خداحافظی دیکتاتورها از آفریقا

رابرت موگابه می داند که اگر با خشونت بر سریر قدرت نماند، چه خطری او را تهدید می کند. او از همان ۱۷ سال پیش شاهد بوده است که چه بر سر دیکتاتور سابق می آید. «منگیستو هایله ماریام» در خانه یی زندگی می کند که فاصله زیادی با مقر ریاست جمهوری موگابه در هراره ندارد. رئیس جمهور زیمبابوه در سال ۱۹۹۱ به دیکتاتور سابق اتیوپی پناهندگی سیاسی اعطا کرد و منگیستو که در حال حاضر هفتاد سال دارد، سعی می کند همه افسردگی هایش را با الکل از بین ببرد، اما همواره دچار کسالت است و همه دوستانش وی را ترک گفته اند. او در یکی از معدود مصاحبه هایی که با وی انجام شد، گفت؛ «دیگر هیچ کس به من تلفن نمی کند.» حال دیگر دوران آن به اصطلاح جلال و شکوه و سفرهای خارجی و فرش های قرمز و توده های هوراکش سپری و یادگارهای قدرت هم کم رنگ شده است. پس موگابه نمی خواهد به چنین روزی بیفتد و به همین خاطر است که با چنگ و دندان خود را بر سر قدرت نگه می دارد.
اما بادهای مخالف روز به روز قوی تر می شوند. موگابه سال های سال از سوی همتایان آفریقایی اش تحسین می شد و آن هنگام که این رئیس جمهور، امروز ۸۴ ساله ، بریتانیا و امریکا و نیروهای اپوزیسیون را به باد ناسزا می گرفت، فریادهای تحسین و تاییدی بود که از هر سو به گوش می رسید. حتی یک سال پیش هم به هنگام ورود موگابه به سالن اجلاس سران اتحادیه آفریقا در آگرا پایتخت غنا، اکثریت حضار با فریادهای خود به تحسین وی پرداختند. اما امروز همان همتایان آفریقایی او را مظهر ظلم و بی عدالتی می نامند. «رایلا اودینگا» نخست وزیر کنیا از موگابه درخواست کرد که «تا تحقق شرایط برای انتخاباتی آزاد و عادلانه، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را به تعویق اندازد». علاوه بر آن اودینگا از او خواست اجازه دهد نمایندگان و ناظرانی از سوی اتحادیه آفریقا و سازمان ملل بر برگزاری انتخابات نظارت داشته باشند. «عبدالایه واده» رئیس دولت سنگال نیز خواهان محدود کردن قدرت موگابه است و ضمن توضیح خط مشی جدید دوستان سابق موگابه می گوید؛ «ما خواهان استقرار یک دولت انتقالی هستیم.» و آن اسقف اعظم سابق یعنی «دسموند توتو» نیز طی نامه یی برای مستبد زیمبابوه نوشت؛ «تو زمانی به ملت خود رهایی دادی و حال بهتر است برای حفظ منافع آفریقا کناره گیری کنی،»
ظاهراً دوران ترور و کشتار بدون عقوبت و مجازات در آفریقا سپری شده است و این روزها صحبت از خداحافظی دیکتاتورها می شود. موگابه هم این را می داند. او تصاویر «چارلز تیلور» را در تلویزیون دیده است یعنی همان رئیس جمهور لیبریا که درسال ۲۰۰۳ معزول و به عنوان تبعید به نیجریه رفت. اما سه سال بعد دستگیر و به دن هاگ منتقل شد و به اتهام جنایت های جنگی و اتهام های دیگر در دادگاه بین المللی جنایتکاران جنگی محاکمه شد. «حسن هابره» دیکتاتور چاد نیز که زمانی می خواست همه مخالفانش را قلع و قمع کند، این روزها در سنگال محاکمه می شود. مساله جالب در این مورد خاص این است که اتحادیه آفریقا و با شعار «به نام آفریقا» نظارت بر این محاکمه را به عهده دارد. دیگر روسای دولت های فاسد و رهبران شورشی هم این روزها به دلیل اعمال خلاف شان در انتظار محاکمه به سر می برند. از قرار معلوم حساب های پر از پول دیکتاتورها در سوئیس هم دیگر چندان مطمئن نیست زیرا بانک های سوئیس در موارد متعددی اقدام به استرداد مبالغ این حساب ها به کشورهای ذی نفع کرده اند. به عنوان مثال دولت نیجریه توانست یکصد میلیون دلار ثروت دیکتاتور سابق این کشور یعنی «سانی آباچا» را باز پس گیرد. قاره پنجاه و سه کشوری آفریقا دیگر نمی خواهد مترادف و یادآور جنگ، استبداد و فساد باشد. به