برنامه ریزی کش دار ! راه حل هشدار!

همه ساله با رسیدن به اواخر فصل بهار و تعطیلی مدارس مسئولین فرهنگی ما اوقات فراغت محصلین را به یاد می آورند . فکر و ذکر رادیو و تلویزیون و جراید دولتی و موسسات فرهنگی و مراکز آموزشی معطوف برنامه ریزی برای پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان می شود . رفته رفته روز های گرم تابستان از راه می رسد و بحران کمبود آب و صرفه جویی در مصرف برق را به یاد می آوریم . از همان روز های نخست بحران وزارت خانه ها و مسئولین ذی ربط از طرفی هشدار می دهند در صورتی که مردم در مصرف آب و برق صرفه جویی نکنند امکان قطع و جیره بندی این دو کالای ضروری و حیاطی وجود دارد و از طرف دیگر برنامه ریزی و چاره جویی جهت گریز از بحران روز های جاری و روز های مشابه در سال های آینده را آغاز می نمایند . آرام آرام فصل پاییز و باز گشایی مدارس از راه می رسد . کمتر کسی است که در تهران سکونت داشته باشد و در ترافیک سنگین و گره خورده نخستین روز های پاییز تهران گرفتار نشده باشد . عکس العمل سازمان های مسئول اعم از راهنمایی و رانندگی ، سازمان ترافیک و شورای شهر و شهرداری و ... مشخص است . اولا کلیه این سازمانها در یک ائتلاف همه جانبه متفق القول به شهروندان تهرانی هشدار می دهند که : جهت کاهش بار سنگین ترافیک و رفاه حال خود و همشهریان از وسائل نقلیه عمومی استفاده کرده و حتی المقدور از مسافرت های غیر ضروری در سطح شهر خوداری نمایید . ثانیا در یک جلسه استراری با حضور مسئولین و نمایندگان کلیه سازمان های ذی ربط از طرفی طرح ویژه و فوق العادهء افزایش ساعات ممنوعیت تردد در محدودهء طرح ترافیک و همچنین افزایش وسعت محدوده مذکور و از طرف دیگر افزایش ساعات و وسعت طرح زوج و فرد ( جیره بندی خیابان ها ) مورد بررسی و تصویب قرار می گیرد . ثالثا پس از تصویب طرح های مذکور هر کدام از سازمانها در یک سنگر و در یک جدال تمام عیار یکدیگر را متهم کرده و ضمن تبرئه خویش ، در مقصر قلمداد کردن یکدیگر در جریان بحران پدید آمده پیش دستی می کنند . و رابعا هر کدام با در دست داشتن طرح های بسیار مفید جهت بهبود وضع تردد و کنترل هوشمند ترافیک به تحقیق و برنامه ریزی جهت مرتفع کردن مشکل در روز های جاری و روز های مشابه سال های آتی می پردازند . در همین گیرو دار ابر های پاییزی در افق آسمان تهران ظاهر می شوند .
همه ساکنین تهران روز های دلگیر و خاکستری پاییز را می شناسند روز هایی که هر نفس که فرو می رود مضر حیاط است . آلودگی هوا رفته رفته به حد غیر مجاز و خطرناک می رسد . این بار علاوه بر سازمان ترافیک و راهنمایی رانندگی و شورای شهر و شهرداری پای سازمان حفاظت از محیط زیست و وزارت کشور و دفتر ریاست جمهوری و مجلس و ... نیز به میان می آید . این بار نیز تمامی سازمان های ذی ربط در مرحله نخست ضمن هشدار به مردم جهت استفاده بیشتر از وسائل نقلیهء عمومی و محدود کردن استفاده از وسائل نقلیه شخصی بر کاهش تردد کودکان و افراد مسن و کسانی که ناراحتی های قلبی و ریوی دارند تاکید می کنند و در مرحله دوم به توسعه محدوده و ساعات طرح ترافیک و طرح زوج و فرد پرداخته و ضمن اجباری کردن برگ معاینه فنی برای خودرو ها ، برنامه ریزی ها جهت پیش گیری از رخ دادن بحران های مشابه در آینده آغاز می گردد . بارش اولین برف زمستانی خبر از فرا رسیدن روز های سرد در تهران و سایر نقاط کشور را می دهد .
