یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا
آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی منطقه‌ای استان های ایران زمین
برنامه‌ریزی منطقه‌ای کشور بر اساس معیارها و شاخص های اجتماعی ـ فرهنگی که از قابلیت ها و تنگناهای هر منطقه ناشی می‌شود، به نقش و عملکرد آتی هر منطقه و استان می‌پردازد. از این نقطه نظر استان ها و مناطق کشور با سه عملکرد فراملی، ملی ـ منطقه‌ای و استانی تفکیک و مشخص می‌شوند که در نقشه شماره ۱ آمده‌اند. پیشنهاد عملکردهای تخصصی مناطق مختلف برای افق ۱۴۰۴ بر اساس معیارهای ذیل صورت گرفته است:
۱) مناطقی با عملکرد اجتماعی و فرهنگی فراملی: الف ـ پیشینه تاریخی ـ فرهنگی ب ـ خاستگاه تمدن های‌کهن بوده و از نمادهای مرکزیت فرهنگی برخوردار باشد ج ـ برخوردار از امکانات و فرآوردهایی فرهنگی که توان پوشش جوامع دیگر را داشته باشد خ ـ برخورداری از معیارهای زبان، مذهب و قومیت که فصولی مشترکی با جوامع دیگر داشته باشند د ـ جایگاه جغرافیای فرهنگی که برای نقش های فراملی کلیدی است ر ـ تحولات ژئوپولتیک منطقه‌ای و جهانی ت ـ برخورداری از زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی (سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی، سازمان های غیردولتی و...).
۲) مراکزی با عملکرد اجتماعی و فرهنگی ملی ـ منطقه‌ای: الف ـ برخورداری از امکانات و فرآوردهایی فرهنگی که توان پوشش ملی و منطقه‌ای داشته باشد ب ـ وضعیت مناطق محروم پیرامونی ج ـ مرکزیتی از فرآورده‌های سنتی ـ فرهنگی برای استان ها و مناطق دیگر ج ـ برخورداری از معیارهای زبان، مذهب و قومیت که فصول مشترکی با استان های همجوار داشته باشند.
۳) مراکزی با عملکرد اجتماعی و فرهنگی استانی: الف ـ عدم برخورداری از شرایط مذکور در مناطقی با عملکرد فراملی و ملی ـ منطقه‌ای ب ـ بحرانی بودن اوضاع اجتماعی ج ـ آسیب های اجتماعی و میزان بزه‌کاری و باندهای غیرقانونی ح ـ عدم کفایت امکانات فرهنگی برای مردم استان.
● نظریه پایه توسعه اجتماعی ـ فرهنگی استان ها
برنامه‌ریزی منطقه‌ای اجتماعی و فرهنگی در بخش امور استانی، به وسیله معیارهایی، قابلیت ها و تنگناهای هر استان برای تعیین نقش آن در توسعه اجتماعی ـ فرهنگی سنجیده شده و با در نظر گرفتن توصیه‌های سرزمینی‌شان، جایگاه عملکردی هر استان و برنامه توسعه اجتماعی ـ فرهنگی استان ها پیشنهاد شده است. به طوری که، هر استان برحسب برخورداری از امکانات اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفته شده است.
● برنامه های اجتماعی و فرهنگی امور استان ها
واقعیت این است که ایران زمین به سبب قدمت تاریخی و تنوع قومی و فرهنگی اش، در هر گوشه آن، جلوه های متنوع و نکات برجسته آنقدر زیاد است که اگر بخواهیم به همه آن ها اشاره کنیم، آن هرگز در دایره یک مقاله یا حتی کتاب نمی گنجد. از این روی ما به نکات مهم و در ضمن زوایایی که تاکنون کمتر به آن توجه شده، به ویژه بعد تاریخی و حتی اساطیری آن اشاراتی خواهیم کرد. به طوری که، ویژگی های کیفی در کنار موقعیت کمّی اجتماعی و فرهنگی هر استان مطرح شود.
▪ استان آذرباییجان شرقی
آذرباییجان که نام اصلی آن در گذشته آذربایگان یا آذربادگان بوده، یکی از قدیمی ترین استان های ایران زمین و خاستگاه پیامبر بزرگ، اشو زرتشت است؛ او بود که ندا در داد، «برای نبرد با تاریکی، شمشیر نمی کشیم، بل چراغ می افروزیم». کسی که حتی قاتل خود را بخشید و از خداوند نیز خواست تا قاتل اش را بیامرزد. با آن که زبان بسیاری از مردم استان آذرباییجان ترکی آذری است، اما برخلاف تصور رایج، نژاد جملگی شان ترک نیست. همچون بسیاری از ترک زبانان آذرباییجان و مردم قفقاز، که نژاد ایرانی و آریایی در آن ها قالب است، اما زبان شان ترکی است. با این همه، طی سالیان سال، نژاد و قومیت شان چنان به هم آمیخته که امروزه تفکیک نژادی درباره آنان بسیار غلط و ناپخته است؛ مهم این است که اینک آنان با هم قرابت تاریخی و فرهنگی بسیاری را احساس می کنند و این برای همزیستی برادرانه در کنار یکدیگر کافی است. این استان مرکز اصلی مبارزان آذری مشروطیت بود که در تاریخ آن، نقشی بسیار تعیین کننده داشت. علاوه بر آثار باستانی دوره قاجار و مشروطه، نخستین کلیساهای ارامنه و آسوریان در خاورمیانه بسیار پرجاذبه اند. قلعه بابکان نیز که در مرز استان جا خشک کرده، تاریخی دیگر از جنبش های انقلابی در این سرزمین را ورق می زند.
درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان آذرباییجان شرقی با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این، استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم ازامکانات) در سطح ۱ قرار گرفته و رتبه هفتم را احراز کرده است. به سبب برخی قرابت های مهم قومی و زبانی بین این استان با مرزنشینان آن سوی مرز، این استان می‌تواند به خوبی نقش یک قطب فرهنگی را در محور شمال و شمال غربی بازی کند و با فرآوردهای خود تغذیه فرهنگی کشورهای آن سوی مرز را به انجام رساند. از آنجایی‌که این استان در محور شمال غربی و غرب به عنوان یک قطب فرهنگی در محور شمال غربی و غرب در نظر گرفته شده می‌بایست برنامه ریزی های اجتماعی ـ فرهنگی خود را در ابعاد فراملی و منطقه‌ای ببیند، به طوری که به مخاطبان آن سوی مرزها نظر داشته باشد. بد نیست بدانید برخی از مردم شناسان اخیراً آذرباییجان را همان سرزمین افسانه ای کتب مقدس، یعنی باغ عدن می دانند! بی شک جنبه های گردشگری آن می توان مورد توجه قرار گیرد.
