بیماری ورم پستان و بهداشت پستان دام

واژه ورم پستان به التهاب غده پستانی بدون توجه بعلت آن اطلاق میشود که بوسیله تغییرات فیزیکی شیمیائی ومعمولا میکربی شیر وهمچنین تغییرات حاصل از بیماری در بافت غده پستانی مشخص میشود مهمترین تغییراتیکه در شیر ایجاد میشود عبارت است از: تغییر رنگ وجود لخته و پیدایش تعداد زیادی لوکوسیت ( گلبول سفید)با علا ئم تورم گرمی درد وسفت شدن غده پستانی که بوسیله آزمایش ظاهری شیر میتوان آ نها راتشخیص داد . موارد زیادی از ورم پستانها را بسهولت نمیتوان مشخص کرد بطوریکه دارای نشانیهای درمانگاهی نیستند (ورم پستان مخفی) دراین نوع ورم پستانها به آزمایش غیر مستقیم یعنی شمارش گلبولهای سفید متوسل میشوند
● اپیدمیولوژی :
ورم پستان درتمام حیوانات پستاندار ماده بروز میکند ولی درگاوهای شیری دارای اهمیت اقتصادی است وآنهم بعلت خساراتی است که به صنعت تولید شیر وفرآورده ها ی آن وارد می شود . البته در اثر بیماری ورم پستان تلفات دامی نیز وجود دارد لکن زیا ن اقتصا دی آ ن مربوط به تلفا ت به تنها ئی نیست بلکه کاهش مقدار شیر پستا ن مبتلا و اختلال در فر آوری شیر عمده ترین خسارات را تشکیل میدهد . از جمله خسارات دیگر آن انتشار ورم پستا ن در سایر دامها ی گله وبعضا ایجاد گلو درد استرپتوکوکی ویا سل و بروسلور در انسا ن است
شیوع بیماری ورم پستان در اغلب کشورهاحدود ۴۰ در صد است که دربعضی از کشورها تا ۲۵ در صد آنرا کاهش داده اند .
بطور متوسط ابتلا هر کارتیه (قسمت ) از پستان به بیماری سببکاهش ۸ درصد تولید شیر آن کارتیه میگردد ویطور کلی در یک گاو مبتلا سبب کاهش ۱۵ در صد از تولیدشیر میشود. ازطرفی زیان حاصل از تغییرات ترکیب شیر مثل کاهش چربی کاهش کازئین ولاکتوز و افزایش سرم شیر وپروتئین ها وافزایش کلرور ها نیز بایستی در نظر گرفت .
● عوامل ایجاد ورم پستان :
میکربها یکی از عوامل ایجاد ورم پستان هستند اما بتنهائیبعنوان عامل اولیه اورام پستان نمیباشند در بعضی موارد از شیر های بظاهر سالم هم میکرب جدا میشود عوامل ایجاد ورم پستان عبارتند از
۱) عوامل مستعد کننده ۲-عوامل عفونی
عوامل مستعد کننده :
الف)جراهاتیکه در سر پستانها یا پستا نایجاد میشود
ب) روش نگهداری (مدیریت بهداشت جایگاه.مدیریت بهداشت شیر دوشی)
پ)حساسیت مربوط به توارث
ت)روش تغذیه :
۲)عوامل عفونی
▪ استرپتوکوک ها مثل استرپتوکوک آگالاکتیه استرپتوکوک اوبریسودیسگالاکتیه وفکالیس وپنومو نیه
▪ استافیلوکوک ها اورئوس
▪ کلی فرمها اشرشیا کلی اسفروفوروس نکروفوروسیا فزی فرمها
▪ کورینه باکتریها پیو ژنس وبویس
▪ سودو مو نا س ها
▪ مایکو باکتریومها توبر کولوسیس (سل)
▪ میکو پلاسما آگالاکتیه واریته بویس
▪ قارچها کاندیدا کریپتو کوکوس تریکوسپرون
باستثنا سل که از طریق خون انتشار مییابد درسایر موارد عفونت پستان اغلب از طریق مجرای پستان انجام میگیرد .
