برسد.
ماده ۵۵ می گوید:رئیس جمهور می تواند براساس ماده ۶۵ و ۷۷ قانون اساسی از نخست وزیر بخواهد پارلمان را منحل کند. دراین مدت هیئتی از دفتر پارلمان تا زمان برگزاری انتخابات کارها را به عهده می گیرد.
ـ ماده ۶۰:
تا زمانی که رئیس جمهور به وظایف قانونی خود عمل می کند تحت پیگرد قرار نخواهد گرفت مگر زمانی که قانونی را نقض کرده یا مرتکب خیانت بزرگی شده باشد، اگر رئیس جمهور مرتکب جرائم عادی شود. همانند دیگر شهروندان طبق قوانین عمومی محاکمه می شود. اما اتهام نقض قانون یا ارتکاب خیانتی بزرگ توسط پارلمان با رای دو سوم نمایندگان قابل پیگرد است. براساس ماده ۸۰ قانون اساسی در چنین شرایطی رئیس جمهور در برابر شورای عالی محاکمه خواهد شد.
ـ ماده ۶۱:
وقتی که به اتهام رئیس جمهور رسیدگی می شود. وی مجاز به انجام وظایف خود نیست و پست ریاست جمهوری خالی می ماند تا شورای عالی در این زمینه تصمیم بگیرد.
ـ ماده ۶۲:
تا زمانی که پست ریاست جمهوری به هر علتی خالی باشد اختیارات ریاست جمهوری به هیئت دولت داده می شود.

منبع: سایت یا بیروت
مترجم: عباس سیدمیرجمکرانی

منبع : روزنامه کیهان