▪ استان آذرباییجان غربی
دولت مانّایی را که حدود هزاره قبل از میلاد از اقوام ایرانی و قفقازی بودند که حول و حوش دریاچه ارومیه سکونت گزیدند، به این منطقه نسبت می دهند. علاوه بر تخت سلیمان که آذرگنسب نام داشت و یکی از سه آتشکده بزرگ زرتشتیان بود که آتش آن از هفتصد سال پیش تاکنون روشن نگاه داشته شده و پادشاهان پس از تاجگذاری پیاده به زیارت آن می آمدند، اخیراً تیمی مردم شناسی از آمریکا مدعی شده که بقایای کشتی نوح را در آنجا یافته است! میراث فرهنگی باید توجه بیشتری به جذابه های گردشگری آن نماید. در این استان اکثریتی از ترک ها و کردهایِ سنیِ شافعی مذهب در کنار اقلیتی از ارامنه، آشوریان و کلیمیان زندگی می‌کنند. پس از تهران و یزد دارای بیشترین اقلیت مذهبی است. در بخش امور استان ها، در میان استان های کشور، آذرباییجان‌غربی به سطح دوم تعلق دارد، یعنی در زمره استان های نیمه برخوردار از امکانات رفاهی است، ولی با رتبه ۱۶ آخرین استان این سطح است. به بیان دیگر در مرز بین استان های نیمه برخوردار و محروم از امکانات رفاهی قرار دارد. این استان با وجود تشابهات بسیاری که با استان همجوار خود، استان آذرباییجان شرقی (رتبه ۷) دارد، ولی با وجود این از نظر سطح تفاوت های فرهنگی، شکاف زیادی بین آن ها دیده می‌شود، از این روی چنان تفاوت هایی به سبب مشترکات موجود از نظر ساکنین آذرباییجان غربی بیشتر به چشم می‌خورد. بنابراین توجه به توسعه زیرساخت های فرهنگی این استان ضروری است. بازارهای محلی با کشورهای همجوار نیاز به بررسی جدّی دارد.
▪ استان اردبیل
آراتاویل یا آرتاویل به معنی شهر مقدس، نام های سابق اردبیل بودند. به نظر می رسد، آتشکده معروفی که پیش از اسلام در آنجا واقع شده سبب گردیده که آن را به این نام بخوانند. بد نیست بدانید که برخی از باستان شناسان مدعی اند که سرزمین «نود» که در کتب مقدس آمده و مکانی بوده که قابیل پس از کشتن هابیل به آنجا تبعید شده، همان روستای «نقدی» کنونی در استان اردبیل است!
استان اردبیل از نظر وضعیت امکانات فرهنگی در رتبه ۱۲ قرار دارد. این استان در زمره مناطق نیمه برخوردار از امکانات فرهنگی است. اردبیل برخلاف استان های محروم مرزی‌ای که از تولیدات فرهنگی‌کشورهای همجوار استفاده کرده و بخشی از نیازهای فرهنگی خود را از آن طریق تأمین می‌کنند، در جوار کشورهایی قرار ندارد که تولیدات فرهنگی شان از تنوع و تکثری بیش از فرآوردهای فرهنگی کشور ما برخوردار باشد و با وجود قرابت های زبانی و نژادی با همسایگان آن سوی مرز، خلاء نیازهای فرهنگی را همچنان احساس می‌کنند. با توجه به اینکه بسیاری از فرآورده‌های فرهنگی این استان (به خصوص برنامه‌های برون مرزی) می‌تواند مخاطبانی در مردم هم زبان آن سوی مرز داشته باشد، از این روی برای گسترش فرهنگ سرزمین مان توجه به آن دسته از فرآوردهای فرهنگی برون مرزی جهت تبادل فرهنگی با کشورهای همسایه و همجوار ضروری به نظر می‌رسد. آبگرم و آب های معدنی استان بسیار معروف است و با بهبود شرایط برای گردشگران، توانایی جذب توریست بیشتری نیز دارد.
▪ استان اصفهان
اصفهان یا اسپهان، یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران زمین است. آن گونه که شواهد نشان می دهد، هرگز روستایی نبوده که با گسترش به شهر بدل شده باشد، بلکه از ابتدا با طراحی یک شهر ساخته شده است. در مورد سازندگان شهر، فرضیات متعددی مطرح است، اما یکی از مطرح ترین شان، اصفهان را ساخته دست یهودیان می داند. آن همچون باغی به بزرگی یک شهر ساخته شده است؛ باغی ایرانی که از گذشته های دور اعراب و مردم بین النهرین، باغ ارم و فردوس زیبا را با آن مقایسه می کردند. اصفهان نمونه شهری در ایران است که اقلیت ها (یهودیان و ارامنه) در سازندگی آن نقش و مشارکتی جدّی داشتند. آثار باستانی دوره صفویه نیز که اصفهان پایتخت آن بوده، جایگاهی خاص بدان بخشیده است. در بخش هایی از استان چون دهاقان، شیعیان شیخی زندگی می کنند.
درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان اصفهان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این، استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح قرار گرفته و رتبه پنجم را احراز کرده است. اصفهان در امور استان ها از جایگاه مطلوبی برخوردارست وچون در زمره کلانشهرهای اصلی کشور است، مباحث مربوط به سازمان های غیردولتی و جامعه مدنی‌می‌بایست در اولویت باشد. همچنین این استان مرکزیتی در زمینه هنرهای سنتی ایرانی داراست و از معماری گرفته تا صنایع دستی آن از جایگاهی جهانی برخوردارست. از این روی، این استان به خوبی می‌تواند نقشی فراملی در انعکاس فرهنگ و هنر سنتی ایرانی ایفاء نماید.
▪ استان ایلام
استان ایلام نام کهن ترین تمدن ایران زمین را با خود یدک می کشد. آن بخشی از سرزمین باستانی ایلام بوده است. بسیاری اوان عتیق را که در الواح سومری بدان اشاره شده است، در این مکان می دانند؛ تمدنی حداقل ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد! اما متأسفانه به آثار باستانی این استان آن طور که باید و شاید توجه نمی شود. فرضاً در شهرستان دره شهر این استان که خرابه های دو شهر باستانی «سیمره» و «مادامتو» کشف شده، کشاورزان محلی اسیب های فراوانی به آن ها زده اند و مسؤولان استان نیز مدعی اند، چون بودجه خرید زمین ها را از کشاورزان ندارند، کاری از دست شان ساخته نیست!
