بی اطلاعی از ۱/۵ میلیون سالمند کشور

سالمندی عاقبت محتوم همه اعضای جامعه است و حرکت به سوی سالمندی و درک این دوره با حفظ شأن و منزلت بازنشستگان و خرد ورزان به حدی است که سازمان ملل عبارت «سالم پیر شدن چیز دیگری است» را به عنوان شعار سال انتخاب و برنامه ریزی های کشورهای عضو را پیرامون آن متمرکز کرده بود.
کشور ایران گرچه در حال حاضر عنوان یکی از جوانترین کشورها با حداقل جمعیت سالمندی را یدک می کشد، اما به گفته صاحبنظران و کارشناسان آمارهای اجتماعی، طی ۲۰ سال آینده به یکی از کشورها با آمار بالای جمعیت سالمند تبدیل خواهد شد.
توجه به بهداشت و درمان، رفع نیازهای معیشتی، ایجاد زیرساختهای فرهنگی و اجتماعی برای رفع چالشهای فرهنگی و معنوی سالمندان از جمله مهمترین محورهای سازمانها، نهادها و تشکیلات امدادی و حمایتی در حوزه سالمندان به شمار می رود. نیازهایی که به گفته مسؤولان این دستگاهها، بسیاری شان حل شده و برای رفع بقیه آنها هم تلاشهای مستمری در حال انجام است. دکتر حسین نحوی نژاد، مدیر کل سالمندان سازمان بهزیستی در گفتگو با گزارشگر قدس پیرامون چالشهای سالمندی در ایران و نحوه ارائه خدمت به این قشر جامعه توضیح داده است.
▪ جناب آقای دکتری نحوی نژاد! چه تعداد سالمند در کشور ما زندگی می کنند؟
ـ حدود پنج و نیم میلیون سالمند داریم، یعنی هم اکنون تعداد ۱۰۰ هزار سالمند تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند که یک میلیون و ۳۰۰ هزار سالمند تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند، حدود ۲ تا ۲/۵ میلیون نفر هم تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی و بازنشستگان عضو صندوقهای بازنشستگی کشوری و نیروهای مسلح هستند و از ۱/۵ میلیون نفر از سالمندان کشور اطلاع نداریم و در پی کسب اطلاع از آنها برآمده ایم.
▪ یعنی هیچ نوع اطلاعات پایه ای و حتی پیش فرض های آماری نیز برای وضعیت اجتماعی این سالمندان در نظر ندارید؟
ـ امکان دارد این ۱/۵ میلیون نفر جزو مشاغل آزاد باشند یا در مناطق دور افتاده زندگی بکنند و یا جزو عشایر کوچ رو باشند و لازم است که از آنها آمار و اطلاعات پایه ای به دست بیاوریم که امیدواریم این کار عملی شود.
▪ بانک اطلاعات ایرانیان که به گفته وزیر رفاه و تأمین اجتماعی از خرداد قرار بود عملیاتی شود، نمی تواند به کمک بهزیستی بیاید؟
ـ این بانک در صورت اجرایی شدن اطلاعات خوبی را در اختیار کارشناسان بهزیستی و کلاً نهادهای حمایتی و امدادی قرار می دهد و در حال حاضر رکوردها و اطلاعات در حال جمع آوری است و با توجه به اینکه به زودی این بانک اطلاعاتی در اختیار سازمانهای زیر مجموعه وزارت رفاه قرار خواهد گرفت، مشکل اطلاعات و آمار سالمندان هم حل و فصل خواهد شد.
▪ آیا برای رفع مشکلات سالمندان به غیر از توجه به پرداخت مستمری و حل مشکلات معیشتی، تلاش دیگری نیز انجام داده اید؟
ـ به نظر من، سالمندان بیشتر از دیدگاه جامعه نسبت به خود رنج می برند و طیف دیگری از سالمندان هم از دیدگاهی که خودشان نسبت به خود دارند، رنج می برند؛ یعنی سالمند به صورت یک آدم سربار که منتظر مرگ و خلاص شدن از این دنیا باشد مطرح شده که باید این دیدگاه را با کمک ادارات و دستگاههای دیگر با یک عزم ملی عوض کنیم.
▪ این توانمندسازی سالمندان در چه استانها و یا شهرهایی اجرا می شود و آیا در این طرح به سالمندان روستایی که قشر عظیمی از سالمندان کشور را هم تشکیل می دهند، توجه شده است؟
ـ در این طرح توانمندسازی سالمندان در شبکه های شهری و روستایی به عنوان هدف مطرح شده و حالت شبکه ای را در نظر گرفته ایم، با این اعتقاد که تعداد زیادی نهادهای دولتی و غیردولتی در شهرها و روستاها در حال فعالیت هستند و حیطه کاری آنها به موضوع سالمندان هم مربوط می شود مانند وزارتخانه های ارشاد، آموزش و پرورش و کشور که دارای ادارات و ساختمانهایی در سراسر کشور هستند و باید از امکانات آنان حداکثر استفاده را بنماییم.
▪ در این زمینه چه کارهایی را انجام داده اید؟
ـ فراخوان و توجیه نیروهای مددکار و افراد داوطلب آغاز شده است و فرمهای خاصی را برای جلب همکاری کارکنان نهادها و آموزش نحوه همکاری آنها با بهزیستی ارایه شده است که این افراد در شبکه توانمندسازی مشکلات روحی، روانی، جسمی و اجتماعی ثبت می شود و کار رفع نیازهای آنان آغاز خواهد شد.
▪ برای توانمندسازی سالمندان در این طرح با چه محورهایی در جهت حل مشکلاتشان توجه خواهد شد؟
