کتاب؛ جا مانده سبد خانواده

کتاب و کتابخوانی در فرهنگ کهن ایرانیان از جایگاه والا و ارزشمندی برخوردار است و همیشه در طول تاریخ ایران زمین افراد اهل مطالعه، نویسندگان، محققان، گردآورندگان و فعالان در حوزه کتاب را اصحاب فکر و اندیشه قلمداد می کردند و از احترام خاصی در نزد افکار عمومی برخوردار بودند. با این حال امسال نیز بیست و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب در تهران کار خود را آغاز کرد تا سرآغاز تحولی در عرصه کتاب در کشورمان باشد.
نمایشگاه بین المللی کتاب تهران رخداد عظیمی است که هر ساله خیل مشتاقان کتاب و کتابخوانی را در فضایی با نشاط گرد هم می آورد تا به مصداق یار دانای خوش بیان در خدمت فرهیختگان و دوستداران کتاب باشد.
بیست و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران امسال از شانزدهم اردیبهشت به مدت ده روز در مصلای تهران برگزار شده است و هر روز پذیرای تعداد زیادی از علاقمندان به کتاب است.
برای اطلاع از وضعیت نمایشگاه کتاب و دیدگاهها و نکته نظرات مردم و بازدیدکنندگان به مصلای تهران می رویم. همراه ما باشد.
● حضور اقوام مختلف ایرانی
این روزها اغلب خیابان های منتهی به نمایشگاه کتاب و مصلای تهران مملو از ازدحام جمعیت اعم از انسان و ماشین است و همه روزه ترافیک سنگینی اطراف نمایشگاه را فرا گرفته و حتی این شلوغی به ایستگاههای مترو مصلی و شهید بهشتی نیز کشیده شده و رفت و آمدها به کندی جریان دارد.
در این میان ورود جوانان و افراد سالخورده ای که مشتاقانه راه نمایشگاه را در پیش گرفته و به سمت درهای ورودی حرکت می کنند و از آن طرف خروج افراد دیگری که با شور و شوق خاصی نایلون های خرید کتاب را حمل می کنند و در حال حرکت به سمت ایستگاهها هستند جذابیت و زیبایی خاصی دارد.
نکته ای که جالب و قابل ملاحظه است وجود اقوام مختلف ایرانی با لباس های سنتی و محلی است که در جای جای نمایشگاه کتاب به چشم می خورند که از شمال، جنوب، غرب یا شرق کشور و برای بازدید از نمایشگاه به تهران آمده اند.
«مصطفی وهدانی»، مرد میانسالی که با یک بغل کتاب در حال خروج از نمایشگاه است مخاطب سؤالم قرار می گیرد. وی خود را اهل تربت حیدریه در خراسان معرفی می کند، درباره فضای نمایشگاه به سرویس گزارش کیهان می گوید: «من هر ساله به نمایشگاه کتاب تهران می آیم و فضای نمایشگاه را خیلی دوست دارم، هر چند از امکانات رفاهی خاصی برخوردار نیست.»
از او می خواهم تا درباره چگونگی امکانات رفاهی بیشتر توضیح دهد، می گوید: «به عنوان مثال بنده که این همه راه را از شرق کشور پیموده ام تا برای بازدید از نمایشگاه بین المللی کتاب به تهران بیایم از هیچگونه امکاناتی بهره مند نیستم. این در حالی است که متولیان امر باید حداقل مکان هایی را با قیمت مناسب برای اسکان مسافران بازدیدکننده از نمایشگاه تدارک ببینند، چرا که الان حتی جای استراحت موقتی هم وجود ندارد.»
ابراهیم طاهری، بازدیدکننده دیگری است که بر روی یکی از صندلی های محوطه نمایشگاه نشسته و به برخی کتاب هایی که خریداری نموده نگاه می اندازد.
وی که لباس محلی بر تن دارد می گوید: «بنده از گنبدکاووس آمده ام و هدفم از مسافرت به تهران بازدید از نمایشگاه کتاب بوده است.»
وی می گوید: «الحمدلله وضعیت نمایشگاه امسال در مقایسه با سال گذشته بهتر شده و نظم و ترتیب خاصی در چینش غرفه ها دیده می شود و به راحتی می توان کتاب مورد نظر خود را پیدا کرد.»
طاهری کتاب هایی در رشته ادبیات و مذاهب اسلامی خریداری کرده و قصد دارد پس از بازدید کامل از نمایشگاه به شهر و دیار خود بازگردد. از دیگر مراجعه کنندگان به نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که توجه بازدیدکنندگان را جلب می کرد کردهایی بودند که با لباس محلی در نمایشگاه حاضر بودند.