عفونت در ابتدا بصورت التهاب مشخص میشود ولیتا بروز التهاب سه مرحله وجود دارد
۱)هجوم
۲) عفونت
۳) التهاب
▪ هجوم مر حله ایست که میکرب از خارج سر پستا نها به مجاری شیرنفوذ میکند
▪ عفونت مرحله ایست که میکرب رشد میکند و بافتپستانی را مورد تهاجم قرار میدهد
▪ التهاب نتیجه رشد میکرب و افزایش آ ن وتخریببافت پستا نی و نفوذ گلبولها ی سفید یا لکوسیتها جهت دفع عفونت میباشد
۱) مرحله هجوم
الف) دراین مرحله بستگی به حضور وتعداد باکتریها ی مولدبیماری در محیط شیر دوشی که معمولا بوسیله مبتلا کردن هر یک از قسمتها ی چهار گانه پستا ن ومیزان آ لودگی پوست و سرپستا نها سنجیده میشود
ب) تعداد دفعا تی که سر پستا نها ی گاو بویژه نوک آ نها با این باکتری هاآ لوده میشوند که وابسته به میزان رعایت بهداشت در هنگام شیر دوشی میباشد
ج) میزان ضا یعا ت اسفنکتر سر پستا نها کهورود باکتریها را در مجاری آ نها آ سان میکند و بستگی به ماشینها ی شیر دوشی ومیزان کردن نگاهداری ودرست کار کردن ماشین شیر دوشی ومراقبت از سرپستانها دارد
د) وضع اسفنکتر۰سر پستا نها بویژه در مرحلهپس از شیر دوشی که عضلات اسفنکتر در استراحت میباشند وشل بودن اسفنکترها سبب میشود هجوم میکربها را هم در نتیجه مکیدن و هم بواسطه تکثیر میکربی به داخل آ سا ن سا زد
ذ) حضورمواد ضد میکربی در مجرا ی سر پستا نها .
۲)مرحله عفونت
الف) نوع میکرب که قدرت آ نرا در تکثیر در شیر مشخص میکند
ب) حساسیت میکرب عاملدر برابر آ نتی بیو تیکها ی مورد استفاده که ممکن است مربوط به مقاومت طبیعی ویا اکتسابی میکرب در نتیجه مصرف نا مناسب آ نتی بیوتیکها حاصل شده باشد .
ج) وجود مواد حفاظتکننده در شیر (مواد ایمنی زا ) که ممکن است طبیعی باشند یا در نتیجه عفونت قبلی ویا مایه کوبی تولید گردند .
د) وجود تعداد زیادیلوکوسیت که در نتیجه تورم پستا ن قبلی ویا ضربه ها ی فیزیکی باشد.
ذ)مرحله شیر واری که عفونت در مرحله خشک شدن پستان با سهولت بیشتری صورت می گیرد زیرا در آ ن مرحله عمل فیزیکی سیلا ن وخروج شیر همراه با عفونت وجود ندارد .
۳)مرحله التهاب
الف) بیماری زائی وقدرت هجوم میکرب .
ب) میزان حساسیت بافت پستا ن به میکرب کهممکن است از مقاومت در نتیجه وجود پادتن ثابت بافت تا حساسیت شدید در اثر عفونت قبلی تغییر کند .
در مرحله هجوم بهتر از مراحل دیگر میتوان باتوجه به پرستاری و بویژه بکار بردن روشهای بهداشتی خوب از میزا ن اشاعه تورم پستا ن کم کرد .
نشانیهای بیماری ورم پستان
برحسب حدت وشدت میکرب که به پستان هجوم کردهباشد نشانیها ی بیماری متفاوت است التهاب شدید (حاد) فوق حاد که با مسمومیت خونی (سپتی سمی ) وبا واکنش عمومی همراه است یا بصورت التهاب نامشخص (تحت حاد ) یا مخفی ویا مزمن که بتدریج بافت پستا ن فیبروزی وسفت میشود ظاهر میشوددراین حالات بستگی به نوع میکرب نشانی متفاوت است
ورم پستان محفی (تحت حاد)
در این نوع ورم پستا ن وضع ظاهری شیر سالموعادی بنظر میرسد ودر دام هیچگونه علائم بیماری بصورت ظاهری دیده نمیشود لکن در ترکیبات شیر تغییرات زیر دیده میشود
-افزایش گلبولها ی سفید و سلولها ی بافتپستان یا سلولهای سوماتیک Somatic cell(sc)
-کاهش چربی شیر
-کاهش کازئین
-کاهش لاکتوز
-افزایش سرم شیر
-افزایش کلرورهادر شیر
-افزایش گلیکوژن
● کاهش تولید شیر
در این مرحله بعلت عدم تشخیص وتوجه نداشتندامدار به بهداشت شیر در اتاق شیر دوشی و توام دوشیدن دامها ی سالم وبیما ر سبب اشاعه بیماری به سایر گاوها میشود بطوریکه ظرف مدت کوتاهی ۵۰ در صد گله به این نوع ورم پستان مبتلا میشوند .