استان ایلام از نظر امکانات فرهنگی پس از خراسان جنوبی و استان سیستان و بلوچستان محرومترین استان کشور به شمار می‌رود. آن هنگامی مهمتر جلوه میکند که توجه کنیم، در کنار کشوری همچون عراق قرار دارد که از توان زایش‌تولیدی امروزی برخوردار نیست. قضیه هنگامی فاجعه بارتر جلوه میکند که دریابیم از نظر آسیب های اجتماعی نیز ایلام از نامطلوب‌ترین استان های کشور است و از نقطه نظر میزان خودکشی از بیشترین مقدار رنج می‌برد؛ به خصوص بین زنان. فرار از منزل و خودسوزی در نزد همسران جوان اکنون صورت نگران کننده ای به خود گرفته است. از این روی استان ایلام در زمره استان های بحرانی است. مجموعه این ها حکایت از آن دارد، نه تنها افزایش امکانات فرهنگی، بلکه توجه به زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی و تحولاتی در این حوزه می‌بایست در اولویت برنامه‌های توسعه این استان قرار گیرد. از این نقطه نظر استان ایلام در زمره استان های بحرانی است. امکان راه اندازی بازارهای محلی در ارتباط با استان همجوار کشور عراق باید مورد مطالعه و در دستور کار قرار گیرد.
▪ استان بوشهر
این استان محل سکونت پارسیان و مکان نخستین پادشاهان هخامنشیان بوده است. تاکنون برای مقبولیت نام خلیج فارس کوششهایی که در کشورمان صورت گرفته بر نامگذاری آن به سبب همجواری پارسیان با این خلیج بوده است، اما هم اینک در آلمان محققانی هستند که بر اساس یافته های جدیدشان مدعی اند که بستر کنونی خلیج فارس پیش از بالا آمدن آب اقیانوس ها در آخرین عصر یخبندان، مکان آریایی ها بوده که با بالا آمدن آب، آن ها به تدریج به سمت سرزمین های بالادستی مهاجرت کرده اند و بقایای شهرهای نخستین آن ها اینک زیر بستر خلیج فارس آرمیده است. اصلاً واژه پارس یعنی سرزمین گسترش یافته!
استان بوشهر با برخورداری از رتبه ۱۹ در کشور در حد استان های سطح سوم (استانهای محروم) قرار دارد. اما با وجود فقر منابع فرهنگی در این استان، به سبب استفاده از رسانه‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس بخش بزرگی از غذای فرهنگی ساکنین این استان از طریق آن ها تأمین می‌گردد. علاوه بر رسانه‌ها به جهت ارتباط مستقیمی که مردم این استان از طریق اقوام خود یا با سیاحت از کشورهای حاشیه خلیج فارس دارند، فقر فرهنگی همچون استان های ایلام، کرمانشاه و به طور کلی استان هایی که از جایگزین هایی برخوردار نیستند، تکان دهنده نیست. بوشهر می تواند روی طرح های پارک ها و باغ های دریایی فعالانه کار کند.
▪ استان تهران
استان تهران مرکز و پایتخت کنونی ایران زمین، قلب تپنده توسعه ای آن، که همچون دماوند بر فراز ایران زمین ایستاده دارای بیشترین تعداد اقلیت کلیمی و مسیحی کشور است. تهران بزرگترین شهر آذری زبان کشور نیز به حسای می آید. مهمترین آثار عهد قاجار و پهلوی را بی شک می توان در این استان یافت. در بخش امور استانی درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان در میان ۳سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح ۱ قرار گرفته و با فاصله زیادی از بقیه در رتبه نخست قرار دارد. استان تهران از یکسو به لحاظ نقش کلان شهری تهران به کلی تفوق و برتری خود را در نظام فرهنگی کشور حفظ کرده است و از استان های پایین دست خود بریده است. بدیهی است این استان به علت وجود کلان شهر تهران که مدت دو قرن به لحاظ اقتصاد سیاسی و بیش از نیم قرن به لحاظ شهر مسلط کشور از زوایای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فضایی ایفای نقش می‌نماید، همواره خدمات فرهنگی متمرکز را به نحو احسن دارا بوده است. از طرف دیگر، به خاطر نقش محوری، تهران در روابط جهانی در رأس رتبه بندی توسعه فرهنگی کشور قرار دارد. این استان که در طی دو قرن گذشته به خاطر نقش محوری در کشور، سرمایه گذاری های خاص اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فضایی و انواع رانت ها را در آن شاهد بودیم، بالاترین زیرساخت های فرهنگی را نیز از آن خود کرده است. بنابراین، از نظر ضریب توسعه فرهنگی فاصله فاحشی با بقیه استان های کشور، حتی گروه دارای امکانات فرهنگی پیدا کرده است. اما با توجه به نقش محوری‌ای که این استان برای سایر نقاط کشور دارد، برنامه‌های زیربنایی که به سازمان های غیردولتی و مردم سالاری مربوط می‌شود می‌بایست نخست در این استان تحقق یافته و به تبع آن در سایر استان ها پیگیری شوند.
▪ استان چهارمحال و بختیاری
بختیاری ها از اقوام قدیمی ایران زمین به شمار می‌روند که در بسیاری از تحولات سیاسی و اجتماعی گذشته نقش موثری ایفاء نموده‌اند. استان چهارمحال و بختیاری هفدهمین استان کشور است که در سطح استان های محروم از امکانات فرهنگی قرار می‌گیرد. بخشی از نیازهای فرهنگی این استان از طریق استان فارس برطرف می‌شود، ولی مهمتر از همه، زیرساخت های قومی و اجتماعی به گونه‌ای است که فقر اجتماعی و فرهنگی نهادینه شده‌ای را نشان می‌دهد و هر گونه تحولی مستلزم برنامه‌ریزی بلندمدت است. به خصوص عشایر نیاز به توجه ویژه دارند.
▪ استان خراسان جنوبی
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری این استان شکل گرفته است. متأسفانه اینک باید آن را محروم ترین استان کشور دانست. این امر آن را در اولویت هر نوع برنامه ریزی مبتنی بر محرومیت زدایی قرار دهد. به ویژه که از بابت گرداب فرهنگی افغانستان آسیب پذیر است. اقلیت اهل تسنن حنفی مذهب نیز در مناطق مرزی این استان زندگی می کنند که باید مورد توجه قرار گیرند. بی توجهی به آن، نه فقط به استان، بلکه به کل کشور لطمات افزون تری خواهد زد.
▪ استان خراسان رضوی
خراسان خاستگاه یکی از سه قوم بزرگ و قدیمی ایرانیان، یعنی پارت ها است. سامانیان و غزنویان نیز با تاریخ و فرهنگ خراسان پیوند خورده اند. خراسان همواره دروازه ایران به سوی تمدن های مشرق زمین بوده است؛ جایی که فردوسی آرمیده، انگار ما را با ملیت ایرانی مان صدا می زند و پژواک آن با گذشت قرن ها به گوشمان می رسد. درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان خراسان رضوی با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این، استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح۲ قرار گرفته و رتبه نهم را احراز کرده است. با توجه به تاریخ کهن این استان و جایگاه آن به عنوان یک کانون فرهنگی در گذشته متأسفانه اکنون در جایگاه مناسبی قرار ندارد، ولی از آن توان زایش فرهنگی برخوردارست که کشورهای آسیای میانه را از نقطه نظر فرهنگی پوشش دهد؛ به خصوص در زمینه‌های ادب و هنر پارسی. بنابراین قطب فرهنگی محور شمال شرقی و شرق خواهد بود. قرار گرفتن حرم امام رضا در این استان نیز آن را قطب مذهبیِ فراملی می سازد و سالانه محل زیارت شیعیان از استان ها و حتی کشورهای مختلف است که جنبه های توریست مذهبی آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در مناطق مرزی این استان نیز اهل تسنن حضور دارند.
