قدر زر زرگر شناسد، قدر گوهر گوهری

در دوران پربار دانشجویی پس از هر مبحث در جایی که صحبت از اندیکاسیون‌ها و کنترااندیکاسیون‌ها می‌شد، استاد محترم در آخر، واژه وزین هزینه را نیز با لبخند و برای در رفتن خستگی بچه‌ها بیان می‌نمود و بعد از آن هیاهوها اوج می‌گرفت. اما امروز همان واژه وقت و صفحه‌پرکن کلاس‌های درس، اگر مهم‌ترین نباشد، حداقل جزو موثرترین فاکتورهای تعیین طرح درمان در کلینیک به حساب می‌آیند؛ به نحوی که بعد از ساعت‌ها صرف وقت و انرژی برای متقاعد کردن بیمار و شرح نحوه نکات مثبت و منفی و زمان لازم درمان و درست در آن لحظه‌ای که احساس می‌کنیم حرف خود را به کرسی نشانده‌ایم، با نگاه پرسش‌گر بیمار مواجه می‌شویم که که علامت سوال بزرگی را به همراه دارد و از میزان هزینه و نحوه پرداخت آن می‌پرسد و در آنجاست که با کوچک‌ترین پاسخ مأیوس‌کننده تمام رشته‌های‌مان پنبه می‌شود...
چه بسا بیمارانی که با مضیقه مالی یارای دریافت خدمات اولیه را ندارند و کماکان مغموم شرایط بد اقتصادی خود هستند و ضمن بدبینی و انتظار از کادر پزشکی، خود را فدایی شرایط حاکم می‌بینند.
از آنجا که دندانپزشکی در نظام بیمه ما به دلایل نامعلوم که خود جای بحث و گفتگو فراوان دارد، امری زیبایی و نه درمانی محسوب می‌شود و گویی که این همه آمار و مقالات علمی‌ که هر روز رابطه مستقیم بیماری‌های دهانی شامل عفونت دندانی و مشکلات پریودنتال را با سلامت عمومی ‌فریاد می‌کشند، از دیدگاه مسوولان مسکوت مانده است و تاوان آن را بیماران اقشار متوسط و ضعیف از لحاظ مالی و برخورداری سلامت جسمی ‌و دندانپزشکان از لحاظ وجدان حرفه‌ای می‌پردازند. آری بارها در هنگام طرح درمان و مشاوره با بیمار دچار این تردید می‌شویم و بیمار را به ناچار از طرح‌هایی جامع و اصولی به سمت خدماتی ارزان‌تر و البته بی‌اساس‌تری که نه خود از آن لذت برده و نه ارضاکننده بیمار است، می‌رانیم و فی‌الواقع هیچ چیز تلخ‌تر از مضایقه درمان مورد نیاز یک بیمار یا عزیزش به دلیل صرف مسایل مادی نمی‌باشد و در این جاست که ای‌کاش پیش از قسم سقراط حکیم به احیای شرایط عمل به آن می‌اندیشیدیم و محیطی مناسب و بستری هم‌شأن نام پزشک برای آن مهیا می‌کردیم.
با این حال دندانپزشکی علی‌رغم اهداف بالای انسانی و درمانی‌اش متاسفانه درگیر مسایل خرج و برج است. هزینه‌هایی که گاها کاستن آنها نتایج فجیع‌تر و مخرب‌تری را به دنبال دارد. جستن درمانگاه‌ها یا بعضا مطب‌هایی که به قولی برای تراز کردن دخل و خرج و کاستن مخارج و احتمالا کاهش درصدی از هزینه که البته برای جلب بیشتر بیمار است، را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند، غیر ممکن نیست. اما اینکه این هزینه‌ها باید بر طبق چه اصول و یا پایه ارزیابی شوند و تعرفه معادل با آنها چگونه و توسط کدام افراد و یا مراکز دولتی و به متناسب با فاکتورهای دخیل تعیین شود، خود جای بحث و رایزنی دارد.
با توجه به وسیع‌الطیف بودن کیفیت و قیمت و میزان استفاده مواد مصرفی همچون انواع مواد پرکننده (filling) همانند امالگام کامپوزیت گلاس اینومر و... مواد استریلیزاسیون همانند مواد استریل‌کننده سرد و یا گازها و یا رادیاسیون و... تجهیزات و یا وسایل استریل همانند فوراتوکلاو یا ... تجهیزات و وسایل پیشرفته‌تری همانند فایل‌های روتاری و یا apexfinderها و یا وسایل رادیولوژی پیشرفته مثل RVG و... میزان تبحر و تجربه پزشک معالج میزان سختی و پیچیده بودن درمان که مسلما نه تنها از فردی به فرد دیگر، بلکه از دندانی به دندان دیگر نیز متغیر است، تعیین تعرفه‌ای واحد و بدون در نظرگیری مسایل فوق می‌تواند نکات مثبت و منفی زیر را در پی‌داشته باشد:
● مزایا
با یکسان‌سازی هزینه درمان بیماران می‌توانند با طیب خاطر از عدم تحمیل هزینه اضافی و دور از انتظار به بهانه‌های مختلفی از جمله استفاده از مواد یا تجهیزات فوق‌مدرن فلان شرکت و یا نحوه استریلیزاسیون با بهمان روش به انتخاب پزشک معالج و شرایط دلخواه خود بپردازند.
با یکسان‌سازی هزینه درمان از اعمال هزینه‌های گزاف و گاها دور از انصاف برخی از پزشکان جلوگیری می‌شود و از ازدیاد بی‌رویه و دلخواه حق درمان‌ها جلوگیری می‌گردد و باعث می‌شود سیر صعودی منطقی‌تر‌ی داشته باشند.
یکسان‌سازی هزینه درمان باعث جلب اطمینان بیشتر بیماران می‌شود، زیرا که مطمئن هستند حق‌الزحمه متناسب با خدمات دریافتی خود پرداخت کرده‌اند و لذا از احساس قربانی شدن رهایی می‌یابند.
با یکسان‌سازی هزینه درمان سیاست جلب بیمار از طرق کاهش تعرفه که البته کاهش هزینه در قبال چشم‌پوشی از مسایل زیربنایی را به دنبال دارد از بین رفته و یا حداقل کم‌رنگ‌تر می‌شود.
● مضرات
با یکسان‌سازی هزینه درمان احتمال استفاده از مواد و تجهیزات مناسب و جایگزینی مناسب آنها با به کارگیری مواد استریلیزاسیون و طی تمامی ‌مراحل آن کاهش می‌یابد که جامعه را با مسایل بسیار جدی‌تری از جمله شیوع بیماری‌های مسری و عدم جلب اطمینان بیماران و در نتیجه عدم مراجعه بیماران و شیوع بیماری‌های لثه و دندانی مواجه می‌کند.
با یکسان‌سازی هزینه درمان انگیزه پزشکان متبحر و با تجربه برای ارایه خدماتی متناسب با توانایی‌هایشان کاهش می‌یابد، زیرا حاصل دسترنجی متناسب با مهارت خود دریافت نمی‌کنند.
با یکسان‌سازی هزینه درمان گاها طرح‌های درمان عوض می‌شوند. برای مثال درمان از یک اندو و ترمیم ساده و البته وقت‌گیر به سمت درمان‌های پرهزینه‌تر مانند ایمپلنت پیش می‌رود، زیرا که این تغییر طرح درمان به پزشک این امکان را می‌دهد در چارچوب تعرفه‌های مصوب و صرف زمانی واحد درآمد خود را افزایش دهد.
با یکسان‌سازی هزینه درمان از دیدگاهی دیگر افرادی با شرایط بسیار بد اقتصادی حتی از آن اندک خدمات غیراستاندارد و نامناسب اما قابل پرداخت که حداقل می‌توانست از لحاظ روحی و فکری آرامش‌بخش آنها باشد نیز به دلیل به افزایش نسبی هزینه برای رسیدن به حداقل استاندارد درمان محروم می‌شوند.
● حال راهکار چیست؟
تعیین تعرفه هر مرکز درمانی به صورت مستقل توسط مجری درمان با توجه به کیفیت ارایه خدمات و مواد مصرفی، تجهیزات، مهارت و سابقه دندانپزشک که البته می‌تواند از نظر کیفی و هزینه‌ای تحت نظارت وزارت بهداشت و یا نظام پزشکی باشد که البته پیش‌داوری و قضاوت در مورد تک‌تک این موارد برای تک‌تک مراکز درمانی و مطب‌ها بسیار وقت‌گیر و گاها توأم با اشتباهات و خطاهای بسیار می‌باشد. تعیین تعرفه یکسان با تعریف چارچوبی معین از کیفیت مواد و ... توسط وزارت بهداشت و یا نظام پزشکی (که البته علی‌رغم هم‌پوشانی این دو مرکز، اما طبق قوانین مصوبه نظارت مستقیم بر عهده نظام پزشکی می‌باشد) به این صورت که تمامی ‌مراکز درمانی مجبور به استفاده از طیف خاصی از مواد و.... از لحاظ کیفیت و قیمت باشد که این نیز از میزان خلاقیت و ارتقای سطح کیفی درمان می‌کاهد و همان مشکلات ذکر شده را دارد.
تعیین طیفی از تعرفه با نظرگیری توان اقتصادی برای اکثریت طبقات اجتماعی و اقتصادی جامعه توسط مراکز فوق همراه با اعمال نظر مستقیم دندانپزشک که از این گستره، هر بیمار متناسب با سطح خدمات و مواد مصرفی سختی و پیچیدگی کار و البته وجدان حرفه‌ای خود (که البته با رعایت این اصل بسیاری از مشکلات و تردید‌ها خود به خود حل می‌شود) هزینه‌ای مناسب پرداخت کند.

دکتر سید محمدمهدی اعظمی‌نژاد

منبع : هفته نامه سپید