▪ ورم پستا ن مزمن
این حالت ورم پستا ن نیز از نظر دامدار تاحدودی نا مشخص است اما اگر دقت شود و آ زما یش ورم پستا ن استریپ کاپ انجام شود وجود لخته هائی در شیر مشخص کننده بیما ریست و تغییرات ترکیبا ت شیر نیز مانند ورم پستا ن تحت حاد یا مخفی است اما پیشرفته تر در اینجا سرم شیر افزایش یافته و کلرورها افزایش بیشتری دارند . این نوع ورم پستان معمولأ به درما ن جواب نمیدهد در صورت نگهداری گا و در گله سبب پیشرفت بیما ری و سرایت به سایرین میشود و بایستی دام آلو ده حذف وبه کشتارگاه اعزام شود .
▪ ورمپستان حاد
در این حالت پستان دارای التهاب و تورم استواطراف پستا ن گرم ودام هم تب دارد. در هنگام دوشش دام پاها را بر زمینمی کوبد واحساس ناراحتی میکند شکل ظاهری شیر نیز تغییر میکند دارای مایع سبز رنگ و رگه ها ی خون ولخته ها ی فراوان است در
آزمایش استریپ کاپ براحتی میتوانپی به بیما ری برد .گاو بی اشتها وناراحت است . این گا وها را بایستی بادستگاه شیر دوشی تک واحدیو در پایا ن شیر دوشی بطور جداگانه روزانه حد اقل سه مرتبه دوشید تا عفونت در پستا ن سبب ضایعه پستانی نشود دام را تحت مراقبت دامپزشک قرار میدهند .شیردوشیده شده به فاضلأب میریزند وهر دفعه دستگاه را ضد عفونی میکنند .
▪ ورمپستا ن فوق حاد :
این نوع ورم پستا ن نیز مانند ورم پستا نحاد مشخص ودام تب دار وبیما ر پستا ن دارا ی التهاب است گاو بعلت درد شدید اغلب موارد اجازه شیر دوشی نمیدهد شیر سبز رنگ ودارای رگه ها ی خون و لخته میباشد . سریعا بایستی گاو تحت مراقبت جداگانه قرار گیرد بعضا بعلت کم توجهی ودر اثر نفوذ عفونت به خون سبب سپتی سمی میشود ودام تلف می گردد .
ـ تشخیص آ زمایشگا هی وررم پستا ن :
به سبب تغییرات شیمیائی که در شیر ورم پستانی بوجود می آید و تاثیردرسیستم فرآوری و پاستوریزاسیون شیر ها ی ورم پستا نی و بدنبا ل آ ن گا وها ی آلو ده بایستی شنا سائی شوند .
از آنجائیکه بر رسی آزمایشگا هی تعداد زیادیاز نمونه ها ی شیر گران تمام میشود توجه زیادی به آزما یشهای صحرائی بر پایه شناخت تعییرات فیزیکی وشیمیائی شیر میشود البته این آزمایشها غیر مستقیم میباشد وفقط وجود التهاب وتعییرات ظاهری شیر را نشان میدهند و یک آ زمایش هدایت کننده تلقی میشوند . بدنبال آن بایستی آ زمایش ها ی تشخیص میکربی و شمارش میکربی وآ زمایش های حساسیت در مقابل دارو ویا وجود آ نتی بیوتیک وآ زمایش های تشخیص قارچ انجام شود .