▪ استان خراسان شمالی
این استان که به تازگی از استان خراسان جدا شده است، نیاز به توجه ای افزون دارد. نحوه تقسیمات استان و انتخاب شهری به عنوان مرکز این استان نیز که موجب برخی از درگیری های محلی شد، باید بیشتر مورد مطالعه و توجه قرار گیرد. هم مرزی با آسیای میانه نیز توان بالقوه بالایی را برای سرمایه گذاری های فرهنگی و توریستی عیان می سازد. اهل تسنن حنفی مذهب نیز که اکثراً از ترکمن ها هستند، در این استان چشمگیرند. مسلماً آن ها می توانند پل ارتباطی قوی ای بین کشورمان و کشور ترکمنستان باشند.
▪ استان خوزستان
شاید بتوان گفت خوزستان خاستگاه نخستین تمدنی در ایران زمین بوده که اقوام مختلفی را زیر چتر خود داشته است؛ از ایلامیان کهن گرفته تا ساکنان سومری و آکدی بین النهرین، در جایی که شوش یا شوشان نامیده می شده، در کنار هم زندگی می کردند و طی سال های سال با هم در آمیخته اند و اینک اقوامی را ساخته اند که چون گذشته زیر یک پرچم در کنار هم زندگی می کنند.
درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان خوزستان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان در سطح ۲ قرار گرفته و رتبه هجدهم را احراز کرده است. خوزستان از اقلیت های مختلفی تشکیل شده است. اقلیت های دینی همچون زرتشتی و مسیحی و اقلیت های قومی همچون اعراب و لرها و غیره با توجه به‌آن که این استان به همراه استان های کرمانشاه، ایلام، کردستان و کهگیلویه و بویر احمد در زمره محروم ترین استان های کشور است. در حالی‌که در گذشته خاستگاه تمدن ها بزرگی چون ایلامی و هخامنشی بوده و اکنون با برنامه ریزی می‌توان نقشی را که شایسته آن است، بدان بخشید. این استان علاوه بر دانیال پیامبر بنا بر روایاتی، مدفن بسیاری از پیامبران قوم یهود نیز هست. ماندایی ها که خود را از پیروان یحیی نبی می دانند و از اقوام کهن بین النهرین هستند، تنها در عراق و ایران زندگی می کنند و جاذبه های بسیاری برای توریست های مردم شناس و حرفه ای دارند و باید مورد توجه ویژه قرار گیرند تا زبان و آداب و رسوم شان از بین نرود. هم اکنون که این استان زندگی مسالمت‌آمیز اقوام و ادیان مختلف را در دامن خود پرورانده است می‌تواند الگویی مناسب برای شیعیان و مسلمانان عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس باشد. از این روی‌ضروری به نظر می‌رسد که این استان در غرب و جنوب غربی، نقش قطب فرهنگی را با محوریت فراملی داشته باشد. بررسی بازارهای محلی با استان همجوار عراق باید مورد توجه واقع شود.
▪ استان زنجان
زنجان از جمله استان های کشور است که در آن ترک ها در کنار فارس ها، کردها و دیگر اقلیت ها زندگی می‌کنند. گویش آن ها ترکی و اکثریت شان مسلمان هستند. گنبد سلطانیه آن استان که از جمله بزرگترین سازه های گنبدی شکل در جهان است، منحصر به فردی آن را عیان می سازد. زنجان آرامگاه پیامبری به نام قیدار در شهری با همین نام نیز است که بسیاری از ایرانیان از آن مطلع نیستند؛ مسلماً بر روی جنبه های توریستی آن می توان سرمایه گذاری کرد. در بخش امور استان ها درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان زنجان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان در سطح ۲ قرار گرفته و رتبه ۱۰ را کسب کرده است. با توجه به زندگی اقلیت ها در کنار هم این استان می‌تواند نمونه فرهنگی خوبی باشد که انواع فرهنگ ها با تمامی گوناگونی‌شان به آرامش در کنار هم زندگی می‌کنند.
▪ استان سمنان
بنای شهر سمنان را به طهمورث نسبت می‌دهند. شهر دامغان از آن نیز کهن تر است و در حالی که تاریخ از مرکزیت ایالتی در ایران باستان به نام قومس خبر می دهد که همان دامغان امروزی است و بعضاً حتی به ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد می رسد، عده ای بر طبق اساطیر کهن ایران زمین، از آن هم عقب تر رفته اند و آن را پایتخت پادشاهان افسانه ای ایران زمین یعنی کیانیان شمرده اند. استان سمنان دارای اکثریت مسلمان است. آن ها زبان فارسی را با لهجه‌های سمنانی، سرخه‌ای، شهیدزادی، سنگسری و ولاسگردی حرف می‌زنند. در بخش امور استان ها درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان سمنان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این، استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح ۱ بوده و پس از تهران رتبه دوم را در کشور احراز کرده است. با وجود آن که این استان در بخش اجتماعی ـ فرهنگی نسبت به کل کشور از جایگاه مطلوبی برخوردارست، ولی در بخش برنامه‌ریزی در امور زیربنایی همچنان می‌بایست جدی گرفته شود.
▪ استان سیستان و بلوچستان
در این استان دو قوم بلوچ و سیستانی (سکستانی) که از اقوام قدیمی ایران زمین به شمار می‌روند، زندگی می‌کنند. پنداری حماسه رستم ایرانی هنوز از آنجا طنین انداز است. جایی که یعقوب لیث صفاری با وجود امیری یک حکومت با نان جویی می سازد. این استان با مکان هایی باستانی چون شهر سوخته و دهانه غلامان می تواند به یکی از اصلی ترین مناطق گردشگری تاریخی بدل شود. شهر سوخته که نخستین چشم مصنوعی و نخستین انیمیشن در تاریخ شناخته شده جهان، در آن یافته شده و شهری که به دهانه غلامان موسوم است و بزرگترین نقاشی دیواری باستان در آنجا کاوش شده است، گویا ظرفیت های بالای این منطقه است. «دهانه غلامان» که نام اصلی آن هنوز مشخص نیست، چندین دوره تمدنی را در خود نهفته دارد. کهن ترین دوره ای که بدست رسیده، دوره هخامنشی است، اما قدمت اش به پیش از آن می رسد و طراحی شهری مهندسی ای که در هیچ یک از شهرهای هم دوره آن دیده نشد، حکایت از تمدنی کهن تر و شاید حتی پیشرفته تر دارد که شهر هخامنشی بر روی طراحی قدیمی ساخته شده باشد. مسلمانان سنی مذهب اکثریت این استان را تشکیل می‌دهند.
