لشکر آشتی‌ناپذیر پشتون‌ها

در جنگ ویرانگری که خطوط شمال پاکستان را فراگرفته است فاصله‌ای عمیق میان نگاه طرف‌های امریکایی با پاکستانی‌ها و جود دارد؛امریکاییان بر این عقیده‌اند که جنگ طالبان پاکستان ریشه در فرقه گرایی و سلطه جویی این فرقه تندرو دارد اما محافل پاکستان بی آنکه تأثیر تعصبات ایدئولوژیک طالبان بر ناآرامی مناطق قبیله‌ای را انکار کنند بر این باورند که استراتژی امریکا در توسل به اقدام نظامی، بحران را به این سطح نگران کننده رسانده است.
در هر حال پی بردن به هر دو وجه قبیله‌ای و سیاسی این نزاع کلید اصلی برای طرح استراتژی مؤثر، جدا کردن طالبان از القاعده و تثبیت سیاسی کشور چند قومی پاکستان است.
قسمت اعظم ارتش پاکستان را پنجابی‌ها تشکیل می‌دهند و تمامی اعضای طالبان پشتون هستند. قرنهای متمادی پشتون‌هایی که در مناطق کوهستانی مرزی پاکستان و افغانستان زندگی می‌کردند با پنجابی‌های دشت‌نشین نزاع می‌کردند.
بنابراین فرستادن سربازان پنجابی به مناطق پشتون‌نشین، نه تنها این کشور را به سمت یک جنگ قبیله‌ای سوق می‌دهد بلکه به احساسات پشتون‌ها برای تأسیس پشتونستان، که ۴۱ میلیون نفر از جمعیت بخش بزرگی از پاکستان و افغانستان را در بر می‌گیرد، دامن زده است.
به همین دلیل است که ارتش در ابتدا ترجیح می‌داد قرار داد صلحی با گروه طالبان در دره سوات امضا کند و در مقابل فشار امریکا برای مقابله نظامی با جنگجویانی که تا نزدیکی این منطقه پیشروی کرده بودند مقاومت می‌کرد. با‌وجود آنکه سران ارتش از خطر پیوستن طالبان به نیروهای مذهبی در قلب پاکستان بیم دارند، اما بیشتر نگران خطر نوظهور جدایی‌طلبان پشتون هستند.
از نظر تاریخی، پشتون‌ها قبل از سلطه انگلیس بر شبه قاره هند از نظر سیاسی با هم متحد بودند. پادشاهان پشتون که افغانستان را تأسیس کردند، بر حدود ۴۰ هزار مایل از اراضی که اکنون پاکستان نام دارد و بیش از نیمی از جمعیت پشتون در آن زندگی می‌کنند، حکومت می‌کردند. تا اینکه نیروهای بریتانیایی در سال ۱۸۴۷ آنها را شکست داده و به دره خیبر راندند و یک خط مرزی جنجالی به نام خط دیوراند را به آنها تحمیل کردند با این وجود افغانستان هرگز این خط مرزی را نپذیرفت.
به خاطر اعتراضات ناسیونالیستی پشتون‌ها، انگلیس این مناطق شکست خورده را به دولت جدید پاکستان که در سال ۱۹۴۷ پس از تفکیک هند تأسیس شده بود تحویل داد.
ازآن به بعد در دوره‌های مختلف دولت‌های افغان با حق پاکستان برای حکومت بر مناطق پشتون‌نشین خود به مقابله پرداختند و مداوم تلاش می‌کردند یک حکومت خودمختار در داخل پاکستان تحت عنوان پشتونستان یا افغانستان بزرگتر تأسیس کنند که مستقیماً ضمیمه مناطق از دست رفته شود.
ترس از تأسیس پشتونستان پاکستانی‌ها را بر آن داشت تا از جنگجویان مقاومت افغانستان در طی اشغال این کشور توسط شوروی دردهه ۱۹۸۰ و پس از آن حمایت کرده و به آنان کمک کنند تا گروه طالبان را ایجاد کنند.
در طی حاکمیت برکابل، طالبان علی رغم فشار پاکستان به ظاهر مرز دوراند را به رسمیت نشناخت. رئیس‌جمهور افغانستان حامد کرزای هم در مقابل این مسئله از خود مقاومت نشان داد و این مرز را خط تنفری نامید که در بین برادران دیواری بنا کرده است.