ـ آزمایش استریپ کاپ :
چنانکه ملأحظه شد در ورم پستا نهای حاد یکیاز علأئم بیماری وجود رگه ها ی خون ولخته و دلمه همراه با سرم سبز رنگ در شیر است .قبل ار آنکه دستکاه شیر دوشی را بدام متصل کنیم باید چند مرتبه جریان شیر هر کارتیه را روی صفحه سیاه فنجان بریزیم تا عوامل غیر طبیعی شیر مشخص شود .
آزمایشورم پستان بروش کالیفرنیائی : California mastitis test - C M T
این آزمایش تشخیص گاوهای مبتلأ به ورم پستا ن مخفی است . در این نوع ورم پستا ن چنانکه ملأ حظه شد شیر از نظر ظاهر یسالم و طبیعی بنظر میرسد و هیچگونه علأ ئم بیماری در گا وممکن است مشخص نباشد ا ما با ریختن مقداری شیر درظرف چهار قسمتی از (هر کارتیه در یک قسمت) ورم پستان را تشخیص میدهیم .
پس از اضافه شدن شیر آنرا بمدت ۱۰ الی ۲۰ثانیه بطور مورب تکان میدهند تا با معرف مخلوط شود پس از این مدت در صورت وجود ورم پستان شیر لخته و بریده میشود . هر چه مقدار و غلظت لخته بیشتر باشد شدت ورم پستا ن و وجود مواد بافتی وگلبولها ی سفید بیشتر است .
Brabant Mastitis Test ( B M T ) :
اساس این آ زمایش همان آزمایش تشخیصکالیفرنیائی است لیکن بجای محلول معرف ـ ژل محتوی معرف در هرقسمت تعبییه شده ریخته و پس از آنکه ۲ سی سی از شیر اولیه هر کارتیه بر روی آ ن ریخته میشود آنرا ۲۰ ثانیه تکان میدهند که تشکیل رسوب یا ایجاد لخته یا بریدگی شیر نشان دهنده ورم پستان است .
Mishigan Mastitis Test (M M T ) ,Negretti Field Mastitis Test (N F M T), Viscansian Mastitis Test (V M T )
نیز بر اساس همان کالیفرنیا تست است تنها روش بکا ر گیری معرف ها متفاوت است .
آزمایش شمارش سلولهای سوماتیک (Somatic Cell Count (SCC
روش مناسبی برای اندازه گیری کیفیت شیرمیباشد .
در حالت عادی در شیرهای سالم تعدادی سلول که شامل گلبولها یسفید وسلولها ی جدا شده از بافت پستا ن است در شیر وجود دارد و در صورتیکه تعداد آ نها ار حد متعارف( ۳۰۰۰۰۰) بیشتر شود نشانه غیر عادی بودن شیر است .
این افزایش سلولها در اثر ضربه و نفوذ باکتری وایجاد التهاب ودر نتیجه ورمپستا ن بوجود میآید و سبب کاهش کیفیت شیر میشود .
سه روش متفاوت برای اندازه گیری سلولهای سوماتیک وجود دارد :
۱)روش مستقیم : در این روش ۰۱/۰ میلی لیتر از شیر رادر یک سانتی متر مربع ازسطح لام مخصوص شمارش سلولی پخش میکنند و آنرا خشک و رنگآمیزی میکنند سلولها ی رنگ شده زا با شما رش گر دستی شما رش می کنند.
۲)روش کولتر : این روش در اثر عبور سلولها ی سوماتیک از روزنه الکتریکی(الکترود) ایجاد نوسان ولتاژ میکند وبازائ هر نوسان یک شمارش از شمارش گری که متصل به الکترود است ثبت میشود در این روش ابتدا سلولها توسط فرمالین تثبیت میشوند .
۳)شمارش توسط دستگاه فو سوماتیک: مقدارمعینی شیر از این دستگاه عبور میکند که با یک بافر ورنگ فلوئورسنت مخلوط میشود و ‌د.ان. ا هسته سلولها ی سوماتیک را های لایت میکند و یک لأم که بر روی صفحه دواری قرار دارد دراثر نور ایجاد شده انها را ثبت میکند و یک کنترولر تعدادسلولها را در هر میلی لیتر مشخص میکند .
▪ کشتمیکربی :
روش آ زمایش دقیق و وقت گیر است که بایستی قبل از اتصالدستگاه شیر دوشی به کارتیه ها به وسیله یک لوله آزمایش استریل درب دار از هر کارتیه مقدار ۳۰ تا ۱۰۰ سی سی شیر بر داشت .