ـ سالمندان را به لحاظ مشکلات جسمی، روحی، روانی و نیازهای فرهنگی و اجتماعی مورد پرسش و نیاز سنجی قرار می دهیم و در محورهای حفظ سلامت، تشخیص به موقع و درمان بیماریها و ارجاع مناسب، وضعیت روحی، روانی آنها در اضطرابها و افسردگیها، بالا بردن قدرت تصمیم گیری و تطابق آنها با جامعه در مشکلات موجود و سرانجام محورهای فرهنگی و معنوی است که ارتباط آنها را با مسائل معنوی تقویت کردن و پر کردن اوقات فراغت و ورزش است که بتوانند از امکانات موجود جامعه استفاده نمایند.
▪ در حال حاضر چه تعداد مرکز نگهداری و رسیدگی به سالمندان توسط بهزیستی ایجاد شده و یا از سوی آن سازمان مورد رصد قرار می گیرند؟
ـ هم اکنون بیش از ۲۵۰ مرکز شبانه روزی، روزانه، ویزیت در منزل و نیز مراکز جامع تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند که با توجه به اهمیت موضوع سالمندان و با این اعتقاد که سالمندان و خردورزان سرمایه های کشف نشده جامعه هستند، برای بهبود خدمت رسانی به این عزیزان در حال تلاش و پیگیری هستیم.
▪ آیا برای تشویق این مراکز و مقابله با نارسایی و کم کاری برخی از مراکز که در فرآیند خدمت رسانی به سالمندان مشکلاتی را ایجاد کرده اند، تمهیداتی اندیشیده اید؟
ـ در طرح ارزیابی این مراکز خدمات خوب مورد تشویق قرار گرفته و مراکزی که ارائه خدمت کافی نداشته باشند، از دید ناظران بهزیستی دور نخواهند ماند که محورهای مربوط به مسائل عاطفی، روحی و روانی در برخورد با سالمند مورد توجه قرار گرفته است.
▪ با توجه به اهمیت تحقیق و نوآوری در جهت حل مشکلات سالمندان و روزآمد سازی فرآیند خدمت رسانی به این عزیزان، آیا تحقیق و یا طرح پژوهشی جدیدی درباره موضوع سالمندی و جامعه هدف در کشور ما انجام شده است؟
ـ اگر منظورتان این است که چه پژوهشی انجام شده، باید بگویم که هیچ پژوهش مدونی در کشور ما نه از سوی محافل دانشگاهی و نه مراکز اجرایی درباره سالمندان انجام نشده است و کارها پراکنده بوده است، اما یک پژوهش درباره درصد شیوع امراض روحی روانی و مشکلات حمایتی سالمندان از سوی بهزیستی انجام گرفته و در حال تدوین است.
▪ در این پژوهش مهمترین نتیجه گیری چه بوده و آیا این نتیجه توانسته است در تصمیم گیری های سازمان بهزیستی یا وزارت رفاه و تأمین اجتماعی به عنوان مرجع و موضوع کاری مورد استفاده قرار گیرد؟
ـ در این پژوهش میزان ابتلای سالمندان به بیماریهای مرتبط با روح و روان مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است که چیزی حدود ۲۵ درصد سالمندان ما دچار افسردگی هستند که این یافته ها در تصمیم گیری های وزارت رفاه و سازمان تأمین اجتماعی برای رفع مشکلات جامعه هدف مورد استناد و استفاده قرار می گیرد.
▪ در زمینه نیازهای اجتماعی و تأمین زیرساختهای فرهنگی سالمندان چه کاری با محوریت پژوهش و نوآوری صورت گرفته و یا در حال انجام است؟
ـ طرحی را با همکاری دانشگاه علوم بهزیستی در دست انجام داریم که به صورت خوشه ای مطالعه ای در بین سالمندان تحت پوشش بهزیستی و نیز سالمندان دیگر صورت گیرد و مشکلات سالمندان از لحاظ جسمی، بیماریهای دیابت، فشار خون، آسم و آلرژی و نیز بیماریهای روحی روانی مانند افسردگی، اضطراب و نیز بررسی مسائل حمایتی و اجتماعی آنان و اینکه آیا بیمه هستند یا نه، با خانواده زندگی می کنند یا تنها هستند که با پایان این پژوهش و طرح در پایان سال آمار و مرجع قابل اعتنایی خواهیم داشت.
▪ در این پژوهش تاکنون چه نتایج معتنابهی انجام شده است؟
ـ مثلاً بیان شده که ۷ درصد سالمندان ایران تنها زندگی می کنند، یا درصد باسوادی سالمندان بالای ۷۰ سال سه درصد است و با توجه به برنامه ریزیهایی که از سوی بهزیستی برای سالمندان انجام شده با همکاری استادان دانشگاهها و مراکز پژوهشی بررسی می کنیم که در کل ۳۰ استان کشور مشکلات جسمی، روحی و روانی سالمندان چه چیزهایی هستند تا بتوانیم تأکید کنیم که چه معضلاتی در حوزه های مربوطه داریم تا به تناسب آنها جذب اعتبار و بودجه داشته باشیم.
▪ در این فرآیند از دستگاههای دولتی اعم از وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رفاه و تأمین اجتماعی چه انتظاری دارید؟
ـ وزارت بهداشت به دلیل اینکه تأمین بهداشت و درمان همه آحاد جامعه را بر عهده دارد، لازم است در این حوزه به سازمان بهزیستی کمک و همیاری بیشتری داشته باشد.

محمد رضایی

منبع : روزنامه قدس