محمد شیرزادی ظریف به اتفاق دو همشهری خود از شهر مریوان در استان کردستان به بازدید نمایشگاه بین المللی کتاب تهران آمده بود.
وی می گوید: «ای کاش مسئولان تدابیری اتخاذ می کردند تا چنین نمایشگاه وسیع و گسترده ای در سراسر کشور برگزار می شد،چون اگر این کار صورت بگیرد بدون شک در ارتقاء فرهنگ مطالعه در کشورمان و مأنوس شدن با کتاب و کتابخوانی نقش بسزایی خواهد داشت.»
لقمان شکوهی، دوست دیگر این فرد به سالن کتب خارجی اشاره می کند و می گوید: «متأسفانه سالن کتاب های خارجی و غرفه های آنان شماره گذاری نشده و معمولاً مردم برای پیدا کردن ناشر مورد نظر خود با مشکلاتی روبرو هستند، از طرفی هم فضای غرفه های خارجی بسیار کم است و در برخی غرفه ها به دلیل ازدحام جمعیت، شلوغی و بی نظمی هایی دیده می شود.»
شکوهی در ادامه می گوید: «به نظر من مسئولان این نمایشگاه باید بیش از پیش به غرفه ها و سالن های خارجی اهمیت بدهند و مراقب باشند تا مبادا در آنجا بی نظمی رخ دهد.»
● مشتاقان کتاب در غرفه کیهان
یکی از غرفه هایی که در میان ناشران داخلی از استقبال قابل ملاحظه ای برخوردار بوده غرفه موسسه کیهان است. چون برخی ها از علاقه مندان مطالعه کتب تاریخ معاصر و محصولاتی هستند که توسط دفتر پژوهش های کیهان به چاپ رسیده است.
محسن مقدم، تکنسین تأسیسات و از علاقمندان به مسایل سیاسی که با اشتیاق خاصی از متصدی غرفه کیهان سراغ کتاب های جدید منتشره این موسسه را می گیرد مخاطب سؤالم قرار گرفته و می گوید: «بنده از شهر مشهد و جهت بازدید از نمایشگاه به تهران آمده ام و هر سال که به نمایشگاه بیایم اولین جایی که بازدید می کنم غرفه موسسه کیهان است.»
از او می خواهم که در این باره بیشتر توضیح دهد، می گوید: «چون کتاب های کیهان که توسط مرکز پژوهش ها منتشر میشوند از نوع روشنفکری است و گروه هایی که به هر شکلی در طول تاریخ انقلاب اسلامی و حتی قبل از آن به این ملت خیانت کرده اند رابا صراحت معرفی کرده است.»
این شهروند مشهدی در ادامه می گوید: «در عین حال کتاب های منتشره کیهان از قیمت مناسبی برخوردارند و محتوای آن نیز مملو از اسناد مستند تاریخی است.»
خانم اصلانی که خود را خانه دار معرفی می کند می گوید: «من کتاب های کیهان را مطالعه می کنم، چون خیلی صریح و واضح به افشاگری علیه دشمنان داخلی و خارجی پرداخته است.»
محمد بهرام زاده، شغل آزاد دارد با مراجعه به غرفه کیهان به متصدی می گوید که در میان کتاب های نیمه پنهان کدام جذاب تر است، و پاسخ می شنود هر کدام از تنوع خاصی برخوردارند و به یک موضع خاصی پرداخته اند.
وی بالاخره خاطرات اشرف پهلوی و یک زن نجات یافته از بهائیت را خریداری می کند.
اما در این میان کتابی که بیشتر مراجعین به غرفه کیهان به دنبال تهیه آن بودند، «شوالیه های ناتو فرهنگی» اثر پیام فضلی نژاد است.
محمد رسولی نژاد، دانشجوی سال آخر شیمی در دانشگاه آزاد تهران در این باره می گوید: «این کتاب به افشاگری علیه انقلاب های مخملی در ایران پرداخته و صراحت قلم نویسنده در این اثر و اسناد معتبری که ارایه داد قابل ستودن است.»