در بخش امور استانی درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان در سطح ۳ قرار گرفته و محروم ترین استان کشور است. در مرز شرقی و جنوب شرقی استان سیستان با "گرداب فرهنگی" به معنای دقیق کلمه مواجه است. گردابی که حتی می‌تواند آن را غرق سازد. اتفاقی که بر اثر تعامل پاکستان با گرداب فرهنگی ناشی از افغانستان روی داد و موجب پسرفت اجتماعی و فرهنگی این کشور در دو دهه گذشته گردید. به بیان دیگر یک گرداب فرهنگی در تعامل با فرهنگی غنی‌تر هم از آن تأثیر پذیرفته و هم برآن تأثیر می‌گذارد و میزان و قطبی شدن یکی از آن دو سوی، بستگی به تحولات و برنامه ریزی های اجتماعی و فرهنگی این جوامع دارد. بافت عشیره‌ای استان سیستان و بلوچستان در آن سوی مرز پیوندهایی دارد که باندهای پیچیده و مخوفی را ساخته است که به خوبی در مقابل هر کنترل قانونی مقاومت کرده و از هم پاشیدن آسیب های اجتماعی آن ها به هیچ وجه نمی‌تواند به راحتی تحقق یابد. از این روی نیاز به برنامه‌ریزی بلند مدت دارد تا تحولاتی در بستر اجتماعی و عشیره‌ای به وجود آورد تا در بلند مدت به ارتقاء سطح اجتماعی و فرهنگی منطقه در ابعاد مختلف شود. از آنجایی که محرومیت در این استان بسیار زیاد است و نیاز به برنامه ریزی های در زیرساخت های اجتماعی دارد، در ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال آینده نمی‌تواند به عنوان یکی قطب فرهنگی مطرح شود و تنها پس از تحقق تحولات زیربنایی اجتماعی است که می‌توان به تبدیل آن به قطبی فرهنگی در شرق امیدوار بود.
وضع زنان در این استان بسیار بسیار نامناسب است و نیاز به توجه خاص دارد. جایی که اکنون در سطح جهانی از حقوق برابر زن و مرد سخن می‌گویند، برخی از اقوام متأسفانه از افتخارات شان این است که دختری به خانه بخت می‌فرستند که واقعاً رنگ آفتاب را ندیده و در حقیقت در خانه محبوس بوده است! توجه به تحصیلات بانوان نیز در اولویت است. کودکان نیز در شرایط نامطلوبی هستند و بسیاری در دوران کودکی نان آور خانواده به شمار می‌روند.کارهای اجباری و سخت برای کودکان متأسفانه متداول است! بنابراین کارهای زیربنایی در این استان بسیار ضروری است. در تقسیمات کشوری نیز چون برخی درگیری ها از اختلافات قومی بین بلوچ ها و سیستانی ها (زابلی ها) بر می خیزد، باید مطالعاتی دقیق و علمی پیرامون امکان تقسیم این استان محروم به دو استان مجزای سیستان و بلوچستان وجود دارد تا هم دسترسی به منابع و امکانات سهل تر و هم خودگردانی محلی عملی گردد.
▪ استان فارس
استان فارس (پارس) را مهد تمدن کهن ایرانی می‌دانند. اقوامی آریایی که تمدن هخامنشینی را بنیان گذاری کردند. اما متأسفانه بسیاری نمی دانند که این استان به تمدنی کهن تر نیز تعلق داشته است و خاستگاه سرزمینی انشان یا انزان در ایلام باستان بوده است. بقایای تخت جمشید، نقش رستم و آرامگاه کوروش، آن را مرکز این تمدن ساخته است. این استان دارای اقلیت کلیمی، زردشتی و مسیحی است. در این استان اقلیت قشقایی و خمسه نیز زندگی می‌کنند. درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان فارس با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح ۲ قرار گرفته و رتبه ۱۴ را احراز کرده است. استان فارس با وجود برخورداری از تمام شرایط لازم برای یک قطب فرهنگی متأسفانه از شرایط مطلوبی برخوردار نیست؛ جایی که سعدی و حافظ را در دامان خود پرورانده است. این استان چه از نظر قدمت دیرینه خود و جایگاه ویژه اش در حوزه های ادبیات و هنر کشورمان و چه از نظر توان زایش امروزی از فرهنگی غنی برخوردارست که با توجه به ضعف و خلاء فرهنگی موجود در محور جنوب و جنوب غربی کشور به خوبی می‌تواند به عنوان یک قطب فرهنگی نیازهای معنوی و اجتماعی و فرهنگی آن ها را برطرف ساخته و در بخش جنوب و جنوب غربی نقشی فراملی و منطقه‌ای ایفاء نماید و به همین منظور به عنوان قطبی فرهنگی معرفی شده است.
▪ استان قزوین
برخی قزوین را برگرفته از نام قومی باستانی به نام کاسپین می دانند که در حوالی دریای کاسپین (خزر) زندگی می کردند. قلعه های اسماعیلیه، به ویژه قلعه الموت باید بیشتر مورد توجه مسؤولان استان قرار گیرد. باور بومی آنجا نیز مبنی بر قرار داشتن آرامگاه تعدادی از اصحاب کهف در آن مکان، جالب توجه و قابل تأمل است. درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان قزوین با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان دادکه این استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح ۲ قرار گرفته و رتبه دهم را احراز کرده است. از آنجایی که این استان با استان زنجان به اشترک دیده شده است، از این روی بخشی از امکانات فرهنگی آن در استان زنجان موجود است و با نگاه به برنامه ریزی های بخشی و متمرکز کشور ما در خواهیم یافت که، توزیع امکانات در همه نقاط این استان یکسان نبوده است، بدین روی به توجه ویژه نیاز دارد.
▪ استان قم
درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان قم با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد. با توجه به این که استان قم با استان تهران سنجیده شد این استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار ازامکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح ۱ قرار گرفته و رتبه نخست را احراز کرده است. اما به سبب این که توزیع امکانات اجتماعی ـ فرهنگی متوازن نبوده و بسیاری از امکانات موجود در تهران با احتساب ادغام آن با استان قم، به این استان نسبت داده شده است، در حالی که عملاً چنین نیست. قرار گرفتن حرم حضرت معصومه و حوزه علمیه قوم که پس از حوزه علمیه نجف، معتبرترین حوزه علمیه در عالم فقه شیعی است، اهمیتی خاص بدان بخشیده است. از این روی به جز بخش های مذهبی در سایر زمینه‌ها استان قم نیاز به تقویت فرهنگی دارد؛ به خصوص در بخش های زیربنایی.