قبل از نمونه گیری باید پستا ن و نوک کارتیهها را شستشو داد و با الکل ۷۰ درجه نوک پستا ن را ضد عفونی کرد ه و مستقیما از هر کا رتیه بطور جدا گانه شیر بر داشت .
پس از نمونه گیری بایستی سریعا نونه را درکنار یخ به آزمایشگاه ارسال نمود تا شیر در آنجا کشت و آنتی بیوگرام گردد .
● خسارات ناشی از ورم پستان
۱)کم شدن تولید شیر
۲)هزینه های درمان
۳)دور ریختن شیر حاوی باقی مانده دارو درحین درمان
۴)احتما ل از بین رفتن یک یا چند قسمت پستان و یا حذف دام
۵)هزینه های کا ر گری و دامپزشکی
مهمترین خسارت از طریق کم شدن شیر تا حدود ۱۵-۸ درصد درطول ۷ ماه دوره شیر واری است . اگر این بیما ری در ۲۰ در صد گله وجود داشته باشد خسارت وارده به دامدار ۷۰ در صد سایر هزینه هاست .
هزینه ورم پستا ن حاد شامل ۱۴ در صد مرگ و میر ۸ درصد شیر دورریخته شده ۸ در صد درمان است.
هزینه ورم پستا ن مخفی ۷۰ در صد بعلت ناشناخته بودن و کا هش شیر در طول دوره شیر واری است .
● پیشگیری ورم پستان در گاو :
ورم پستان ناشی از یک سلسله نارسائی ها وسوء مدیریت وعوامل محیطی نامطلوب است . عدم موفقیت در ریشه کن کردن ورم پستان نشانه عدم کفایتروش های کنترل وپیشگیری است . کنترل وپیشگیری تنها یک عمل نیست بلکه سیستمی است پیچیده و مخلوطی از کلیه اقدامات بهداشتی ومحیطی که باید قدم به قدم آنرا انجام داد این اقدامات بایستی اقتصادی ودر شرایط مختلف محیطی و مدیریتی قابل اجرا باشد . نظر باینکه توجیه پیشگیری بیماری ورم پستان فقط با توجه به جنبه های اقتصادی میباشد ، لذا هر برنامه ای که بدین منظور تنظیم میشودباید متکی برعملی بودن آن در گاوداری معینی باشد بطور کلی پیشگیری در سطح یک منطقه هدف انجام شدنی نیست وبرنامه های ملی فقط میتواند بصورت محرک و کمک به گاوداران ویژه ای باشد که بخواهند در برنامه شرکت کنند.
از بین بردن منبع عفونت و همچنین کاهشحساسیت غده پستانی وجلوگیری از سرایت بیماری در یک کارتیه به کارتیه های دیگر با هدف برنامه پیشگیری ورم پستان باشد. اگر از طرق بهداشتی باورم های مخفی مبارزه شود تجربه چنین نشان داده است که خود بخود ورم پستان حاد نیز تحت تاثیر قرار میگیرند و درصد وقوع آن پائین می آید ولی عکس آن صحیح نیست و مبارزه علیه ورم های حاد هیچگاه نمیتواند گله را از آلودگی ثانوی مصون دارد. آنچه امروز برای پیشگیری و کنترل ورم پستان بکار میگیرند روش های زیر است .
▪ روش اول : پیدا کردن دامهای مبتلا از طریقیک همه گردی در گله ویا از طریق دفاتر رکورد گیری و بیماری یابی جهت مشخص کردن اورام پستان حاد در این روش میتوان تا حدی با بیماری مبارزه نمود اگر چه ممکن است از این طریق به سطح آلودگی گله پی برد ولی منشاء ‌بیماری را نمی توان مشخص کرد این روش در دامداریهای بزرگ بخاطر هزینه زیاد عملی نیست واز معایب آن پنهان ماندن ورم مخفی در گله را میتوان نام برد. اکثر دامداران فکر میکنند که با این روش میتوان ورم پستانهای موجود درگله را کشف کرد.