● کاستی های نمایشگاه
دکتر مرتضویان، استاد دانشگاه و از بازدیدکنندگان نمایشگاه است. در پاسخ به سأال گزارشگر کیهان می گوید: «از یک طرف فضای نمایشگاه در مقایسه با سال های گذشته ای که در مصلی برگزار نمی شد بهتر و وسیعتر شده و مردم راحت تر آدرس های خود را پیدا می کنند و سرگردان نمی شوند، اما از طرفی هم گویا مسئولان مربوطه فکر این جمعیت را نکرده اند و تهویه ها را همچنان خاموش نگه داشته اند، که لازم است در این باره چاره ای مناسب اندیشیده شود.»محمد اوسطی، دانشجوی رشته شیمی در تهران نیز از کمبود فضای غرفه های بخش کتب دانشگاهی شکوه و گلایه دارد و می گوید: «تجربه سال های گذشته ثابت کرده که یکی از پرازدحام ترین سالن ها مربوط به کتب دانشگاهی است از همین رو باید مسئولان در گسترش این فضا نهایت دقت را می کردند اما متاسفانه راهروهای رفت و آمد مراجعین در سالن کتب دانشگاهی بسیار تنگ و باریک و فضای غرفه ها نیز بسیار کوچک و محدود است و سیل جمعیت دانشجویان در اغلب غرفه ها دیده می شود.» وی به تخفیف کتب دانشگاهی اشاره می کند و می گوید: «متأسفانه تخفیف کتاب های دانشگاهی ۵ الی ۱۰ درصد است و این تخفیف برای قشر دانشجو بسیار ناچیز است.»
خانم رمضانی دانشجوی آمار در دانشگاه ابهر نیز از ضعف اطلاع رسانی نمایشگاه انتقاد می کند و می گوید: «شماره برخی غرفه ها با تابلوهای راهنما هماهنگ نیست و فضای محدودی را به عرضه کتب دانشگاهی اختصاص داده اند، حال اگر در کنار این مشکلات، نبود تهویه مناسب و گرمای شدید را در فضای غرفه های دانشگاهی اضافه کنیم پی به بی نظمی نمایشگاه امسال در مقایسه با سال قبل خواهیم برد.»
مریم میوه نژاد، دانشجوی دانشگاه آزاد کرج نیز از منسجم نبودن کتب دانشگاهی گلایه مند است و می گوید: «وقتی که مسئولان می دانند تعداد بازدیدکننده از سالن کتاب های دانشگاهی زیاد است براساس چه توجیهی چنین سالن کوچکی را به این موضوع مهم اختصاص داده اند. آن هم نه تهویه ای برای عوض شدن هوای دم کرده اینجا وجود دارد و نه نظم و ترتیب خاصی دیده می شود، این در حالی است که بخش کتب دانشگاهی یکی از مهمترین قسمت های نمایشگاه کتاب تهران است.
● نمایشگاه کتاب مکانی برای ارتقاء فرهنگ
اصحاب قلم و اندیشه بر این باورند که برگزاری نمایشگاه های گسترده کتاب در سطح بین المللی می تواند نقش مأثری در ارتقای فرهنگ ایرانیان داشته باشد.استاد حمید سبزواری، شاعر پیشکسوت کشورمان در این باره می گوید: «پیشرفت هر ملتی با قلم های پاک نویسندگان آن ملت صورت می گیرد و نمایشگاه کتاب فرصتی است که در آن پرچم علم و دانش برافراشته می شود و توجه به کتاب و کتابخوانی افزایش می یابد.»
سبزواری به نقش و حضور مردم در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران اشاره می کند و می گوید: «حضور مردم در نمایشگاه کتاب و انتخاب کتاب های خوب می تواند باعث تشویق نویسندگان، شاعران و اهالی فرهنگ برای خلق آثار فاخر و اندیشمندانه باشد، اگر متولیان فرهنگ کشور در خور شأن کتاب و اهالی قلم عمل کنند، کتاب همچون باغی است که گلهایش هیچگاه پژمرده نمی شود.»
سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم تبریز، برگزاری نمایشگاه کتاب را یکی از رخدادهای بزرگ فرهنگی کشورمان می داند و می گوید: «نمایشگاه بین المللی کتاب همه ساله جریان فرهنگی عظیمی در کشور به راه می اندازد و همین امر باعث ارتقاء سطح دانش و سرانه مطالعه در کشور می شود.»
میرتاج الدینی می گوید: «مصلای تهران با فضای فرهنگی و ساختار جدید موقعیت مناسبی برای اهل علم فراهم کرده است، از طرفی هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری سازمان ها و نهادهای مختلف فرهنگی در گسترش و تعمیق مطالعه و کتاب در حوزه نشر و چاپ کتاب در کشور گام های مثبتی برداشته است.»
