اسرار «شام آخر» داوینچی

در سال های اخیر بواسطه انتشار کتاب پرفروش «راز داوینچی» توجه بسیاری به آثار این هنرمند جلب شد. سال گذشته کمپانی کلمبیا بر اساس همین داستان فیلمی را با بازی «تام هنکس» تهیه کرد که با وجود شاخص نبودن اثر، فیلمی جنجالی بود.
در این کتاب ادعا شده که «داوینچی» عضو دیری مخفی به نام «صهیون» بوده، همچنین ادعا شده «ایزاک نیوتون» و «ویکتور هوگو» نیز از اعضا» این دیر بوده اند. بنابر ادعای این کتاب، برخلاف تصور عمومی حضرت مسیح(ع) هنگام مرگ مجرد نبوده و همسر وی «مریم مجدلیه» است که کلیسا در تبلیغاتش سعی دارد وی را زنی فاسد معرفی کند که توسط حضرت مسیح(ع) هدایت شده است در حالیکه وی نه تنها فاسد نبوده بلکه از خانواده های اصیل و اشرافی بوده است. وظیفه این دیر نیز مراقبت از نوادگان حضرت مسیح(ع) عنوان شده است. این کتاب به همین دلایل مورد غضب کلیسا واقع شد و انتشار آن در بسیاری از کشور های جهان ممنوع شد. در ایران هم بعد از چاپ ششم یا هفتم از انتشار مجدد این اثر جلوگیری بعمل آمد. موضوع اصلی مورد توجه شخصیت های کتاب تابلو «شام آخر» داوینچی است.
● مشخصات «شام آخر»
▪ این نقاشی بر روی دیوار صومعه Gra belle Maris Santazie در نزدیکی شهر میلان ترسیم شده است.
▪ گویا این صومعه، صومعه خانوادگی دوک Lobovico بود و توسط وی برای این نقاشی انتخاب شده بود.
▪ این نقاشی دارای ۴۶۰سانتیمتر ارتفاع و ۸۸۰سانتیمتر پهنا است.
▪ داوینچی ۳سال تمام بر روی این نقاشی کار می کرد و سرانجام آن را در سال ۱۴۹۸ تکمیل کرد.
▪ این نقاشی در قسمت فوقانی دیوار ترسیم می شد بیشتر روزها هنگامیکه «داوینچی» برای نقاشی با وسایلش بالای نردبان می رفت تا هنگامیکه رنگ های همراهش به اتمام نرسیده بود پایین نمی آمد. گاهی تا ۳شبانه روز بدون آنکه حتی برای خوردن و آشامیدن کار را تعطیل کند لاینقطع نقاشی می کرد.
▪ نقل است که نتیجه کار به سرعت محبوب و پرطرفدار شده بود و پادشاه فرانسه آنچنان شیفته این اثر شده بود که دستور داد تا تمام دیوار را به فرانسه منتقل کنند.
البته این اتفاق نیفتاد چون با وسایل آن روزگار چنین انتقالی عملا غیرممکن بود. (البته امروز فقط سایه ای از آن اثر باقی مانده است.)
-یکی از ویژگی های این نقاشی تصویر کردن تمامی حواریون در کنار مسیح و قراردادن یهودا (حواری خائن) در میان سایرین بود. (در نقاشی های قبلی مانند این و این از این مراسم یهودا جدا از سایر حواریون ترسیم می شد.) استدلال داوینچی این بود که فرد خائن چون تا فردای آن شب ناشناس بوده پس دلیلی نداشته که جدا از سایرین قرار بگیرد.
▪ یهودا (نفر دوم با ریش سیاه در سمت راست حضرت مسیح) در این اثر تنها کسی است که با حالتی تدافعی خودش را از مسیح دور می کند(به حالت دست های وی دقت کنید) و چهره وی در سایه قرار دارد.
▪ در پس زمینه، سه پنجره ترسیم شده که نورپردازی صحنه از طریق این سه منبع نوری تامین می شود. بزرگترین پنجره دقیقا پشت سر حضرت مسیح قرار گرفته است، به این ترتیب در پشت سر حضرت مسیح که در کانون تصویر قرار گرفته، هاله ای از نور دیده می شود.
● خسارت های وارده به «شام آخر»
▪ در سال۱۶۵۲ روی این دیوار دری برای کلیسا ساخته شد که دقیقا روی دیواری بود که این نقاشی روی آن ترسیم شده بود باز می شد. اثر این تخریب هنوز هم بر این نقاشی باقی است.
▪ در سال۱۷۹۶ اشغال گران فرانسوی سالن این صومعه را تبدیل به اصطبل اسب های سواره نظام کردند. البته ناپلئون به دلیل علاقه شخصی که به آثار داوینچی داشت، نقاشی «مونالیزا» را در اتاق خواب شخصی خودش نگهداری می کرد. او دستور اکید داد تا به این اثر کوچکترین آسیبی نرسد. دستوری که زیاد به آن توجه نشد.
▪ در سال۱۸۲۱ از نقاشی به نام Bare Stefanozzi خواسته شد تا این نقاشی را از روی دیوار جدا کند و به جای مناسب تری منتقل نماید. این نقاش بعد از آنکه آسیب بدی به قسمت میانی وارد آورد متوجه شد که این کار شدنی نیست.
▪ در طول جنگ جهانی دوم با وجود آنکه اطراف این دیوار مورد اصابت بمب های فراوانی واقع شد خوشبختانه خود این دیوار آسیب بیشتری ندید.

مجید یوسفی

منبع : روزنامه ابتکار