▪ روش دوم : در این روش صرف نظر از اینکهبیماری در گله باشد و یا نباشد و یامیزان آلودگی آن درچه سطحی قرار گرفته باشد اقدام به یک سلسله عملیات بهداشتی می کنند . این روش که دراکثر دامداریها صرفنظر از کوچکی وبزرگی قابل اجرا است و دیگر نیاز به دانستن نوع میکرب منبع آلودگی نیست اساسا” از ۵ قدم اولیه تشکیل شده است که بعنوان زیر بنائی برای از بین بردن آلودگی موجود و آلودگی ثانوی پشنهاد میشوند.
▪ قدم اول :‌ اطلاع دقیق از نحوه کار سیستمشیر دوشی موجود و فراگرفتن راههای صحیح و طرز کار با دستگاه .
هر دستگاه شیردوشی از قسمتهیا زیر تشکیل شده است:
۱) پمپ خلاء
۲) صافی هوا برای گرفتن بخار موجود در لوله های شیردوشی .
۳) مخزن شیر مندرج
۴) ضربان یا پولساتور
۵) خرچنگی
۶) فنجانک شیردوشی
خلاء همواره در قسمت داخلی فنجانک ها وجوددارد وفقط خلاء‌موجود در اطرف لاستیکها ست که متناوبا” با هوا عوض میشود.
▪ قدم دوم : ضد عفونی هر روز ه دستگاه شیردوشیپس از هر شیردوشی و ضد عفونی کردن سرپستان باترکیبات ید دار پس از هر دوشش عمل ضد عفونی سرپستان ها میتواند توسط دستگاه اتوماتیک و سریع صورت گیرد.
متاسفانه بجز تعداد معدودی از دامداریهاتوجه خاصی باین امر نمی کنند و کارگر شیردوشی غافل از اینست که حتی یک قطرهشیر باقیمانده در نوک پستان که از طریق دست خود او ویا دستگاه شیردوشی از دام دیگری منتقل شده است می تواند براحتی از مجرای نوک سرپستان عبور و آن را آلوده کند.
ماده ضد عفونی با مقداری گلسیرین با موادچربی بر روی پستان سدی را بوجود می آورند که از نفوذ باکتریها بداخلجلوگیری می کند.
▪ قدم سوم : بمحض مشاهده ورم حاد در گلهبلافاصله دام مبتلا را جدا ودر محلی جداگانه (‌ترجیحا”‌ بیمارستان )‌ در روی بستر ی خشک همراه با کلش یابستر ضد عفونی شده توسط آهک منتقل نمائید واز طریق دامپزشک آزمایش های تشخیص نوع میکروب انجام و آنرا مداوا کنید.
▪ قدم چهارم : تزریق بعضی مواد درمانی هنگامخشک کردن کاملا” ‌ضروری است چه اغلب دامها (بیش از ۷۰ درصد ) اگر دراین دوره مداوا نشوند مبتلا به ورم پستان خواهند شد.
▪ قدم پنجم : اگر درمانهای دامپزشک ومداوا هاپاسخ نداد احتمال وجود ورم پستان مزمن میرود و برای جلوگیری از سرایت بیماری به سایر گاوها حتما“ دام مزبور را بایستی حذف یا سرپستان آلوده را توسط یک محلول خشک کننده شیر آنرا خشک کرد در صورتیکه دام ارزش تولید مثل دارد میتوان توسط عمل جراحی پستان را برداشت .منحصر ا"جهت تولید گوساله از آن استفاده کرد.
● نکات بهداشتی مهم برای جلوگیری از ابتلاء ‌ورمپستان
چهار سد مهم شامل پوسته مقاوم سر پستان ،ماهیچه های اطراف نوک پستان ماده کراتینی و دفاع طبیعی توسط گلبولهای سفید بطور طبیعی و با رعایت اقدامات سبب پیشگیری ازورم پستان میشود.
مسئله مهمتری که کارگر شیردوشی از طریقاقدامات بهداشتی بایستی انجام بدهد تا میکرب ها از یک سر پستان به بقیه ویا سایر دامها منتقل نشوند از اهمیت خاص برخورداراست قبل از شیردوشی حتما” دستهای کارگران بایستی شسته و ضد عفونی شود دراغلب آزمایش ها انتقال آلودگی حدود ۵۰ درصد از طریق دست های آلوده کارگر شیردوش قبل از شیردوشی و حدود ۱۰۰ درصد از طریق همان دست ها حین شیردوشی گزارش شده است . استحمام هر روزه کارگران کمک مهمی علاوه بر رعایت بهداشت شیردوشی در سلامت خود آنهاست استفاده از چکمه و لباس کار مخصوص در شیردوشی از انتقال بیماری به داخل وانتقال بیماری به خارج شیردوشی جلوگیری میکند.