همین خاطر است که بسیاری از افرادی که موجب خدشه دار شدن چهره این قاره شده و می شوند، این روزها تحت فشار قرار گرفته اند و آن دسته از دولتمردانی که نقطه اوج قدرت خود را پشت سر گذاشته اند، بیشتر تحت فشار قرار دارند. آن دسته از سیاستمداران شروری که هنوز بر مرکب قدرت سوارند، بی تردید همان کسانی هستند ک تا به امروز توانسته اند از خشم آفریقا در امان باشند و به نوعی آن را نادیده گرفته اند. از جمله این دیکتاتورها می توان از سرتیپ «تئودورو اوبیانگ انگوما امباسوگو» حکمران کشور برخوردار از ذخایر نفتی گینه استوایی یاد کرد که از ۳۰ سال پیش قدرت را در این کشور در دست دارد و همواره مخالفان خود را به زندان و سیاهچال می اندازد. «خوزه ادواردو دوسانتوس» دیکتاتور آنگولا نیز که از ۱۵ سال پیش بر این کشور حکومت می کند تا به امروز میلیون ها دلار از درآمدهای آنگولا را به حساب های شخصی خود واریز کرده است. روسای جمهور و به عبارت بهتر دیکتاتورهای دو کشور کامرون و گابون یعنی «پل بیا» و «عمر بونگو» هم با قدرت هر چه تمام تر نیروهای اپوزیسیون را سرکوب می کنند تا بتوانند همچنان بر سر قدرت باقی بمانند. آن به اصطلاح «گاردهای نوین» در اتیوپی و اریتره و چاد نیز چنان کارنامه سیاهی دارند که چه بسا عاقبت آنها هم ایستادن در مقابل قاضی باشد. این روزها منگیستو که مسوول قتل عام مردم خود بوده است برای حکومت حامی اش یعنی موگابه نگران است زیرا به تازگی دادگاهی که در اتیوپی به صورت غیابی منگیستو را محاکمه و به حبس ابد محکوم کرده بود، این حکم را به اعدام تغییر داده است. هرگونه تغییر و تحول قدرت در زیمبابوه می تواند برای منگیستو به منزله اجرای آن حکم اعدام باشد. اما به هر صورت بالاخره آفریقا روند اخراج و طرد دیکتاتورها را آغاز کرده است.
● نگاهی به دیکتاتورهای پیشین و فعلی آفریقا
▪ اتیوپی؛ منگیستو هایله ماریام (۷۰ساله)
در سال ۱۹۷۴ در کودتایی شرکت داشت که موجب به قدرت رسیدن گروه «درگ- جونتا» شد. کودتاچیان، امپراتور هایله سلاسی را خلع و وی را به جوخه اعدام سپردند. گروه درگ پس از یک رشته جنگ قدرت خونین داخلی در نهایت از سال ۱۹۷۷ تا سال ۱۹۹۱ توسط منگیستو اداره می شد. سیاست مورد علاقه منگیستو همان خشونت و کشتار و وحشت بود و ده ها هزار اتیوپیایی قربانی این سیاست شدند. حکومت منگیستو مخالفان سیاسی خود را شکنجه می کرد و برای سرکوبی شورشیان و افراد غیر نظامی ازبه کارگیری بمب های ناپالم و خوشه یی ابایی نداشت. در سال ۲۰۰۸ حکم معلق شده حبس ابد برای منگیستو تبدیل به حکم اعدام شد. دیکتاتور سابق اتیوپی از سال ۱۹۹۱ در زیمبابوه و تحت حمایت موگابه دوران تبعید را سپری می کند.
▪ زیمبابوه؛ رابرت موگابه (۸۴ساله)
نیروهای اپوزیسیون به دستور موگابه به قتل رسیده یا شکنجه و زندانی می شوند تا وی همچنان در قدرت باقی بماند. موگابه طی سال های اخیر تقریباً همه مالکین و مزرعه داران سفیدپوست را از مالکیت خلع کرد و بدین ترتیب زیمبابوه با بحران قحطی و گرسنگی روبه رو شد. پس از آن هفتصد هزار زاغه نشین از شهرها رانده شدند و به روستاها رفتند و زاغه هایشان توسط نیروهای دولتی ویران شد. سیاست های تنش زای موگابه باعث شد توان اقتصادی این کشور به نصف تقلیل یافته و نرخ تورم سالیانه به بیش از یک میلیون درصد برسد. ۸۰ درصد مردم این کشور از بیکاری رنج می برند و امید به زندگی به ۳۷ سال کاهش یافته است. نزدیک به یک سوم جمعیت زیمبابوه از کشورشان گریخته اند. موگابه با وجود فشارها و اعتراض های جهان و تحریم انتخابات از سوی اپوزیسیون، همچنان در تلاش برای حفظ قدرتی است که در سال ۱۹۸۰ به چنگ آورد؛ «فقط خدا می تواند مرا از ریاست جمهوری خلع کند.»