برابر آمارهای موجود سرانه مطالعه در ایران آن هم در خوشبینانه ترین حالت هجده ونیم دقیقه در روز اعلام گردیده که در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته و اروپایی در سطح بسیار پایینی قرار دارد.
کارشناسان و صاحب نظران امور فرهنگی بر این باورند که برای ارتقای سرانه مطالعه در هر جامعه ای لازم است مسئولان فرهنگی به دنبال تدوین راهکارهایی برای توسعه و گسترش کتاب و کتابخوانی باشند. بدون شک یکی از راههای مهم در نهادینه شدن فرهنگ مطالعه در جامعه اسلامی ایران برگزاری نمایشگاههای دایمی و موقت کتاب در مناطق و شهرهای مختلف است، چرا که وجود نمایشگاه کتاب آن هم از نوع بین المللی، خود عامل محرک قوی و موثری برای تشویق مردم به مطالعه است.
این روزها در پایتخت کشورمان شاهد برگزاری بیست و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران هستیم، نمایشگاهی که روزانه پذیرای ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار نفر بازدیدکننده است، بازدیدکنندگانی که با شور و شوق خاصی به دنبال کتاب های مورد نیاز خود هستند.
استقبال گسترده مردم از نمایشگاه بین المللی کتاب به خوبی موید این نکته است که از یک طرف مسئولان باید به فکر گسترش این نمایشگاه در ابعاد زمانی و مکانی باشند و از طرف دیگر نشان می دهد که اگر زمینه های حضور نمایشگاه کتاب فراهم شود مردم با اشتیاق تمام استقبال می کنند و همین موضوع اگر از جانب مسئولان دستگاههای فرهنگی به صورت هدفمند هدایت و تبیین شود قطعا در بالابردن آمار سرانه مطالعه در ایران می تواند نقش موثر و بسزایی داشته باشد.
● راهکارهای ارتقای سرانه مطالعه
استقبال گسترده مردم از بیست و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به گونه ای بود که طی ۵ روز بازدید، کتب موجودی اکثر غرفه داران به فروش رفت و در ششمین روز، غرفه داران اغلب با اتمام موجودی بعضی از کتابهای خود در غرفه ها مواجه بودند. تحمل حجم فضای کوچک بعضی از غرفه ها نیز برای برخی از غرفه داران سخت و طاقت فرسا بود.
دکتر «رضا صادقی نژاد» کارشناس امور فرهنگی و استاد دانشگاه درباره سرانه مطالعه در ایران به سرویس گزارش روز کیهان می گوید: « آمارهای متناقض و متفاوتی از سرانه مطالعه در ایران در ۲۴ساعت وجود دارد، به عنوان مثال سال گذشته برخی از مسئولان فرهنگی آمارهایی از ده دقیقه تا ۱۵دقیقه را به عنوان سرانه مطالعه هر ایرانی در ۲۴ساعت اعلام کردند اما پس از مدتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سرانه مطالعه در ایران را ۵/۱۸دقیقه در روز اعلام نمود، به هرحال این آمارها در صورتی که صحت کامل داشته باشند باید گفت فاجعه ای برای فرهنگ کتاب و کتابخوانی در کشورمان محسوب می شود، چون با توجه به غنای ادبی و فرهنگی ایران و وجود تاریخ ارزشمند چند هزار ساله این آمار واقعا مطلوب نیست.»
این استاد دانشگاه در ادامه می گوید: «این آمار به خوبی نشان می دهد که وضعیت مطالعه در ایران در حالت بحرانی قرار دارد و مسئولان مربوطه خصوصا در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به فکر ارتقای این موضوع باشند.»
این کارشناس مسائل فرهنگی در پاسخ به این سؤال که چگونه می توانیم فرهنگ مطالعه را در جامعه گسترش دهیم، می گوید: «یکی از راه های بالابردن سرانه مطالعه و نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی گسترش کتابخانه های عمومی و نمایشگاههای کتاب است، به عنوان مثال گفته می شود که در چهار روز اول نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بیش از دو میلیون نفر بازدیدکننده داشته که این آمار بسیار جای خوشحالی است و در واقع مسئولان مربوطه باید به وسیله همین استقبال گسترده مردم پی به این نکته مهم ببرند که یکی از راههای مهم و تاثیرگذار در ارتقای سطح فرهنگ مطالعه مردم بسط و گسترش نمایشگاههای کتاب است.»