استفاده از دستکش هنگام شیر دوشی وشستشو وضد عفونی مرتب دستکش ها انتقال بیماری را ۲۰درصد کاهش میدهد.
قبل از شیردوشی پستانها باید دقیقا" شسته و ضد عفونی شوند .شستشوی پستان قبل از شیردوشی برای ازبین بردن فضولات و همچنین برای عمل رگ کردن صورت میگیرد .اگر شستشو خوب صورت نگیرید بجای ازبین بردن عفونت ومیکرب ها به اشاعه و رشد آنها کمک می کند . دریک آزمایش نشان داده شد که استافیلوکوک ها بعداز اینکه دستمال ماساژ پستان آلوده مدت سه دقیقه در محلول ضد عفونی قرارگرفت باز هم زنده مانده بود . استرپتوکوک آگالاکتیه مدت هفت روز بعد ازمصرف از روی یک دستمال که در گوشه سالن شیردوشی افتاده بود بدست آمده . دستمال مزبور را مدت ۵ ساعت در هیپو کلریت ۲ درصد قرار دادند که بعد از مدت مزبور هنوز میکرب فعالیت خود را ازدست نداده بود.
برای کم کردن این قبیل آلودگیها کاربرددستمالهای یکبار مصرف یا حوله هائی که پس از یکبار مصرف در حرارت میکربشان کشته شود موثر است .
برای جلوگیری بیشتر از اشاعه میکرب ها گرفتنو خشک کردن آخرین قطره آب قبل از وصل دستگاه شیردوشی مهم است .یک قطره آب حاوی میلیون ها میکر ب است که می تواند هر لحظه از مجرای سرپستان وارد شده ویا ازطریق دستگاه شیردوشی دیگر دامها را آلوده نماید.
▪ ضدعفونی فنجان های دستگاه شیردوشی
فنجان های دستگاه شیردوشی دائما” از دامیباز شده وبه دامی دیگر بسته می شود این عمل میتواند سریعا” آلودگی را درگله اشاعه دهد . بنابراین ضد عفونی کل دستگاه در موقع تعویض از دامی به دام دیگر اگرچه تمامی شیرآنها سالم باشد در جلوگیری از رشد باکتریها موثرمی باشد برای اینکار یک ظرف پر از آب در کنار شیردوشی قرار میگیرد و پس از هر دوشش و جدا کردن خرچنگی آنها را در ظرف آب محتوی ضد عفونی با آب پاکیزه قرار داده و آنرا شستشو میدهند سپس ظرف آب را تخلیه ومجددا” پر میکنند .روش خودکاری هم وجود دارد که بمحض قطع خلاء خرچنگیها از یک لوله آب جهتشستشو ی آنها استفاده شود .
[if !supportLineBreakNewLine]
[endif]
▪ ضد عفونی سر پستانها :
ضد عفونی سر پستان ها با یک ماده ضد عفونیید دار امری ضروری است برای چسبیدن مواد ضدعفونی به سر پستان از کمی گلیسیرین بالا نولین استفاده میشود که پوست را نیز مرطوب نگاه میدارد واثر ضد عفونی کننده را نیز ازبین نخواهد برد . ارزش این ضد عفونی تا حدی است که گاهی میتواند ورم پستانهای مخفیرا از بین ببرد ویا تا یک سوم از کل عفونت ها بکاهد.
▪ شتشوی سالن شیردوشی :
پس از هر شیردوشی علاوه بر آنکه از طریقسیستم CIP لوله ها و دستگاههای شیردوشی را شستشو و ضد عفونی میکنند بایستی کف و دیواره های سالن شیردوشی و کلیه ظروف را شستشو و ضد عفونی کرد.