انگلیس فقط با به رسمیت شناختن پشتون‌ها درمناطق قبایلی تحت کنترل دولت موسوم به فاتا fata نتوانست قبایل شورشی پشتون را مجاب کند که تسلیم حاکمیت این کشور شوند. این خود مختاری توسط دولت‌های بعدی پاکستان مورد پذیرش قرار گرفت تا اینکه دولت بوش در سال ۲۰۰۲ از رئیس‌جمهور سابق این کشور یعنی پرویز مشرف خواست تا نیروهای نظامی اش را به آنجا بفرستد و ۵۰ هزار نفر مردم ساکن این مناطق را به بیرون براند. از آن به بعد حمله هواپیماهای بدون سرنشین پریدیتور بیش از ۷۰۰ نفر از پشتوها را به کام مرگ فرستاد. با این تفاسیر دولت اوباما اکنون باید چه استراتژی در پیش گیرد؟
از نظر نظامی، امریکا باید از موضع خود عقب‌نشینی کرده و به حملات هوایی خود پایان دهد. موضوع جنگ با تروریسم در مناطق قبایلی فاتا،یعنی مکان استقرار القاعده، موجب برانگیختن حس قربانی شدن به دست نیروهای خارجی شده و گروه‌هایی را که امریکا در پی شکست آنان است قدرتمندتر کرده است.
امریکا باید در سیاست‌های خود تجدید نظر کند تا نشان دهد که از خواست پشتون‌ها، یعنی داشتن یک موقعیت مستحکم تحت سلطه پنجابی‌‌ها، حمایت می‌کند.
پشتون‌ها برای خود مختاری درازمدت خود در فاتا سرمایه گذاری کرده‌اند و نمی‌خواهند تحت حاکمیت اسلام‌آباد قرار گیرند. بر اساس گزارش گروه بحران بین المللی ۱۳مارس، آنان در واقع خواهان انضمام به ایالت مرزی شمال غربی پشتون هستند.
ناظران معتقدند؛ امریکا نه تنها باید از خواست پشتون‌ها برای یکی شدن ایالت مرزی شمال غرب پشتون و فاتا حمایت کند بلکه در پی آن می‌بایست از اتحاد این مناطق با مناطق تحت محاصره پشتون‌ها در بلوچستان و پنجاب و ایجاد استان خودمختار «پشتونخواه» بر اساس قانون اساسی مصوب ۱۹۷۳ پاکستان نیز پشتیبانی کند.
ایالت مرزی شمال غربی یکی از ایالت‌های کشور پاکستان است. مرکز این ایالت شهر پیشاور است. بیشتر ساکنان این ایالت پشتون هستند. در زبان اردو بیشتر این ایالت را سرحد می‌نامند و قوم‌گرایان پشتو از آن با نام پشتونخواه یاد می‌کنند.
از نگاه کارشناسان پاکستانی، دولت اوباما به جای اینکه به پاکستان اجازه دهد مبالغ هنگفت کمک امریکا به فاتا را توزیع کند، باید ادامه این گونه کمکها را مشروط کند به این کند که بخش اعظم این مبالغ با هماهنگی دولت محلی ایالت مرزی شمال غربی پشتون توزیع شود.
القاعده و جنگجویان خارجی آن که اغلب از اعراب هستند در مخفیگاهشان در فاتا تحت حمایت محلی طالبان قرار دارند. برخلاف القاعده که در سراسر دنیا به دنبال اعمال تروریستی هستند، اغلب فرقه‌های طالبان بر اهداف محلی در افغانستان و فاتا تکیه دارند و تهدید به شمار نمی‌روند. امریکا همچنین باید از هر ابتکار صلح جدیدی که توسط رهبران سکولار پشتون از حزب عوامی ملی که اکنون بر ایالت مرزی شمال غربی حکومت می‌کنند، ارائه می‌شود و در پی جدا کردن گروه‌های طالبان از فرقه‌های القاعده است استقبال کند. همانطور که در سوات هم استفاده از نیروهای نظامی باید آخرین حربه باشد.
حزب عوامی ملی یک حزب سیاسی قومگرا در پاکستان است که بیشتر در بین پشتون‌های استان شمال‌غربی مرزی، بلوچستان، و مناطق عشایری، پنجاب غربی و نواحی شمال از شهرت برخوردار است.
عقل حکم می‌کند که این نبرد برنده‌ای نخواهد داشت، اما به همین نسبت امکان دارد که نتیجه همان چیزی باشد که سفیر پاکستان در واشنگتن حسین حقانی آن را پشتونستان عقیدتی نامید.

منبع: واشنگتن پست
ترجمه: لیلا ایمنی

منبع : روزنامه ایران