خانم «رویا تیمورنیا» که خود را دبیر آموزش و پرورش معرفی می کند می گوید: «به نظر من یکی از مسائلی که سبب پایین بودن آمار مطالعه در ایران بوده روش های غلط آموزشی در نظام آموزش عالی و آموزش و پرورش است.»
از این دبیر آموزش و پرورش می خواهم تا در این زمینه بیشتر توضیح دهد، می گوید: «الان دانش آموز و دانشجوی ما براساس شیوه های غلط آموزشی فقط حافظه محور هستند و مطالعه آنها فقط در حیطه کتب درسی می باشد، چرا که این قشر جوان جامعه ما خلاق و جستجوگر بار نیامده اند و کمتر به دنبال کارها و فعالیت های تحقیقاتی و میدانی رفته اند.»
وی می گوید: «سوای دایر نمودن نمایشگاه و کتابخانه های عمومی، باید نظام آموزشی در مقاطع مختلف را نیز اصلاح کنیم، چون با این شیوه ها هیچ دانش آموز یا دانشجویی میل به مطالعه کتب خارج از دروس خود را ندارد و سیستم آموزشی ما نیز از آنها نمی خواهد تا به مطالعه و تحقیق وسیع در موضوعات مختلف بپردازند.»
● نهادهای آموزشی و فرهنگی
گسترش فرهنگ کتابخوانی و بالابردن سرانه مطالعه در ایران نیازمند همکاری و همراهی نهادهای فرهنگی و آموزشی است.
حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، عضو هیات رئیسه و نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی به وجود زنگ مطالعه در مدارس اشاره می کند و می گوید: «بدون شک قراردادن زنگ مطالعه در کلیه مدارس کشور از سوی وزارت آموزش و پرورش می تواند در افزایش سرانه مطالعه بسیار موثر باشد.»
عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در ادامه همین بحث به ضرورت وجود زنگ مطالعه اشاره می کند و می گوید: «قراردادن زنگ مطالعه در مدارس مانند زنگ ورزش، جوانان و نوجوانان کشور را با کتابهای مختلف درسی، تخصصی و غیره آشنا می کند و همین امر علاوه بر تبلیغ مناسب در حوزه فرهنگی، موجب گسترش فرهنگ غنی کتابخوانی در کشور و افزایش سرانه مطالعه می شود.»
میرتاج الدینی نهادهای فرهنگی همچون صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه های آموزشی را در بالا بردن سطح سرانه مطالعه موثر می داند و می گوید: «صدا و سیما با اطلاع رسانی دقیق و همه جانبه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با گسترش کتابخانه ها و نمایشگاه های بین المللی می توانند در کنار نهادهای آموزشی همچون آموزش و پرورش و آموزش عالی نقش موثری در گسترش فرهنگ مطالعه در کشورمان داشته باشند.»
● رفع مظلومیت از بخش فرهنگ
سال های گذشته مقام معظم رهبری بر رفع مظلومیت از چهره فرهنگ کشور تاکید کرده و نهادهای فرهنگی را مسئول این امر قرار دادند.
کارشناسان مسایل فرهنگی و اجتماعی معتقدند که گسترش نمایشگاه کتاب آن هم در سطح بین المللی می تواند به خوبی در راستای فرامین رهبری مبنی بر رفع گرد مظلومیت از چهره فرهنگ تاثیر بسزایی داشته باشد.
رضا رحمانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن و نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید: «با توجه به فرمایش رهبر معظم انقلاب درباره رفع مظلومیت از حوزه فرهنگ، برگزاری نمایشگاه کتاب آن هم با این گستردگی فرصت مناسبی برای تحقق این امر است.»
وی به اولویت های مهم در بخش فرهنگ اشاره می کند و می گوید: «اختصاص یارانه به حوزه فرهنگ یکی از مهمترین اولویت های حوزه فرهنگ است اما متأسفانه در بحث بودجه فرهنگی مشکلات خاصی وجود دارد.»
نماینده مردم تبریز با اشاره به اینکه بودجه بخش فرهنگ کشور حتی معادل یکی از سدهای بزرگ کشور نیست، می گوید: «همان گونه که امسال بودجه این بخش به میزان دو درصد از طرف دولت افزایش یافت، مجلس نیز باید با توجه بیشتر و در راستای تشکیل جامعه فرهنگی نمونه توجه بیشتر به این حوزه داشته باشد.»
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس همچنین به تأثیر کتاب بر دیگر حوزه ها اشاره می کند و نمایشگاه بین المللی را به عنوان فضایی معرفی می کند که با تبادل تازه های نشر سبب ایده پردازی و الگوسازی برای فرهنگ دوستان و جوانان علاقمند به کتاب می شود.