با فرا رسیدن اولین موج سرما و یخ بندان هر ایرانی ساکن در نقاط سردسیر کشور به خوبی می داند که در این شرایط تکلیف آن است که با هر درجه کاهش دمای هوا یک درجه کاهش در شعله بخاری ها الزامیست . در این مورد هم واکنش مسئولین تفاوت زیادی با موارد قبل نمی کند . در این مورد هم مسئولین ضمن تاکید بر استفاده شهروندان از ژاکت و پتو و جوراب و جوراب شلواری و شلوار و پیراهن ضخیم و پیراهن آستین بلند و شال گردن و کمربند و کلاه پشمی به مردم هشدار می دهند که در صورت عدم صرفه جویی و کاهش مصرف مشترکین گاز امکان قطع گاز در مناطق مختلف کشور وجود دارد اگر آگهی های بازرگانی و اخبار مربوط به شکست و رسوایی ها و ناکامی های آمریکا و کلا کشور های غربی و همچنین سریال ها و فیلم های کم محتوی و تکراری را از برنامه های صدا و سیما حذف کنیم آنچه می ماند مجموعه ای است از تیزر ها و برنامه های آموزشی که شخصیت های محبوب کاتونی حاضر در این تیزر ها به ما یاد آوری می نمایند که امروز چه چیزی را کمتر و چگونه مصرف کنیم تا قطع نشود .البته هیچ کس منکر مفید بودن آموزش های مناسب جهت ارتقاء سطح فرهنگ مصرف و جلو گیری از به هدر رفتن منابع گران بها و محدود مملکتی نیست ، اما آیا تمام مشکلات روز های بحرانی از جانب مصرف کنندگاه بی اطلاع نسبت به طریقهء صحیح مصرف است ؟
. طبق آخرین آمار منتشر شده از سوی سازمان آمار ایران در سال ۱۳۸۵ در تهران بالغ بر ۳۷۲۱۱۴۸ خانوار زندگی می کنند که از این مجموع بالغ بر ۱۳۸۳۴۸۳ خانوار در واحد های مسکونی دارای ۲ اتاق و کمتر از ۲ اتاق زندگی می کنند که این تعداد نزدیک به ۳۷% خانوار های ساکن در تهران را تشکیل می دهد . این بدان معنی است که ۳۷ % از خانوار های تهران با توجه به محدودیت فضایی در محل سکونت عملا در مواقع بحران در مصرف انرژی مورد نیاز جهت سرمایش و گرمایش امکان استفاده بیش از حداقل را از گاز و برق ندارند . همچنین با توجه به محدودیت فضایی در محل سکونت این خانوار ها بعید به نظر می رسد که منازل مسکونی آنان دارای امکانات استخر و سونا و جکوزی باشد . و از طرف دیگر بر اساس آمار و ارقام همین مرکز از مجموع ۳۶۹۷۸۰۵ خانوار سرشماری شده در خصوص نحوه استفاده از وسائل نقلیه در مجموع ۲۰۷۲۰۲۶ خانوار از وسائل نقلیهء شخصی برخوردار بوده و عملا ۴۴% از خانوار های ساکن تهران فاقد وسیله نقلیهء شخصی اعم از موتور سکلت و سواری می باشند و در نتیجه می توان نقش آنان در بوجود آمدن ترافیک و آلودگی هوا را در حداقل دانست . هدف از ارائه این آمار و ارقام تبرئه کردن بخشی از جمعیت نیست بلکه قصد نشان دادن این موضوع است که تمامی مشکلات را هم نمی توان بر اثر الگوی غلط مصرف و تردد خودرو های تک سرنشین دانست و با هشدار دادن به شهروندان و جیره بندی امکانات در صدد حل مشکل بر آمد .
راستی با توجه به جمعیت رو به رشد تهران تکلیف روز های بحرانی سال های آینده در خصوص آب و برق و گاز چه خواهد بود ؟ راستی در صورتی که آن بخش ۴۴ درصدی از خانوار های فاقد وسیله نقلیهء شخصی تصمیم به خرید خودرو و استفاده از وسیله نقلیهء شخصی گرفتند که دور از ذهن هم به نظر نمی رسد ، تکلیف ترافیک و آلودگی هوای تهران چه خواهد شد ؟ آیا در صورتی که تنها نیمی از استفاده کنندگان از خودرو شخصی یک روز تصمیم بگیرند از وسائل نقلیه عمومی استفاده نمایند ، سازمان حمل و نقل شهری ظرفیت و امکانات لازم را برای سرویس دهی با کیفیت متوسط و یا حتی ضعیف را در اختیار دارد؟
و اما آخرین بحران در روز های پایانی زمستان و در شب آخرین چهر شنبه سال از راه می رسد و باز هم هشدار ، تصاویر دل خراشی از مجروحین و آسیب دیدگان در چهارشنبه سوری سال های گذشته ، آماده باش نیرو های انتظامی ، انفجار ، حرکات موزون ، گروه فشار ، آتش سوزی ، جشن در پارکینگ ، مشت و لگد ، بگیر و ببند .
به راستی عامل این همه نا بسامانی و بحران در طول سال چیست؟ آیا دستگاه های دولتی ذی ربط به غیر از هشدار ، الگوی مناسب تر و بهتر از آنچه خود آن را الگوی غلط مصرف یا الگو های فرهنگی غلط شهروندان می نامند ارائه داده اند ؟ به عنوان مثال در زمینه کاهش ترافیک و آلودگی هوا ، آیا یک الگوی حمل و نقل شهری با حد اقل مطلوبیتی که بتواند تنها نیمی از استفاده کنندگان از خودرو های شخصی را متقاعد به استفاده از وسائل حمل و نقل عمومی کند ارائه شده است؟ آیا وزارت نیرو می تواند به تقلید از ابتکار وزارت نفت که در روز های بحرانی و سرد سال پوشیدن لباس های ضخیم و پشمی را به هموطنان توصیه می کرد مثلا استفاده از باد بزن را برای روز های گرم توصیه نماید؟
آیا بدون استفاده از برنامه ای مهیج تر اما بی خطر برای چهارشنبه آخر سال می توان تنها با استفاده از هشدار و فشار نیرو های انتظامی جوانان را متقاعد به خانه نشین شدن و پرهیز از خطرات این شب پر حاثه کرد و بطور کلی آن را از اذهان قشر جوان پاک نمود ؟ و در نهایت آیا می توان برای مقابله با آنچه این روز ها از سوی برخی مسئولین(( بحران فرهنگی)) نام گذاری شده است از طرح هایی همچون طرح افزایش ضریب امنیت اجتماعی تنها بر پایهء قوه قهریه استفاده کرد بدون آنکه الگوی پوششی با حداقل مطلوبیتی که بتوان جوانان را متقاعد به پیروی از آن کرد ارائه داد ؟
کی رفته ای ز دل که تمنا کنم تو را

علیرضا نصیرزاده