▪ تغذیه دام خارج از شیردوشی
از آنجائیکه پس از شیر دوشی سرپستانکها واسفنکتر وماهیچه های آن دراثر ترشح هورمون اکسی توسین ودوشش شیر شل ومجرای پستان باز است پس ازخاتمه شیردوشی نبایستی اجازه داده شود که گاو بخوابد زیرا در اثر تماس با کف اصطبل وکود سبب نفوذ عوامل عفونی بداخل مجرا وآلوده شدن پستان میشود. برای جلوگیری ازخوابیدن گاو ها را با مواد غذائی سیلو شده با کنسانتره پروتئین داربا یونجه ویاموادیکه مورد علاقه گاو باشد تغذیه میکنند تا مدت یکساعت گاو سرپا باشد.
▪ از بین بردن کامل عوامل بیماریزا
۱)بستر دام را همیشه بایدخشک نگاه داشت. اگر محیطگاوداری مرطوب است استفاده از خاک اره مضر است و باید ازکلش کهجاذب الرطوبه است استفاده شود.
۲)ضد عفونی بعد از شیردوشی لازم و ضرروی است
۳)بعد ازدوشیدن دام ها را توسط ریختنغذا درآخور حداقل بمدت یکساعت سرپا نگاه دارید.
۴)بیرون بردن دام برای مدت کوتاهی از سالن وانتقال آنها به یک مرتع غیر آلوده جهت هوا و آفتاب خوردن اصطبل وسالن ها در از بین بردن میکرب موثر است
۵)گوساله ها را باید در باکس های انفرادی جداگانه پرورشداده وبا سطل وپستانک دستی شیرداد تا از لیسیدن پستانها وتثبیت آلودگی روی بافتهای پستان جلوگیری شود.
▪ اقدامات مهم و لازمبرای دفع آلودگی :
۱)عوامل غیر بهداشتی در اطراف دامومحیط را ازبین ببرید.
۲)روش دوشیدن و ضدعفونی دستگاه ماشین شیردوشی را تصحیح کنید.
۳)گاوهای بیمار را جدا کرده و آنها را درآخر شیردوشی ودر صورت امکان با دستگاه تک واحدی بدوشید و دستگاه را ضد عفونی کنید
۴)پس از پایان دوره شیرواری باید با آنتی بیوتیک خشک کنندهشیر گاوها را خشک کرد .
۵)دامها ی بیمار مزمن وغیر قابل درمان را بایدحذف و بهکشتارگاه اعزام کرد.
۶-در روش دوشش با دست برای لطمه نزدن به سرپستان باید روش صحیحشیردوشیدن را یاد گرفت.
▪ نتایج حاصل ازپیشگیری واقدامات بهداشتی :
۱)تعداد دام مبتلا به ورم پستان حاد کمتر میشود.
۲)شیربخاطر عفونت دور ریخته نمیشود.
۳)هزینه درمان ودارو و دامپزشک کمتر است .
۴)شیر بهداشتی و باجایزه بیشتر تامین میشود (‌افزایش درآمد).

دکتر سید مجتبی جعفریادارهٔ کل دامپزشکی استان فارس
منابع :
۱-اورام پستان وبیماریهائیکه بوسیله باکتریها تولید میشود . تألیف : بلاد هندرسن ترجمه دکتر احمد شیمی
۲-بهبود کیفیت شیر تألیف اف هاردینگ ترجمه دکتر شهریار دبیریان . مهندس لادن ربیعی
۳-بهداشت پستان وشیردوشی نوشته مهندس سید محمد عتیقه چی
۴-بهداشت گاوهای شیری ترجمه دکتر علیرضا محمود زاده – دکتر مسعود هاشمی
۵-بیوسنتز شیردوشی صحیح ورم پستان ترجمه دکتر مسعود هاشمی – دکتر علیرضا محمود زاده
۶-شیر و بهداشت همگانی نویسنده دکتر گیتی کریم – دکتر عباس فرخنده.
Dairy research & information
Dairy research and develo pment corporation
Milk quality incentives Richard h. bennett PH.D.,P.A.S
Neb guide: using the callfornia mastitistest G۸۱-۵۵۶-A
NEB Guide: the somatic cell count and milk quality G۹۳-۱۱۵۱-A
Producing milk with a low bacteria G۸۳-۶۷۸-A

منبع : سایت دام‌آوران