نماینده مردم تبریز به پایین بودن سرانه مطالعه در ایران اشاره می کند و می گوید: «به عنوان مثال کتابخانه خواجه نصیرالدین طوسی در برگیرنده ۴۰۰ جلد نسخه خطی در ۱۰۰ سال پیش یا کتابخانه ربع رشیدی از معتبرترین کتابخانه های تاریخی جهان محسوب می شود، حال آنکه با داشتن چنین پیشینه ای، سرانه مطالعه نزدیک به ۲۰ دقیقه برای چنین مردم متمدنی که سابقه و پیشینه پرافتخار تاریخی دارد پذیرفتنی نیست و باید در این عرصه تلاش بیشتری صورت پذیرد.»
● سرانه مطالعه در مقایسه با گذشته
براساس یک کار تحقیقی که در دو استان تهران و آذربایجان شرقی انجام شده نشان می دهد که در بعضی نقاط رقم بیش از نیم ساعت و بعضی نقاط ۱۵دقیقه در روز را برای سرانه مطالعه نشان می دهد که با احتساب میانگین رقمی بالاتر از ۲۰ دقیقه به دست می آید.
برابر آمارهای موجود در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جامعه امروز ۶ برابر کتابخوان تر از قبل شده است و اگر آن رقم را به ۱۰ دقیقه افزایش دهیم در طول چهار سال اخیر رقم ده دقیقه ای سابق تقریباً دو برابر شده و اگر مبنای ۵/۱۸ دقیقه ای در سال ۱۳۸۷که توسط وزیر ارشاد اعلام شد را به خاطر بسپاریم خواهیم دید که این روند رو به رشد قطعاً سیر صعودی دیگری را در پی خواهد داشت.
از طرفی هم رقم بیش از ۵ میلیون بازدیدکننده در طول ده روز از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در سال گذشته و ۲ میلیون نفر ظرف ۴ روز از نمایشگاه امسال این موضوع را نشان می دهد که سرانه مطالعه در ایران در حال رشد و طی کردن دوران گذار است.
اما از آمارهای دیگر از سایر کشورهای دنیا هم بگوییم که کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جمعیتی بالغ بر ۲۰درصد کل جمعیت جهان را دارا هستند که حدود ۷۰درصد کتاب های دنیا را تولید می کنند.
کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه نیز ۸۰درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند و تنها ۳۰درصد تولید و عرضه کتب جهانی را انجام می دهند.
برابر آمارهای موجود در کشورهای اروپایی سالانه به ازای هر یک میلیون نفر حدود ۹۰۰ عنوان کتاب منتشر می شود، که این آمار در کشورهای آسیایی سالانه حدود ۸۰ عنوان کتاب را شامل می شود.
همچنین در برخی کشورهای اروپایی سرانه مطالعه هر نفر در طول روز بین ۸ الی ۱۰ ساعت است که با روزی ۵/۱۸دقیقه ای که در ایران اعلام شده قابل مقایسه نیست.
با این حال در کشورمان برابر آمارها در وزارت ارشاد تاکنون حدود ۹ هزار مجوز برای موسسات انتشاراتی صادر شده که در این میان حدود ۲ هزار ناشر فعال هستند و باقی هفت هزار ناشر دیگر غیرفعال اند.
گر چه تعداد ناشران فعال نیز میزان قابل توجهی است اما آمار کتاب فروشی ها در سراسر کشور به نسبت جمعیت زیاد امیدوارکننده نیست.
برابر آماری که سال گذشته از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد در سراسر کشور کمتر از ۳ هزار کتاب فروش وجود دارد. جالب است بدانید که از این تعداد بیش از ۷۵درصد از کتابفروشان در تهران متمرکز هستند و حتی گفته می شود در بسیاری از شهرستان ها هیچگونه محلی برای عرضه کتاب وجود ندارد و کتابفروشی ها به علت عدم استقبال، شغل خود را تغییر داده و به کار دیگری پرداخته اند.
متوسط شمارگان کتاب در ایران حدود ۴۵۰۰جلد اعلام شده که با توجه به رقم ۸۰درصدی افراد باسواد در کشور این آمار بسیار پایین است، گر چه باید این را هم اضافه کرد که تیراژهای هزار و هزار و پانصد هم برای برخی کتب دیده می شود.

ایرج نظافتی

منبع : روزنامه کیهان