ناهنجاریهای فک و دهان در ماهیان قزل الای رنگین کمان پرورشی

ناهنجاریهای مادرزادی (Congenital malformations) در ماهیان وحشی، پرورشی و همچنین اعضاء سایر گروهای مهره دار رخ می دهد. شیوع این ناهنجاریها در یک جمعیت معمولا کم بوده، و ماهیانی که به شدت مبتلا باشند معمولا در ابتدای زندگی تلف می شوند.
ناهنجاریها ممکن است نتیجه سایر مشکلات و بیماریها باشد که اساسا ریشه ژنتیکی دارند یا اینکه ممکن است نتیجه یک یا چند عامل محیطی از جمله سطوح پایین اکسیژن محلول، عدم تعادل غذایی، سوء مدیریت، اسیدی بودن اب، صدمات محیطی، فلزات سنگین و عوامل عفونی یا مواد شیمیایی تراتوژنیک (Teratogenic) مانند سم مالاشیت گرین (Malachite green) یا ارگانوفسفات ها (Organophosphates) و سایر شرایط تنش زا باشد.با این حال تاثیر بسیاری از این عوامل محیطی هنوز به اثبات نرسیده است.
ممکن است واکنشها و تاثیرات متقابل بین این عوامل پایه ای موجب این ناهنجاریها شود به گونه ای که این پیچیدگی باعث می شود علت دقیق بسیاری از این ناهنجاریها را نتوان به یک عامل خاص نسبت داد.
بنابر این در هاله ای از ابهام باقی می ماند.ناهنجاریهای فک و دهان عموما باعث تغییر استخوانهای کاسه چشم شده که این تغییرات باعث عیوب چشم (Ophthalmic defects) وایجاد اگزوفتالمی (بیرون زدگی کره چشم) یا کوچکی چشم خواهد شد.
ماهیانی که دارای چنین وضعیتی هستند به صورت طبیعی تغذیه می کنند اما با مقایسه با سایر ماهیان از رشد کمتری برخودار می باشند، لذا ارزش بازاری کمتری دارند.
ناهنجاریهای شدید در معاینه ظاهری قابل مشاهده است. ناهنجاریهای ذیل در سال ۱۳۷۹ در استانهای مختلف کشور مشاهده شد.
● تغییر شکل فکین Jaw deformity
تغییر شکل فکین در مرکز تکثیر و پرورش استان های لرستان، چهارمحال و بختیاری، اذربایجان غربی و فارس مشاهده شد که احتمالا عوامل وراثتی عامل مولد این گونه تغییرات می باشد.این ناهنجاری ها در ماهیان مولد به شکل شدید دیده می شوند. تشخیص این عارضه بر اساس مشاهدات بالینی می باشد.
● دهان دوتایی یا مضاعف Double – mouth Deformity
دهان دوتایی یا مضاعف در ۸۰ درصد ماهیان یکی از مزارع پرورشی استان لرستان که تخم چشم زده از مرکز تکثیر واقع در استان اذربایجان غربی وارد کرده بود مشاهده شد حالت مشاهده شده احتمالا شامل جابه جا شدن (تغیر مکان) انتهای پائینی قوس لامی به سمت پائین و عقب به داخل شکافی در کف دهان می باشد. شکاف در کف دهان ممکن است به عنوان دهان داخلی عمل کند یا به صورت یک زائده باقی بماند.
ماهیان مشاهده شده در شرایط مناسبی بودند. تشخیص بر اساس مشاهدات بالینی می باشد.
به دلیل کامل نبودن سیستم ایمنی لاروها همچنین به لحاظ اهمیت شکل فیزیکی غذا و مانده گاری عناصر مغذی در داخل خوراک در مراحل پخت، لازم است خوراک لاروها از کارخانجات مخصوص ابزیان تهیه شود.
این مراقبت ها در مراحل لاروی باعث افزایش ایمنی و مقاومت در برابر ضایعات ایجاد شده از اینگونه تغییرات خواهد شد.
به نظر می رسد اکثر بد شکلی های مشاهده شده مربوط به نواقص ژنتیکی مولدین باشد.
لذا برای پیشگیری از خسارت های غیر قابل جبران لازم است مولدین مراکز تکثیر مورد بررسیهای ژنتیکی و مرفولوژیک قرار گیرند و تمامی جوانب پرورش لارو و انتخاب بهترین مولد را مورد برسی قرار دهند.

منبع : علوی