▪ نیجریه؛ اولوسگان اوباسانجو (۷۱ساله)
طی دوران حکومتش (۱۹۹۹ تا ۲۰۰۷) به بهانه خصوصی سازی همه بنگاه ها و موسسات دولتی سودآور را بین دوستان و هم حزبی های خود تقسیم کرد. دولت اوباسانجو برای بهینه کردن منابع برق کشور ۱۶ میلیارد دلار هزینه کرد بدون آنکه حتی یک نیروگاه برق ساخته شود. علاوه بر آن میلیون ها دلار به شرکت هایی پرداخت شد که اصولاً وجود خارجی نداشتند. از قرار معلوم مقامات نیجریه در حال جمع آوری مدارک فساد حاکم سابق این کشور هستند و اوباسانجو در حال حاضر در بازداشت خانگی به سر می برد.▪ چاد؛ ▪ حسن هابره (۶۶ساله)
رژیم تک حزبی هابره طی سال های حکومت وی (۱۹۸۲ تا ۱۹۹۰) اعضای بسیاری از گروه های قومی چاد را تحت تعقیب قرار داده و به قتل رساند. هابره مسوول قتل نزدیک به ۴۰ هزار انسان و شکنجه دویست هزار نفر دیگر به شمار می آید. او در سال ۲۰۰۵ و در تبعیدگاه خود در سنگال بازداشت شد. در سال ۲۰۰۶ اتحادیه آفریقا «به نام ملت های آفریقا» از دولت سنگال محاکمه وی را خواستار شد؛ محاکمه یی که هنوز تاریخ دقیق آن مشخص نیست.
▪ لیبریا؛ چارلز تیلور(۷۰ ساله)
تیلور جنگ سالاری بود که از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۳ به عنوان رئیس جمهور بر لیبریا حکمرانی کرد و همه او را مسوول اصلی جنگ داخلی در کشور همسایه یعنی سیرالئون می دانند. تیلور برای شورشیان سیرالئون اسلحه ارسال می کرد و در مقابل از آنان الماس می گرفت، الماسی که در واقع حاصل کار اجباری مردم در سیرالئون بود. شورشیان سیرالئون همچنان مردم را به قتل رسانده و مورد تجاوز قرار می دهند و از کودکان دشمن به عنوان برده جنسی و کودک سرباز استفاده می کنند. چارلز تیلور از سال ۲۰۰۷ در دادگاه دن هاگ محاکمه می شود و این محاکمه حداقل تا سال ۲۰۰۹ به طول خواهد انجامید. از قرار معلوم وی در یکی از زندان های بریتانیا نگهداری می شود.
▪ کنگو؛ ژان - پی یر بمبا (۴۵ساله)
بمبا فرمانده ۲۰ هزار جنگجویی بود که در خلال جنگ های داخلی از جنبش رهایی بخش کنگو پشتیبانی می کردند. او در سال های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ به کمک رئیس جمهور این کشور آفریقایی یعنی «آنژه- فلیکس پاتاسه» آمد تا کودتا علیه وی را خنثی کند. مردان بمبا در جریان این زد و خوردها به مردم غیرنظامی حمله می کردند و آنها را مورد تجاوز و شکنجه قرار می دادند و اموال آنان را غارت می کردند. بمبا که در آن زمان معاونت ریاست جمهوری کنگو را بر عهده داشت پس از شکست در انتخابات به اروپا گریخت. او در ماه مه ۲۰۰۸ در بلژیک بازداشت شد و قرار است به زودی در دادگاه دن هاگ محاکمه شود.
▪ زامبیا؛ فدریک چیلوبا (۶۵ساله)
او که از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۱ رئیس جمهور زامبیا بود بیش از ۴۶ میلیون دلار را به حساب های خود واریز کرد. چیلوبا عاشق کت و شلوار و کفش های گران قیمت است. اعضای دولت وی از این فساد بهره ها می بردند و میلیون ها دلار را در معاملات اسلحه و ذرت به هدر می دادند. تنها یکی از موارد خرید اسلحه ضرر و زیانی ۲۵ میلیون دلاری نصیب زامبیا کرد. چیلوبا در سال ۲۰۰۳ بازداشت و محاکمه شد. اگر چه وی به قید وثیقه آزاد است اما محاکمه او در لوزاکا همچنان ادامه دارد.

منبع؛ فوکوس
فرانک رتر
ترجمه؛ محمدعلی فیروزآبادی

منبع : روزنامه اعتماد