▪ استان کردستان
استان کردستان با محروم بودن از بسیاری از امکانات توسعه‌ای، امکانات فرهنگی را نیز از آن مستثناء نساخت؛ بیست و یکمین استان کشور. اما به کمبود امکانات فرهنگی، فقر فرهنگی را نیز باید افزود که از سطح عمومی سواد گرفته تا آموزش سطح مختلف از فقر اجتماعی و فرهنگی رنج می‌برد. کردها از اقوام کهن ایران زمین به شمار می‌روند و سبقه آن ها به مادها برمی‌گردد. گویش آن ها کردی است و اکثریت آنان را مسلمانان سنی شافعی مذهب تشکیل می‌دهند. توجه به زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی استان موقعی مهمتر جلوه میکند که آن را با وقایع جدید به وجود آمده در عراق نگاه کنیم. اکراد عراق دولتی محلی با حمایتی جهانی تشکیل داده اند که بالطبع توجه خاص به وضعیت کردهای کشورهای همسایه (از جمله ایران) را برای دولت های شان ضروری می‌سازد. بی‌شک اگر توسعه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کردستان ایران به گونه‌ای باشدکه آنان خود را در وضعیتی مطلوب تر از کردهای ساکن عراق ببینند، تمایلات تجزیه طلبانه رشد نخواهد یافت، چه به جای این که به چالشی جدی بدل شود! با وجود آن که زنان کردستان، همچون زنان بندری، گیلان و مازندرانی از فعال ترین و پرکارترین زنان ایران هستند و حتی بار اصلی خانواده بر دوش آنان است، اما متأسفانه شرایط شان در این استان مطلوب نیست و از حقوق مدنی مناسبی برخوردار نیستند که نیاز به توجه ویژه دارد. در این استان، در حالی که بسیاری از زنان کرد از سخت ترین کارها برای گردش چرخ خانواده فروگذار نیستند، بسیاری از مردان بیکار را می توان یافت که در قهوه خانه جمع می شوند، قلیان می کشند، خاطره تعریف می کنند و بعضاً درباره تیراندازی ها و شکارشان گپ می زنند! از بین بردن این منش ها و عرف غلط آسان نیست و نیاز به برنامه ریزی های بلندمدت و چند جانبه دارد. این استان در زمره سه استان بحرانی کشور قرار دارد و از این روی نیاز به تحولی در زیرساخت های اجتماعی آن دیده می‌شود. راه اندازی یک بازار محلی یا منطقه آزاد تجاری با استان همجوار در عراق می توان از حجم بالای قاچاق کالا در این مناطق نیز بکاهد.
▪ استان کرمان
درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان کرمان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان دادکه این استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـ محروم از امکانات) در سطح ۱ قرار گرفته و رتبه ۴ را احراز کرده است. بنابراین از جایگاه مناسبی برخوردارست. استان کرمان یکی از معدود مناطق شیعی شیخی است. جایی که تمدن تازه کشف شده ارت واقع شده بود و یافته های جدید از تاریخ کهن آن حکایت دارد. بقایای از دوره زندیه علاوه بر استان فارس در این استان موجود است؛ سلسله ای که بنیانگذار آن، خود را، نه پادشاه که وکیل الرعایای مردم می دانست. همزیستی ادیان و مذاهب مختلف از گذشته های دور تاکنون موجب شده که کرمان را هند ایران زمین بدانند. در این استان، باغ سنگی سیرجان آنقدر بی همتاست که نمی توان از آن یادی نکرد. آن دارای غنایی هنری و وجهی انتقادی نیز هست. چرا که خالق آن که از شنوایی و گویایی محروم است و به سبب ظلمی که در رژیم گذشته بر او رفته بود و باغی را که با خون دل ساخته بود، از او گرفتند، تصمیم به آفرینش باغی سنگی کرد. او با آوردن سنگ ها از جاهای دور و نزدیک و سوراخ کردن شان، آن ها را به تنه درختان خشک شده اش، آویزان کرد و در حقیقت پیوند زد و به این ترتیب باغ هنری منحصر به فرد خود را که فریاد مظلومیت اش و نمادی از مبارزات مردمی این سرزمین بود، بنا کرد.
از آنجایی که برای محور شرق و به خصوص پاکستان، استان خراسان کفایت نمی‌کند، زیرا حوزه آسیای میانه و افغانستان را پوشش می‌دهد، می‌بایست استان دیگری این بخش را پوشش دهد. به سبب ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی مشترک بین جنوب شرقی ایران با پاکستان و حتی هندوستان، کرمان از چنان قابلیتی برخوردارست که فرآوردهای فرهنگی آن بخش را پوشش داده و نقشی فراملی ایفاء نماید. متأسفانه زلزله بم که به کلی آن را ویران ساخت، خسارات جبران ناپذیری بر آن وارد کرد. البته سازندگی ها ادامه دارد و ارگ بم که بزرگترین بنای خشت خام جهان است، در حال بازسازی است تا دوباره آباد شود و پذیرای گردشگران باشد.
▪ استان کرمانشاه
استان کرمانشاه استان ۲۲ کشور است که پس از کردستان در سطح استان های محروم مرزی قرار می‌گیرد. گویش رایج این استان کردی کرمانشاهی و اورامی است که از زبان های ایرانی به شمار می‌رود. اکثریت قریب به اتفاق آن ها مسلمانان شیعه مذهب اند. اقلیت های زرتشتی، مسیحی و کلیمی هم در این استان زندگی می‌کنند. این نزدیکی‌های قومی و اجتماعی دو استان کردستان و کرمانشاه و جایگاه نازل منابع فرهنگی مشابه آن ها، بسیاری از برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی و به خصوص توجه به زیرساخت های آن ها را مشابه جلوه می‌دهد. استان های ایلام، کردستان و کرمانشاه از آنجایی که جملگی شان از استان های بسیار محروم از نظر اجتماعی و فرهنگی هستند که در جوار هم قرار دارند و از این روی حتی مردم شان نمی‌توانند نیازها و ضعف های موجود در استان خود را از طریق استان های همجوار برطرف کنند، توجه بسیار زیاد برنامه‌های دولتی را طلب می‌کنند؛ به خصوص اگر بدانیم که در این استان ها آمار مربوط به آسیب های اجتماعی و انواع جرم ها بسیار بالاست! توجه به بازارهای محلی مشترک با استان های همجوار عراقی باید جدّی گرفته شود.
