نقش توجه به معاد در اقتصاد

بنا به تأكید قرآن، اعمال انسان در روز قیامت مورد ارزیابی و محاسبه قرار گرفته، به هر كس متناسب با رفتاری كه در دنیا داشته است، جزا داده می شود. یاد قیامت و خوف از سوء الحساب در یوم الحساب، نقش مؤثری در تصحیح رفتارهای انسان از جمله رفتارهای اقتصادی او دارد. مسلّماً مراقبت درونی مداوم توسط افراد، عاملی مهم برای تحقق رفتارهای عادلانه و به حق اقتصادی است، این امر تأثیر بسزایی در سلامت و رشد اقتصادی و برقراری رفاه و آرامش عمومی و حفظ كرامت انسان ها دارد.
طبیعی است با ورود به عرصه زندگی و اعتقاد به ادامه زندگی پس از مرگ، افق زمانی تغییر می كند و نه تنها از كوتاه مدت به بلند مدت، كه به ابدیت تبدیل می شود. اعتقاد به این كه انسان پس از مدتی كوتاه، آن هم به صورت نامشخص به نیستی تبدیل شود، با این اعتقاد كه فرصتی كوتاه در اختیار است و باید توشه ابدی برای خود فراهم ساخت، به شدت در رفتار انسانی تأثیر متفاوت خواهد داشت. با نگرش به معاد، دیگر بهترین نظریه مصرف، نظریه «مصرفمودیگلیانی» نخواهد بود. او دوران عمر را به سه دوره پیش از بلوغ، بلوغ و دوران بازنشستگی تقسیم می كند; در دوران بلوغ است كه باید درآمد كسب كرده، علاوه بر مخارج ایّام بلوغ، قرض پیش از بلوغ و هزینه دوران بازنشستگی را نیز تأمین كرد
با تغییر افق زمانی و دیدگاه «الدنیا مزرعهٔ الآخرهٔ»، بسیاری از واژه های اساسی اقتصادمفاهیمی وسیع تر به خود می گیرند، به ویژه مفاهیمی همچون «مطلوبیت» و «سود» كه از مفاهیم مبنایی در اقتصاد هستند، ساختار انگیزش را تشكیل می دهند. نیروی محرّك مصرفْ مطلوبیت، و هدف مصرف كننده حداكثر كردن آن است و انگیزه كار و تلاش های تولیدی كسب سود، و هدف تولیدكننده حداكثر نمودن آن می باشد.
با اعتقاد به معاد، متعلّق «لذت» و مفهوم «سود» تفاوت اساسی پیدا می كند. نه تنها افراد معتقد به معاد منافع جهان پس از مرگ را نیز مورد عنایت قرار می دهند، بلكه به دلیل ابدیت حیات اخروی و مخلّد بودن انسان در آن جا، اهمیت بیش تری به آخرت می دهند. به همین دلیل، صله رحم، احسان، انفاق، رعایت حقوق دیگران و تولید بی عیب و نقص (اتقان در تولید)، خواه نظام نظارت كننده ای باشد یا نباشد، توجیه جدّی پیدا می كند، فعالیت های اقتصادی رنگ و بوی عبادی به خود می گیرد و پاداش های اخروی، انگیزه را برای فعالیت ها تشدید می سازند. همچنان كه عقوبت های سنگین اخروی فرد را از تعرّض به حقوق دیگران و ارتكاب جرایم، از جمله جرایم اقتصادی، باز می دارند.
قرآن كریم از روش انذار به عذاب های اخروی و وعده پاداش اخروی برای تحقق رفتارهای بهینه اقتصادی استفاده كرده است. در آیات ۱ تا ۷ سوره «مطفّفین» در خصوص تصحیح و سلامت مبادلات اقتصادی در جامعه با تأكید هرچه تمام تر، مسأله قیامت را متذكّر شده، می‌فرماید: «ویلٌ للمطفّفینَ الّذینَ اذا اكتالوا علی الناسِ یستوفون و اذا كالوهم او وزنوهم یخسرونَ الا یظنُّ اولئك انّهم مبعوثون لیوم عظیم یومَ یقومُ الناسُ لربِّ العالمین كلّا انَّ كتابَ الفجّارِ لفی سجّین و ما ادریك ما سجّینٌ» (مطففّین: ۷ـ۱); وای بر كم فروشان! آنان كه وقتی برای خود پیمانه می كنند، حق خود را به طور كامل می گیرند، اما هنگامی كه می خواهند برای دیگران پیمانه یا وزن كنند، كم می گذارند. آیا آن ها گمان نمی كنند كه برانگیخته می شوند، در روزی بزرگ؟! روزی كه مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان می ایستند. چنین نیست (كه آن ها درباره قیامت می پندارند)، به یقین نامه اعمال بدكاران در سجین است.
از این آیات برمی آید كه بروز مفاسد اقتصادی نشان از عدم اعتنا به معاد دارد و بنابراین، می توان گفت كه از دیدگاه قرآن كریم، توجه به روز قیامت و روز محاسبه اعمال عاملی مهم برای جلوگیری از مفاسد اقتصادی است.

منبع http://www.qabas.org/marefat

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان