انتقال آرام قدرت در ایروان

رقابت ۹ کاندیدای مدعی ریاست جمهوری ارمنستان پس از حدود یک ماه جدال لفظی امروز وارد مرحله نهایی شده و کاخ ریاست جمهوری ایروان مهیای استقبال از رهبر جدید این کشور می شود.
سرژ سارکیسیان نخست وزیر و لئون ترپطروسیان رئیس جمهور سابق دو قطب برجسته این مبارزات هستند که طی ماه های اخیر گرداننده داغ ترین فستیوال تبلیغاتی رقابت های انتخاباتی- البته علیه یکدیگر- بوده اند. از آنجا که طبق قوانین ارمنستان روبرت کوچا ریان نمی تواند برای سومین بار متوالی برکرسی ریاست جمهوری تکیه دهد سارکیسیان به نمایندگی از طیف حاکمان کنونی وارد عرصه شده و به احتمال قریب به یقین جانشین کوچاریان خواهد شد. اما او افزون بر ترپطروسیان باید با ۷ کاندیدای دیگر زورآزمایی کند. واهان هووهانیسیان معاون پارلمان از حزب فدراسیون انقلابی ارمنستان، ارتور باگداساریان رئیس سابق پارلمان از حزب حکومت قانون، آرتاشس کگامیان از سوی حزب اتحاد ملی، تیگران کاراپتیان نماینده حزب خلق، وازگن مانوکیان از اتحادیه دموکراتیک ملی، آرام هاروتیونیان از حزب آشتی ملی و ارمان ملیکیان دیگر کاندیداها هستند.
اما عرصه در اختیار ۴ کاندیدا، سارکیسیان، ترپطروسیان، هووانیسیان و باگداساریان است و دیگران امیدی به کسب درصد قابل توجهی از آرا ندارند. به نظر نمی رسد که هیچ یک از این کاندیداها ۵۰ درصد لازم آرا برای پیروزی را به دست آورند. بدین ترتیب نتیجه این رویارویی در مرحله دوم مشخص خواهد شد که به احتمال زیاد در آن مرحله دوم سارکیسیان و ترپطروسیان به رقابت پرداخته و پیروز نهایی نخست وزیر خواهد بود. کاندیداها در این دوره برنامه های سیاسی منسجمی ارائه نکردند و درباره مسائل مهم سیاست خارجی نظیر مناقشه ناگورنو- قره باغ و روابط پرتنش ارمنستان و ترکیه، طرح های بکری نداشته و به آنها اهمیت چندانی ندادند. با این حال، آنان موضوعات داخلی را به کانون وعده های انتخاباتی خود کشاندند و بر محورهایی نظیر بهبود رفاه مردم، توسعه اقتصادی و حاکمیت قانون از جمله مبارزه با فساد تأکید کردند. همه این مسائل در دایره گسترده تری از تاخت و تاز کاندیداها به ویژگی های شخصیتی یکدیگر قرار گرفت و سارکیسیان و ترپطروسیان دو چهره مطرح این شیوه مبارزه بوده اند.
در پائیز ۲۰۰۷ ترپطروسیان اولین رئیس جمهور ارمنستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق وارد ماراتن رقابت ریاست جمهوری شد و در مسیر سارکیسیان به سوی ریاست جمهوری مانعی بزرگ ایجاد کرد، ورود ترپطروسیان پویایی تبلیغاتی مبارزات را تشدید کرد اما وی تاکنون نتوانسته بلوکی مستحکم از اپوزیسیون در مقابل سارکیسیان و حزب متبوعش «حزب جمهوریخواه ارمنستان» ایجاد کند. با این حال زمینه ای فراهم شده است که وی در سالیان آینده حضور سیاسی قدرتمندی در ارمنستان پیدا کند و به چالشی طاقت فرسا برای گروه حاکم تبدیل شود. این اندوخته ارزشمندی است که ترپطروسیان می تواند برای تعیین جایگاه تازه اپوزیسیون در ارمنستان به این امیدوار باشد.
اما حمایت کوچاریان و پشتیبانی دو حزب بزرگ پارلمان- حزب جمهوریخواه (۶۵ کرسی از ۱۳۱ کرسی پارلمان) و حزب ارمنستان شکوفا (۲۵)- از سارکیسیان عملاً از مدت ها پیش کرسی ریاست جمهوری را برای وی رزرو کرده است و ترپطروسیان تنها می تواند به ایجاد حلقه ای مردمی در اطراف خود برای تأثیر گذاری در رخدادهای سیاسی آینده ارمنستان اکتفا کند.
ترپطروسیان در سپتامبر ۲۰۰۷ با حمله به سوابق و تا حدودی شیوه حاکمیت رهبران کنونی ارمنستان بازگشت خود را اعلام کرد. او کوچاریان و سارکیسیان را بخشی از سیستم جانی ارمنستان نامید که دستگاه امنیتی ، نظام قضایی و رسانه های الکترونیک را تحت سیطره خود گرفته و «فضایی از رعب و وحشت» آفریده اند.
دو رقیب اصلی انتخابات به جای ترسیم دیدگاهی واقعگرایانه از آینده برگذشته یکدیگر تمرکز کرده اند که علت اصلی آن رویکردهای دوران ریاست جمهوری ترپطروسیان و نارضایتی مردم و رهبران سیاسی از سیاست های پیشین اوست. حتی سایر رهبران و کاندیداهای اپوزیسیون مانند مانوکیان، کگامیان و هووانیسیان خصومت های شخصی با وی ندارند و احتمال نمی رود که در صورت کشیده شدن انتخابات به دور دوم از او حمایت کنند.
ترپطروسیان در صدد بوده ثابت کند که وی نسبت به کوچاریان و سارکیسیان رهبری موفق تر بوده است. اما همتایانش دوران حکومت وی در اوایل دهه ۱۹۹۰ را خوب به خاطر دارند. وی در آن سالها، تحت فشار غرب حاضر بود که در مورد مناقشه قره باغ و روابط با ترکیه مصالحه کند. اما از آنجا که چنین رویکردی در ارمنستان نابخشودنی است ، سرانجام مجبور به استعفا شد. او در قبال روسیه نیز که روابط خوبی با ارمنستان دارد چندان گشاده رو نیست و ممکن است در صورت اتخاذ سیاست های گرایش به غرب، ارمنستان را به سرنوشت گرجستان یا اوکراین دچار سازد. ترپطروسیان در سالهای زمامداری اش تمام مدارس روسی را تعطیل کرد و در این رقابت ها نمی تواند امیدی به حمایت روسیه و روس گرایان داشته باشد. نیمی از رأی دهندگان می گویندکه حاضر نیستند تحت هیچ شرایطی به او رأی دهند و عموم نظرسنجی ها نشان می دهدکه وی احتمالاً با ۷ درصد آرا تنها به جایگاه سوم دست خواهد یافت.
با توجه به چنین موضوعاتی است که ترپطروسیان به هدفی آسان برای سارکیسیان مبدل شده است. موفقیت های اقتصادی گروه کوچاریان باعث شده تا سارکیسیان اهرم قوی تری برای دست یازیدن به قدرت داشته باشد. حدود ۱۰ سال پیش که تیم کوچاریان میراث ترپطروسیان را صاحب شد ارمنستان در وضعیت نامطلوبی قرار داشت و این کشور از بی ثباتی اقتصادی، نبود برق و مشکلات سرما در فصل زمستان رنج می برد. اما ارمنستان امروز با آن که منابع انرژی و سایر منابع قابل توجه طبیعی ندارد، به یکی از پویاترین اقتصادهای منطقه مبدل شده است. سال گذشته رشد اقتصادی این کشور ۱۳‎/۶ درصد بود که جزو سریع ترین نرخ های رشد در دنیاست. در سال ۲۰۰۷ متوسط درآمد مردم ۲۴‎/۷ درصد رشد یافت و تورم از نرخ ۶ درصد تجاوز نکرد.
به یمن عملکرد کوچاریان و متحدش سارکیسیان ایروان به جایگاه امنی برای سرمایه گذاری در قفقاز مبدل شده است و حتی برخی تحلیلگران بر این باورند که سارکیسیان با اتکا به این موفقیت ها نیازی به تدوین سناریوهای بلندپروازانه انتخاباتی ندارد. با این حال او در سفر به مناطق مختلف کشور وعده داده شبکه گازرسانی و راه سازی را گسترش داده و وضعیت مسکن را سامان دهد و فقر را ریشه کن سازد. وی سند کوتاه و موجزی در باره وعده های انتخاباتی اش تهیه کرده و تقویت حاکمیت و بهبود اصول عدالت را نوید داده است. آنچه که وزنه او را در مقابل ترپطروسیان سنگین تر می کند سوابقی است که هموطنانش می توانند آنها را در صدر کارنامه وطن پرستی اش قرار دهند. سارکیسیان پیش از ورود به دولت در پست های متعدد نهادهای امنیتی فعالیت کرده و نامش با پیروزی های متعدد در مناقشه قره باغ پیوند خورده است.
پیروزی نهایی سارکیسیان از هم اکنون رقم خورده است مگر آن که در آخرین روز معجزه ای رخ دهد. با این حال، وی رقیب قدر دیگری به نام باگداساریان دارد. وی رئیس پارلمان است اما به تازگی از بدنه دولت جدا شده و به غرب متمایل شده است. رأی دهندگان بیم آن دارند که در صورت پیروزی وی، این رویکرد، کشورشان را مقهور غرب سازد و ترپطروسیان دیگری در تاریخ این کشور ظهور کند. با توجه به این وضعیت می توان روحیه روس گرایی را میان مردم ارمنستان مشاهده کرد. اگرچه سیاست خارجی در برنامه های کاندیداها کمرنگ است اما سایه روسیه بر کشورهای انتخاباتی نمایان است. به همین جهت، غرب از هیچ یک از کاندیداها حمایت قاطع نکرده است زیرا در حال حاضر زمینه ای برای پذیرش سیاست های غرب گرایانه در میان ارمنی ها پدیدار نشده است. پیوندهای محکم ارمنستان و روسیه و مواضع متحد و مشترک آنها بر مسائل منطقه ای، مسکو را به انتخاب سارکیسیان و تداوم سیاست های جاری دولتمردان ارمنی مشتاق تر کرده است.
با همه این براهین نباید از یاد برد که انحصار رسانه های دیداری و شنیداری در دست حاکمیت ارمنستان سبب شده که فضای تبلیغاتی به سود سارکیسیان باشد. اگرچه رسانه های نوشتاری تا اندازه ای مستقل هستند اما نفوذ و اعتبار چندانی در شکل دهی به افکار عمومی ندارند و اپوزیسیون از خروجی رسانه ای قوی برخوردار نیست.
هم اینک سیاست ارمنستان آماده انتقال قدرت، نه تغییر قدرت، از کوچاریان به سارکیسیان شده است. از زمان استقلال ارمنستان از شوروی سابق، انتخابات نقشی در تغییر رهبری ایروان نداشته است و انتخابات امروز نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. کوچاریان و سارکیسیان، بویژه پس از بازگشت ترپطروسیان از غیبت ۱۰ ساله در سیاست ارمنستان، اتحاد خود را قوی تر کرده اند و طرح نیرومندی برای حفظ قدرت ریخته اند. روال انتقال قدرت در ایروان شباهت زیادی به تغییرات قدرت در کرملین پیدا کرده است در صورت پیروزی سارکیسیان، وی به جای کوچاریان خواهد نشست و کوچاریان نیز نخست وزیر بعدی ارمنستان خواهد شد. درست همانند داستان جابه جایی مدودف و پوتین در کرملین. اما احتمال می رود که این جابه جایی در سالیان آینده توسط ترپطروسیان به چالش کشیده شود و حوزه قدرت این زوج را اندکی محدودتر کند. تحلیلگران پیش بینی می کنند که همزمان با پیروزی سارکیسیان، کاریزمای رقیب نیز دوچندان خواهد شد و این بار عرصه سیاست داخلی ارمنستان شاهد جدال های شدیدتری خواهد بود. مشاوران ترپطروسیان می گویند که وی در مراکز دولتی و نهادهای دیگر حامیانی دارد که حاضرند در صورت تقلب در انتخابات از دستورات دولتی تمرد کرده و دست به تظاهرات بزنند. وی در کارناوال های انتخاباتی اخیر، گاهی ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر را به تجمعات خود می کشاند که از سال ۲۰۰۳ تاکنون بی سابقه بوده است. در آن هنگام به دنبال انقلاب «گل سرخ» گرجستان اقداماتی برای وقوع انقلابی مشابه در ارمنستان صورت گرفت و اپوزیسیون توانست جمعیت کثیری را در حمایت از این طرح تازه با خود به خیابان ها ببرد. اما مقامات دولتی این تظاهرات ها را سرکوب کردند و اپوزیسیون در محاق رفت. اکنون که ترپطروسیان بازگشته شاید دولت بار دیگر با خیل عظیمی از مخالفان در خیابان ها مواجه شود و اگر میل به انقلاب های رنگی در ارمنستان باقی مانده باشد وی قادر خواهد بود هدایت آن را در دست گرفته و موقعیت سارکیسیان را متزلزل سازد. اما آنگونه که پیداست محور سارکیسیان ـ کوچاریان با ارجاع به سابقه ترپطروسیان و همچنین تجربه پرتنش انقلاب های رنگی در گرجستان و اوکراین این اجازه را نخواهد داد که سرنوشت کشورشان را رو به سوی آینده ای نامطمئن سوق یابد.

هرمز برادران

منبع : روزنامه ایران