▪ استان کهگیلویه و بویراحمد
شهرهای باستانی ایلام، هل تمتی و هوهنوری را در نواحی باشت و دژ سپید کهگیلویه و بویراحمد یافته اند. کهگیلویه خاستگاه طوایفی بوده که رمه‌دار ساسانیان به شمار می‌رفتند و گروهی دودمان هخامنشیان را از اینجا می‌دانند. محوطه تاریخی خیرآباد گچساران که آثار دوران ساسانی و اسلامی است، باید تحت مراقبت میراث فرهگی قرار گرفته و برای بازدید توریست های متخصص آماده شود. اکثریت استان از اقوام لر هستند که اقلیت ترک ها در کنار آنان زندگی می‌کنند. ترک های قشقایی از بزرگترین این اقوام هستند که برخی همچنان به سبک عشایری زندگی می کنند. در بخش امور استان ها، کهگیلویه و بویراحمد هفدهمین استان کشور است که در سطح استان های محروم از امکانات فرهنگی قرار می‌گیرد. بخشی از نیازهای فرهنگی این استان از طریق استان فارس برطرف می‌شود، ولی مهم تر از همه زیرساخت های قومی و اجتماعی به گونه‌ای است که فقر اجتماعی و فرهنگی نهادینه شده‌ای را نشان می‌دهد و هر گونه تحولی مستلزم برنامه‌ریزی بلندمدت است.
▪ استان گلستان
استان گلستان در سطح یک فرهنگی کشور قرار داشته و و رتبه ششم را داراست. از این نقطه نظر دارای شرایطی بحرانی همچون استان های محروم نیست، اگر چه اوضاع در همه جای آن استان یکسان نیست، به خصوص در طوایف و ایلات که با شکافی در سطح تخصیص منابع اجتماعی و فرهنگی مواجه هستیم. طوایف ترکمن از جمله آنان اند که نیاز به برنامه‌ریزی ویژه‌ای دارند. این استان به سبب برخورداری از امکانات تفریحی می‌تواند نقشی ملی و حتی فراملی (کشورهای آسیای میانه که به ساحل دسترسی ندارند) برای اوقات فراغت ایفاء کند. با توجه به این که این استان به تازگی از مازندران جدا شده نیاز به توجه ویژه دارد؛ به خصوص که اقلیت مهمی چون ترکمنان اهل تسننِ حنفی مذهب در این استان زندگی می کنند و پیوندهایی را نیز با ترکمن های آن سوی مرز دارند. برخورداری از جزایری در دریای خزر که گاه به زیر آب می رود و گاه بیرون می آید، قابلیتی منحصر به فرد به ظرفیت های گردشگری استان می بخشد که باید بیشتر مدنظر قرار گیرد. موزه های میراث روستایی که با کمی برنامه ریزی به راحتی در این استان قابل بهره برداری است.
▪ استان گیلان
استان گیلان را که با نام سردار ایرانی میرزا کوچک جنگلی می شناسند، موطن چند قوم مختلف است. گیلان در تاریخ و تحولات مشروطیت نیز بسیار نقش داشته است. استان گیلان از جمله استان های کشور است در سطح ۱، یعنی استان های برخوردار از امکانات فرهنگی قرار داشته و رتبه هشتم را در میان استان های کشور احراز کرده است. البته با وجود این که در گذشته در زمره استان های محوری کشور در حوزه فرهنگی بوده و به خصوص پس از مشروطیت نقش سیاسی‌ـ اجتماعی مهمی در تحولات کشورمان داشته، ولی پس از انقلاب از افت محسوسی در زمینه رشد امکانات فرهنگی برخوردار بوده است. توجه به این استان پس از استان های محروم می‌تواند در اولویت باشد، اگر درصدد یافتن قطب های فرهنگی در شمال کشور هستیم استان های آذرباییجان شرقی و گیلان از چنین توانی برخوردار هستند. با توجه به این که به سبب برخی از حساسیت های قومی و زبانی آذرباییجان شرقی نمی‌تواند کشورهای غیر آذری را تغذیه فرهنگی نماید، از این روی استان گیلان در محور شمال و شمال غرب می‌تواند نقش مکمل فرهنگی را بازی کند. چون از یک سوی دارای تکثر قومی، مذهبی و فرهنگی چنین پوششی هست و می تواند علاوه بر ترک ها، با تالشیان آن سوی مرز از طریق تالشیان استان ارتباط برقرار کرده و نیازهای فرهنگی شان را برآورده سازد؛ به خصوص که در این استان اکثریت گیلک در کنار اقلیت دیلمی (کوه نشینان)، تالشی، ارمنی و ترک بدون کوچکترین درگیری نژادی و قومی زندگی می کنند. البته در رسانه های محلی این استان (تلویزیون و رادیو) برنامه هایی به زبان گیلکی بسیار پخش می شود، ولی لازم است که برنامه هایی به زبان اقوام محلی دیگر نیز بدان ها افزوده شوند؛ به ویژه برای تالشیانِ اهل تسنن که آن ها در هیچ استان دیگری از کشور نه حضور قابل ملاحظه ای دارند و نه از رسانه ای محلی برخوردار هستند.
سواحل زیبای گیلان با مشکل پیشروی آب دریا مواجه هستند و تا فکری اساسی برای آن نکنند، هر سرمایه گذاری نسنجیده ای می تواند موجب اتلاف سرمایه و وقت گردد. چون در این استان نرخ بیکاری بالاست، اگر فرصت های اوقات فراغت جوانان برنامه ریزی نشود رویکرد آنان به جایگزین های همچون مواد مخدر و مفاسد مختلف به دور از واقعیت نیست. خیل جوانان بیکار ظرفیت آن را فراهم می‌آورد تا از آن جهت کارهای داوطلبانه نیز استفاده شود.
▪ لرستان
ساکنین اصلی استان لرستان را اقوام لر تشکیل می‌دهند که در زمره کهن ترین اقوام ایرانی به شمار می‌روند. بسیاری ایلامیان کهن را که پیش از آریایی ها، از ساکنان کوه نشین زاگرس بودند، از اسلاف ایشان دانسته اند. برخی نیز لرها را از بازماندگان اقوام کاسی شمرده اند که از هزاره سوم پیش از میلاد به این سوی می زیستند. غار «کلماکره» که گنجینه هایی در آن یافت شده که در جهان کم نظیر است، بسیار حائز اهمیت بوده و کتیبه های غار از سلسله ای ناشناخته به نام «سمت سمتی» (ساماتوره) خبر می دهند که پادشاهی به نام «آمیریش» فرزند «دابالا» در منطقه حکومت می کرده و از وسعت گنجینه پیداست که آن پادشاهی دارای چه جایگاهی بوده است. با این همه، استان لرستان در انتهای جدول برخورداری از امکانات فرهنگی جایگاه سوم را اختیار کرده است؛ یعنی بیست و سومین استان. این استان نیز نیاز به توجه خاص دارد. آن هنگامی مهمتر جلوه میکند که توجه شود این استان همراه استان های کردستان، کرمانشاه، ایلام، بوشهر، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد متأسفانه از محرومیتی فراتر از استان برخوردار بوده و در حقیقت قطب محروم اجتماعی و فرهنگی کشور را در این منطقه تشکیل می‌دهند.
▪ استان مازندران
با توجه به این که استان مازندران در سطح یک فرهنگی کشور و رتبه ششم قرار دارد، از این نقطه نظر دارای شرایطی بحرانی همچون استان های محروم نیست، ولی به سبب خیل عظیم جوانان بیکار و تحصیل کرده عدم برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت جوانان می‌تواند به افزایش جرایم و گروه های نابهنجار منجر شود. به خصوص‌که چنان نیروی جوانی امکان برنامه‌ریزی برای کارهای داوطلبانه را نیز فراهم می‌آورد، به شرط این که در ابتدا مشکل بیکاری آنان حل شود. این استان به سبب برخورداری از امکانات تفریحی می‌تواند نقشی ملی و حتی فراملی (کشورهای آسیای میانه که به ساحل دسترسی ندارند) برای اوقات فراغت ایفاء کند. مازندران به سبب برخورداری از سواحلی مناسب تر از گیلان، قادر است با یک برنامه ریزی منطقه ای حساب شده، سهم خود را از گردشگری افزایش دهد. البته حفظ محیط زیست باید در اولویت هر طرحی باشد. میراث فرهنگی استان باید راه اندازی موزه های میراث فرهنگی استان را در دستور کار خود قرار دهد.
▪ استان مرکزی
شهر اراک در گذشته حاکم نشین ولایت عراق بوده و سلطان آباد نامیده می‌شد. در استان مرکزی اکثریت فارسی زبان اند و اقلیت ترک نیز در آنجا دیده می‌شود. اقلیت زرتشتی نیز از اقلیت های مذهبی آن به شمار می‌روند. در بخش امور استان ها درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان مرکزی با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان در میان ۳ سطح (۱ـ دارای امکانات ۲ـ نیمه برخوردار از امکانات ۳ـمحروم از امکانات) در سطح ۲ قرار گرفته و از رتبه سیزدهم برخوردارست.
▪ استان هرمزگان
در این استان نیز اهل تسنن حنفی مذهب از خطوط ساحلی گرفته تا جزایر پراکنده در خلیج فارس دیده می شوند. استان هرمزگان با برخورداری از رتبه ۲۰ در کشور در حد استان های سطح سوم (استان های محروم) قرار دارد. این استان از شرایط مشابه استان بوشهر برخوردارست. هرمزگان با وجود فقر منابع فرهنگی، به سبب استفاده از رسانه‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس بخش بزرگی از غذای فرهنگی ساکنین این استان از طریق آن ها تأمین می‌گردد. علاوه بر رسانه‌ها به جهت ارتباط مستقیمی که مردم این استان از طریق اقوام خود یا با سیاحت از کشورهای حاشیه خلیج فارس دارند، فقر فرهنگی همچون استان هایی که از جایگزین هایی برخوردار نیستند، تکان دهنده نیست. در هرمزگان امکان راه اندازی پارک ها و باغ های دریایی بیش از هر استان دیگر وجود دارد؛ به خصوص در مناطق کم عمق و جزایر پراکنده آن.
▪ استان همدان
قدمت شهر هگمتانه (همدان) به قرن ۱۱ پیش از میلاد برمی گردد. حتی حملات اسکندر، اعراب و مغول ها نیز نتوانست این شهر را از پای در آورد. آن را پایتخت مادها دانسته اند که آثار باستانی آن هنوز بر جای مانده است.آرامگاه پیامبر یهودی حبقوق نبی در تویسرکان که در کتاب مقدس از وی سخن رفته بسیار مهم است. اکثریت فارسی زبانان این استان در شهرها و ترک زبان ها در روستاها زندگی می‌کنند. در بخش امور استان ها، درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان همدان با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان در سطح ۳ قرار گرفته و رتبه ۱۵ را احراز کرده است. از این روی در زمره استان هایی قرار می‌گیرد که در امور زیربنایی توسعه در اولویت دوم است.
▪ استان یزد
یزد تنها استان کشور است که در سال های اخیر بر وسعت اش افزوده شده است. اکثریت مردم این استان مسلمان اند و دارای بیشترین درصد زرتشتیان در میان استان های کشور هست و بزرگترین مرکز عبادی و مناسکی زرتشتیان سراسر دنیا در این استان واقع است. در ابرکوه (ابرقوه) درختی ۵ هزار ساله از آن زمان تاکنون همچنان زنده و پا برجا ایستاده است؛ انگار که شمایلی از ایستادگی ایرانیان از گذشته های دور تا به امروز است. به جنبه های توریستی جملگی آن ها باید بیشتر توجه شود. درجه توسعه یافتگی اجتماعی ـ فرهنگی استان یزد با ۲۳ شاخص کمی یونسکو سنجیده شد و نشان داد که این استان، در سطح ۱ قرار گرفته و دارای رتبه ۳ است. این استان در جایگاه مطلوبی از نظر اجتماعی ـ فرهنگی قرار دارد و با پشتکاری که دارند در زمینه برنامه‌های زیربنایی و کارهای داوطلبانه می‌توانند نقش مهمی را در توسعه ایفاء کنند.
دکتر کاوه احمدی علی آبادی
دکترای جامعه شناسی از تگزاس آمریکا
سرپرست سابق بخش اجتماعی ـ فرهنگی آمایش سرزمین
دکترای جامعه شناسی از تگزاس آمریکا
سرپرست سابق بخش اجتماعی ـ فرهنگی آمایش سرزمین
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران مجلس شورای اسلامی مجلس شورای نگهبان حجاب دولت دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران گشت ارشاد افغانستان رئیسی رئیس جمهور
تهران هواشناسی شورای شهر دستگیری پلیس شهرداری تهران سیل قتل وزارت بهداشت کنکور سلامت سازمان هواشناسی
قیمت دلار مالیات خودرو دلار بانک مرکزی قیمت خودرو بازار خودرو قیمت طلا سایپا مسکن ایران خودرو تورم
تئاتر سریال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلویزیون سریال حشاشین ازدواج سینمای ایران قرآن کریم سینما فیلم موسیقی مهران مدیری
سازمان سنجش کنکور ۱۴۰۳ خورشید
فلسطین رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه چین اوکراین حماس ترکیه نوار غزه
فوتبال پرسپولیس فوتسال تیم ملی فوتسال ایران بازی باشگاه پرسپولیس جام حذفی آلومینیوم اراک تراکتور استقلال سپاهان رئال مادرید
اپل فناوری همراه اول ایرانسل آیفون تبلیغات سامسونگ ناسا اینترنت بنیاد ملی نخبگان دانش بنیان
خواب بارداری دندانپزشکی کاهش وزن آلزایمر مالاریا